America, he charges, was guilty of waging war on those who really made the American nation: Native Americans, African-Americans, the working-class, the poor, and women. American history, as Zinn saw it, was that of a history of “genocide: brutally and purposefully waged by our rulers in the name of progress. He claimed that these truths were buried “in a mass of other facts, as radioactive wastes are buried in containers in the earth.”
Ron Radosh on Howard Zinn in “America the Awful—Howard Zinn’s History”

Een opvallend detail in de geschiedenis van de VS is het taboe gedurende ruim een halve eeuw (1880-1940) op een wet tegen lynchen. [1] Lynchen is niets anders dan moord. In een rechtsstaat zou een verbod op moord overbodig moeten zijn, maar de buitengerechtelijke moord op zwarten werd door de Amerikaanse samenleving destijds gelegitimeerd.

In een zich ontwikkelende samenleving is het toekennen van het monopolie op dodelijk geweld aan de overheid één van de belangrijkste tekenen van beschaving. Maar door toedoen van de wapenlobby gaat dat niet op voor de VS, in het bijzonder voor de staten waar de stand-your-ground-wet geldt [2] [3], die inhoudt dat men legaal kan doden als men zich bedreigd voelt.

Een Amerikaanse burger kan probleemloos een semiautomatisch wapen aanschaffen. Voorzien van een magazijn voor 100 patronen wordt elke schutter daarmee een potentiële massamoordenaar. Hoe kan men het primaat van de overheid verdedigen en tegelijk burgers toegang geven tot dit soort militaire wapens? Wat motiveert de activisten die ijveren voor het recht op wapenbezit?

Slachtingen zoals die in Aurora maken steevast sympathiebetuigingen voor de slachtoffers en analyses van de psyche van de dader los. De dader krijgt de schuld, de samenleving gaat vrijuit. Zo blijft een maatschappelijk debat over de Amerikaanse geweldscultuur uit. De vraag of sprake is van rituele sympathiebetuigingen of authentieke compassie blijft onbeantwoord.

Dit type blindheid verklaart ook waarom Amerikanen probleemloos de twaalf doden van Aurora betreuren, maar tegelijk weinig compassie tonen voor de slachtoffers van het Amerikaanse antiterrorismebeleid. Het medeleven lijkt te zijn voorbehouden voor landgenoten.

Buitenlands geweld, gepaard gaand met patriottische retoriek van de overheid, krijgt de steun van de bevolking. Denk maar aan de slachtoffers van de Israëlische aanval op Gaza begin 2009, de Irak-oorlog, de droneaanvallen, de oorlogen in Afghanistan en Libië. Geen woord van medeleven met deze talloze onschuldige slachtoffers van de Amerikaanse geweldscultuur.

Vanaf het prille begin van de VS zo’n 400 jaar geleden zijn oorlog en binnenlands geweld verweven met het leven van alledag en met de Amerikaanse cultuur. Geweld in allerlei vormen is volgens de gezaghebbende Amerikaanse historicus Richard Maxwell Brown terug te vinden “in vrijwel elk stadium en aspect van onze nationale geschiedenis” en is “onderdeel van onze onverwerkte waardenstructuur”.

Het is zelfs zo dat “het steeds weerkerende geweld dat teruggaat tot ons koloniaal verleden onze burgers een neiging tot geweld heeft bijgebracht”. [4] [5] Hoewel Amerika dus sinds lang voor 9/11 verslingerd is aan oorlog en geweld, cultiveerde het de afgelopen eeuw wel het valse zelfbeeld van een vrijheidslievende natie, een beeld dat de Amerikaanse bevolking zich inmiddels integraal heeft toegeëigend.

Het vredelievende zelfbeeld ten spijt wordt Amerikaans patriottisme veelal geuit in militaire/militaristische termen. Heel wat presidenten dankten hun verkiezing aan hun militaire carrière. Woodrow Wilson (1913-1921) was de eerste president die moralistische retoriek gebruikte om een nieuwe oorlog te rechtvaardigen. En in 1991 kondigde vader Bush de eerste Irak-oorlog aan met de woorden: “Wij, Amerikanen, hebben een unieke verantwoordelijkheid om het harde werk van de vrijheid te verrichten. En als we dat doen, dan functioneert die vrijheid ook”.

Uiteraard lagen niet aan alle Amerikaanse oorlogen lage motieven ten grondslag. Ook werd niet elke lancering van een oorlog gehuld in egoïstische, moralistische retoriek. Wel staat vast dat Amerikanen weinig inzicht hebben in de omvangrijke rol die oorlogen in de Amerikaanse geschiedenis hebben gespeeld. Volgens historici hebben de oorlogen de Amerikanen wel geleerd te vechten, de verschillende bevolkingsgroepen bijeengebracht en de nationale economie een duw in de rug gegeven.

De Amerikaanse historicus Howard Zinn geeft een goed overzicht van de Amerikaanse oorlogen en de rol die ze speelden in de ontwikkeling van het land. [6] Na de Indiaanse aanval van 1622 in Jamestown zou tot 1890 nog een groot aantal oorlogen met Indianen volgen, die veel grondgebied opleverden. Voorts waren ook de onafhankelijkheidsoorlogen met Engeland van belang. De oorlog met Mexico leverde de Amerikanen in 1848 de controle over het gehele zuidwesten op, waaronder Californië, Arizona, New Mexico, en delen van Utah en Wyoming.

De overzeese uitbouw begon met de Spaans-Amerikaanse oorlog en de Filipijnse Opstand (1898-1902), waarmee de Amerikanen de controle over de Filipijnen, Cuba en Puerto Rico verwierven. Daarna volgden de wereldoorlogen, de Koreaanse oorlog en de langste en kostbaarste oorlog uit de Amerikaanse geschiedenis: Vietnam.

Tussendoor waren er honderden ‘militaire acties’, onder meer in Indochina, het Caraïbisch gebied, Centraal-Amerika en de Varkensbaai-invasie van Cuba. Tijdens de Koude Oorlog voerde de VS tal van acties uit vanuit zijn overzeese bases. Ten slotte behoren ook de eerste Golfoorlog, de oorlogen in voormalig Joegoslavië, Afghanistan en Irak en vandaag het beleg van Iran en de indirecte militaire tussenkomst in Syrië tot het Amerikaanse palmares.

Amerikaanse historici buigen zich wel over de militaire aspecten van de oorlogen, maar gaan voorbij aan de effecten ervan op de samenleving. Een mogelijk verband tussen oorlog en geweld in de samenleving blijft onontgonnen gebied, een lacune die vooral opvalt in de geschiedenisboeken.

De meeste Amerikaanse historici zijn niet bereid de realiteit onder ogen te zien: geweld en de Amerikaanse cultuur zijn onlosmakelijk met elkaar verweven. Prominente historici hebben dat jaren geleden al ingezien. [7] Zo schreef tweevoudig Pulitzer Prize-laureaat en historicus Richard Hofstadter: “Geweld in Amerika komt buitengewoon veel voor. Het is in onze geschiedenis een alledaags en bestendig fenomeen dat haaks staat op de manier waarop wij onze nationale waarden afschilderen”.

Voor Stanford University-professor Lawrence Friedman “komt het Amerikaans geweld diep vanuit de Amerikaanse persoonlijkheid … [het] kan geen toeval zijn, en al evenmin genetisch. De specifieke feiten van de Amerikaanse samenleving zitten er voor iets tussen … misdaad is misschien de prijs … van de vrijheid …[maar] Amerikaans geweld blijft een historische puzzel”.

Volgens één van de historici waren in de periode 1622-1900 ten minste 753.000 autochtone Amerikaanse Indianen het slachtoffer van oorlogsvoering en genocide in wat vandaag de Verenigde Staten van Amerika zijn. In dezelfde periode zou dat aantal voor Afrikaanse Amerikanen op ten minste 750.000 liggen. Andere vormen van binnenlands collectief geweld zouden minder dan 20.000 slachtoffers hebben gekost.

Hoe afschuwelijk deze cijfers ook zijn, zij verbleken in vergelijking met de belangrijkste vorm van Amerikaans geweld die historici tot voor kort routinematig hebben genegeerd: intermenselijk geweld. In 1997 vergeleken de hoogleraren Franklin Zimring en Gordon Hawkins criminaliteitscijfers in de G7-landen (Canada, Groot-Brittannië, Frankrijk, Duitsland, Italië, Japan en de VS) tussen de zestiger en negentiger jaren van de vorige eeuw.

De conclusie was: “De omvang van het dodelijke geweld in de VS duidt op een derde-wereld-fenomeen in een eerste-wereld-land”. In de 20ste eeuw werden meer Amerikanen gedood door andere Amerikanen dan er omkwamen in de Amerikaans-Spaanse oorlog, de beide Wereldoorlogen, de Korea-oorlog en de Vietnam-oorlog bij elkaar.

Richard Hofstadter stelt dat Amerikanen zich niet verdiepen in geweld omdat hun wordt voorgehouden dat zij een ‘uitverkoren volk’ zijn waaraan alle ellende die andere samenlevingen ondergaan voorbijgaat. Er wordt hen een veel te positief beeld van Amerika voorgespiegeld.

De “mythe van de onschuld” of “van het nieuwe Eden”, aldus Hofstadter. Dat overheden zich geen zorgen maakten over geweld, komt ook omdat het niet tegen hen was gericht. Het geweld vond plaats tussen burgers: zwart-blank, blank-Indiaan, protestant-katholiek of Aziaat-Latino.

Het ontbreken van een gewelddadige revolutionaire traditie in Amerika is de belangrijkste reden waarom Amerikanen nooit zijn ontwapend, terwijl in Europa het omgekeerde geldt. Zo ontstond het selectief geheugen – of het historische geheugenverlies – over geweld.

Maar Amerikaanse historici hebben wel degelijk een verband aangetoond tussen cultuur en geweld. Mogelijk worden we nu geconfronteerd met een ander bijproduct van de Amerikaanse neiging tot geweld: een zoveelste oorlog (Iran, Syrië, …) zonder dat men zich daar vooraf ernstige vragen bij stelt. Dat is nu eenmaal de American Way.

[1] Robert Pierce Forbes (alias: cwhig): “The violence lobby”
[2] Cora Currier: “23 Other States Have ‘Stand Your Ground’ Laws, Too”
[3] Cheng Cheng † en Mark Hoekstra † :“Does Strengthening Self-Defense Law Deter Crime or Escalate Violence? Evidence from Castle Doctrine”
[4] Richard Maxwell Brown: “Western Violence: Structure, Values, Myth”
[5] Stan van Houcke: “Arie Elshout van de Volkskrant 20”
[6] Geopolitiek in perspectief: “Must read: “A People’s History of the United States”
[7] Ira Leonard: “Violence is the American Way”

Dit artikel verscheen eerder op Geopolitiek in perspectief, zie http://geopolitiek-in-perspectief.blogspot.be/2012/08/waarom-geweld-verweven-is-met-de.html