Suleyman Shah

In het jaar 1236 verdronk een zekere Süleyman in het Syrische deel van de rivier de Eufraat. Hij zou daar toen zijn overleden. Het ongelukkige voorval was al lang vergeten als Süleyman niet de grootvader was geweest van sultan Osman I, de grondlegger van het Ottomaanse Rijk.

Suleyman Shah werd te rusten gelegd in een graftombe nabij de Syrische plaats Qal’at Ja’bar, op 25 kilometer van de Turkse grens. Dat was eeuwenlang geen probleem, tot het Ottomaanse Rijk na de Eerste Wereldoorlog afstand moest doen van Syrië. Hij blijft een belangrijk historisch figuur in de Turkse mythologie.

Verdrag van Ankara

Niet in de laatste plaats voor de regerende Gerechtigheids- en Ontwikkelingspartij (AKP), waar men sentimenten over de Ottomaanse periode niet onder stoelen en banken steekt. Daar komt nog bij dat de Ottomaanse dynastie eeuwenlang nauw verbonden was met het reilen en zeilen binnen de islam, waardoor Süleyman ook daar een plaats kreeg.

Door het verdrag van Ankara, dat de prille Turkse Republiek in 1921 met Frankrijk sloot, werd Süleyman Shah’s tombe een autonoom stukje Turks grondgebied binnen Syrië. Dat bleef ook zo nadat het monument in 1973 werd verplaatst, omdat in het nabijgelegen Assadmeer een stuwdam werd aangelegd. Het was misschien beter geweest om de tombe bij die gelegenheid naar Turkije te verhuizen, maar wellicht vond de NAVO het handig om een outpost te hebben in het Sovjet-vriendelijke Syrië.

Syrië heeft dit monument altijd gerespecteerd

Vervolgens was er bijna 40 jaar lang weinig te doen over deze sporadisch door Turkse toeristen bezochte Turkse enclave in Syrië, tot de Turkse premier Erdogan verleden week op de TV verscheen om een dosis paniek te zaaien:

“De tombe van Suleyman Shah en het omringende gebied zijn ons territorium. We kunnen geen enkele voor ons nadelige actie tegen dit monument toestaan, omdat het zowel een aanval op ons grondgebied als een aanval op een NAVO-land zou betekenen.”

Vooralsnog is er niets aan de hand bij het graf van Suleyman Shah. Een Turkse regeringswoordvoerder toonde zich bezorgd over de mogelijkheid dat het monument voor een provocatie zou worden gebruikt, maar haastte zich hieraan toe te voegen dat van zoiets op dit moment geen sprake is.

Syrië heeft geen baat bij een provocatie

Van welke kant zou die provocatie immers moeten komen? Wellicht doelde de regeringswoordvoerder op het Syrische regime van Assad. Die heeft echter niets te winnen bij een actie die de NAVO zou kunnen doen besluiten tot een open oorlog in Syrië.

Zoals de zaken er nu voor staan kan het nog wel even duren voor het (niet zo) Vrije Syrische Leger (FSA) Assad op de knieën krijgt, niet in de laatste plaats omdat hij door een groter deel van de bevolking wordt gesteund dan het westen wil weten. Echter, zodra de NAVO tot een grootscheepse interventie beslist is het binnen een paar weken bekeken voor Assad.

Wie heeft wel baat bij het provoceren van de NAVO? Uitaard degenen die profijt zouden trekken uit een westerse interventie, met andere woorden, de tegenstanders van Assad. Zij worden ongeduldig nu de Syrische dictator over meer flexibiliteit blijkt te beschikken dan menigeen voor mogelijk hield.

Het neo-Ottomaanse project van Turkije

Niet alleen de Syrische rebellen en hun buitenlandse kompanen (Afghanen, Tsjetsenen, Britse fundi’s, noem maar op) staren naar de kalender. Ook in Ankara kijkt men reikhalzend uit naar de val van Assad. Het postmoderne Ottomaanse project zou er immers mee gediend zijn. Precies om die reden neemt de Turkse regering haar aandeel in het leveren van wapens, geld en informatie aan de Syrische rebellen.

Aldus ontstaat de indruk dat er iets bekokstoofd wordt rond de tombe van Süleyman Shah. Een zelfmoordaanslag nabij deze Turkse enclave door een of andere jihadist met een Assadvlaggetje in de hand en wie weet is Washington te porren voor een grootscheepse operatie in Syrië.

Het bewind in Damascus is al vaker verrast door een ‘false flag’ en geen Amerikaanse of Europese haan die daar naar kraaide. Westerse grafologen kunnen de signatuur van verdachte aanslagen in Syrië nu eenmaal moeilijk thuisbrengen, terwijl die in een aantal gevallen nochtans een penetrante al-Qaeda geur verspreiden.

Een ‘false flag’ of ‘black flag’ is een geheime operatie die zo wordt uitgevoerd dat de verantwoordelijkheid bij de tegenstander kan worden gelegd, dikwijls een provocatie om een eigen hardhandige ‘reactie’ te provoceren, nvdr.

Toch is het de vraag of het er van zal komen. Een dergelijk doordacht plan ga je namelijk niet vooraf op de tv deels uit de doeken doen. Met andere woorden, Erdogan zou zijn mond wel eens voorbij gepraat kunnen hebben. Hij spreekt wel vaker wanneer hij in zijn eigen belang beter zou zwijgen.

De sisser van het neergeschoten vliegtuig

Vast staat dat Erdogan eerder poogde om Barack Obama tot een open oorlog in Syrië te bewegen. In juni greep hij het incident met het Turkse F4 Phantomvliegtuig aan om de Amerikaanse president zover te krijgen. Lukte niet, want een paar dagen later hoorde de wereld over inzichtelijke verschillen tussen Washington en Ankara ten aanzien van een open oorlog in Syrië.

Overigens ontbreekt nog altijd het sluitende bewijs dat dat toestel in internationaal luchtruim werd neergehaald. Ankara houdt weliswaar vast aan die lezing van de feiten, maar de rest van de wereld weet ondertussen beter.

In dezelfde week waarin Erdogan zijn Ottomaans gekleurde ballonnetje over de tombe van Süleyman Shah opliet wees de Turkse krant Taraf bijvoorbeeld op radarinformatie van het NAVO-commando in de Turkse basis Izmir en van de Britse militaire basis op Cyprus. Die gegevens bevestigen volgens de krant dat de problemen van het toestel boven Syrische wateren begonnen.

Zelfs technisch bewijs dat het Turkse gevechtsvliegtuig sowieso door Syrië werd neergehaald ontbreekt. De enige indicatie blijft dat Syrië de verantwoordelijkheid op zich nam. Er is al gesuggereerd dat het in werkelijkheid om een ongeluk ging en dat de Syriërs de schuld op zich namen om te bewijzen dat hun luchtafweersysteem nog werkt.

Taraf beklemtoont het lastige parket waarin Erdogan zich bevindt, want in juni was hij erg stellig toen hij zei dat Syrië het toestel in internationaal luchtruim neerhaalde. Nog zo’n moment waarop hij beter even had kunnen wachten alvorens zijn mond open te trekken. Eens kijken wat voor konijn Erdogan vervolgens uit de hoge hoed gaat toveren om Obama over de streep te trekken.

Peter Edel is de schrijver van ‘De diepte van de Bosporus’, een politieke biografie van Turkije (2012, Uitgeverij EPO, Antwerpen)

Volg Peter Edel ook op twitter