Geen tijd voor kunst. Een statement of een vraag? Layla Soliman laat niet veel tijd om hier over na te denken want de voorstelling begint.

In wat volgt probeer ik een idee te geven van de mix van gevoelens die samengaan met een ingewikkeld fenomeen als revolutie. In plaats van voor de zoveelste keer een chronologische uitleg te geven over hoe de ene gebeurtenis de andere heeft uitgelokt, komt hier een abstractie van de realiteit. Een gevoel dat mijn verstand overstijgt. Er gebeurt zo veel dat je op een bepaald moment niet meer weet hoe je moet reageren. Er is geen volgende stap. Het meest nuttige dat ik op zo’n momenten kon doen was lucifers branden. Wat is hier de mogelijke rol van kunst?

Cairo sinds de revolutie.

In een eenvoudige en alledaagse taal vertellen jonge acteurs getuigenissen uit eerste hand. Er zijn mensen gestorven voor hun idealen. Anderen zijn gefolterd, mishandeld, opgesloten. De scenografie is beperkt tot een minimum. De mensen die gedood zijn tijdens de bevrijding van hun land worden ‘martelaars van de revolutie’ genoemd. De lijst met namen groeit elke dag want de revolutie is (volgens een minderheid) nog niet gedaan totdat er onderzoek gedaan wordt naar de moordenaar.

Achter de coulissen speelt het militaire regime tegen de activisten volgens democratische regels en veiligheidsvoorschriften. Een kleine minderheid die de activisten steunt staat op straat. Zodra er doden vallen winnen ze aan populariteit en komen mensen massaal uit hun huizen. Gewonden worden verzorgd en belangrijke plaatsen worden bezet terwijl anderen liever kijken. Uiteindelijk wordt de kolkende massa verdreven. De speeltijd is voorbij.

(Dit herhaalt zich meerdere malen.) Elke keer opnieuw is de inzet rechtvaardigheid. Hoe is het mogelijk dat er mensen zijn gedood? Wie is de schuldige? Er vallen opnieuw doden. Op deze bloederige piekmomenten verliest iedereen de concentratie uit woede en verdriet om de recente verliezen. (Elke herhaling eindigt in een revanche.) Op een bepaald moment verliezen de bewegingen hun betekenis en geraakt iedereen verveeld. De rust keert weer. De winkels zijn weer open, straten zijn hersteld en het verkeer circuleert opnieuw op Tahrir (wat niet te vergeten eigenlijk een groot rondpunt is). Iedereen is tegen het avondeten weer thuis en de strijd wordt op ander terrein gevoerd: wie moet in het parlement zitten, wat mag er in de grondwet staan, welke macht heeft de president en zijn de moslimbroeders te betrouwen?

“Ze willen ons doen geloven dat de situatie weer normaal is”, zegt Zainab tegen mij op een avond in Cairo, “maar dat is helemaal niet zo!” Hoe krijg je uitgelegd dat de situatie niet meer normaal kàn zijn? Dat het geen tijd is om over verkiezingen te spreken en handel te drijven als mensen onterecht vermoord zijn door een corrupt regime dat nog steeds de macht heeft. De familie blijft echter niet alleen achter met haar verhaal want na hun dood blijven ‘de martelaars’ een belangrijke rol spelen. Het zijn de protagonisten in de strijd tegen onrechtvaardigheid.

Kunst

Waarom zou iemand nog bezig zijn met kunst op dergelijke momenten? Is het niet beter om op straat te staan? De kleine minderheid te steunen die nog wel gelooft in de revolutie? Klopt het wel  een festival te organiseren als er buiten op straat mensen sterven? Het is inderdaad verschillende keren gebeurd dat een festival of concert afgelast wordt uit respect voor de slachtoffers. De grens tussen kunstenaarschap en activisme wordt klein. Een voorstelling begint met een minuut stilte voor de slachtoffers of een concert wordt onderbroken door slogans tegen het regime. Hier komt nog een volgende vraag vanuit het perspectief van het publiek: zitten zij wel te wachten op de postmoderne overpeinzingen van een kunstenaar? Of komen zij misschien eerder om de opeenstapeling van emoties en gebeurtenissen te verwerken? Wordt de kunstenaar, opgevoerd als woordvoerder of verslaggever, iemand die de gebeurtenissen interpreteert en vertaalt? Theater- en concertzaal worden een verlengstuk van de straat waarbij een gelijkaardige minderheid als diegene die op straat de revolutie verdedigt, elkaar ontmoet in de cultuurhuizen. Een verzamelpunt waar ze ervaringen uitgewisselen, verhalen vertellen en discussie voeren. Ze hebben het gevoel dat ze er niet alleen voor staan. Onder deze groep wordt er gewerkt aan een collectief bewustzijn en een identiteit.

NTFA

Voor haar voorstelling No Time For Art heeft Layla Soliman dus geen verhalen moeten verzinnen. Ontwikkeling van tijd en ruimte zijn beperkt tot de essentie en de scenografie is minimaal.

De voorstelling creëert een gevoel van samenhorigheid onder de mensen die weten waarom ze gekomen zijn, als een monument dat hun zaak symboliseert. Maar daarnaast stelt ze ook vragen. Wat betekent revolutie in een opeenstapeling van gebeurtenissen, emoties en belangen? Waar begint ze en waneer eindigt ze? Wat zijn de prioriteiten en waar is het dus tijd voor?

Deze vorm van politiek theater is een evenement, een tijdelijk monument dat bestaat zolang de voorstelling duurt. Dat tot denken aanzet en noodzakelijk is.

No Time For Art speelde in Oostende tijdens Theater aan Zee, op 1 en 2 augustus.

theater aan zee – no time for art: http://theateraanzee.be/fr/index.php/programma/detail/no_time_for_art

No time for art 0/1 op youtube: http://www.youtube.com/watch?v=azR6peyDJzo