Voor haar artikel (1) interviewde correspondente Judit Neurink onder meer de kinderarts Jenan Ghalib Hassan die na de Irakoorlog van 2003 een verband zag tussen het verarmd uranium dat via munitie in het milieu was beland, en een sterk verhoogd aantal kankergevallen, met name onder kinderen, en een opvallend groot aantal misvormde baby’s.

Volgens auteur Neurink zou er echter geen wetenschappelijk bewijs bestaan dat een oorzakelijk verband aantoont tussen de giftigheid van verarmd uranium en deze toename van ernstige ziekten.

Om laatstgenoemde bewering te nuanceren schreef de Belgische Coalitie ‘Stop uraniumwapens!’ een brief naar De Standaard. Hier volgt de argumentatie uit deze brief.

Geen epidemiologisch onderzoek = geen gegevens ? bewijs voor ‘geen link’

We willen niet ontkennen dat een gebrek aan onderzoek en dus aan voldoende significante gegevens ertoe heeft geleid dat het moeilijk is om zwart op wit een verband aan te tonen tussen enerzijds het gebruik van verarmd uranium tijdens de Golfoorlog (1991) en anderzijds de ongewone toename van het aantal aangeboren afwijkingen en (nieuwe) kankers bij kinderen.

Dit is precies wat het Amerikaanse Institute of Medicine in 2008 heeft geconcludeerd uit het uitgebreid literatuuronderzoek Gulf War and Health. Deze studie stelt met nadruk in zijn conclusies dat een gebrek aan verricht onderzoek en een gebrek aan wetenschappeljike data geen bewijs is voor ‘geen link’.

Enkel verder doorgedreven onderzoek had kunnen aantonen of er wel dan niet een verband was. (2)

Stellingnamen van militaire woordvoerders als zou “verarmd uranium geen rol hebben gespeeld in de gemelde ziekteaandoeningen” zijn voorbarig en onzinnig omdat deze standpunten gebaseerd zijn op beperkt onderzoek (bvb onderzoek naar kleine groepen zieke oorlogsveteranen), of soms zelfs op politiek ingegeven militair onderzoek dat vooraf reeds uitgaat van de vooropgezette stelling dat uraniumwapens kost wat kost in het arsenaal moeten blijven.

Daar tegenover staat dat er wel enkele epidemiologische onderzoeken werden opgestart om de gevolgen van verarmd uranium in Basra in kaart te brengen. (3)

In het artikel van De Standaard lezen we: “De kwestie [van kankers en misvormde baby’s] was omstreden, omdat wetenschappelijk niet is aangetoond dat het verarmd uranium nog radioactief genoeg is om  dit soort gezondheidsklachten te veroorzaken.”

Overvloedige wetenschappelijke aanwijzingen voor gevaar van verarmd uranium

In de wetenschappelijke literatuur is wel voldoende bewijsmateriaal te vinden voor een potentieel verband tussen interne blootstelling aan verarmd uranium en het ontstaan van kankers en aangeboren afwijkingen. Hieronder een overzicht van enkele van de aangetoonde bevindingen.

Verarmd uranium blijft heel lang radioactief. De halfwaardetijd van U-238 bedraagt 4,5 miljard jaar.

Elke vorm van uranium is radioactief en chemisch toxisch. De Merck-index vermeldt: “Uranium en zijn zouten zijn heel toxisch. Uraniumbesmetting kan de dood veroorzaken, evenals huidontsteking, nierschade en acute necrotische letsels aan de slagaders. Er bestaat een stralingsgevaar wanneer heel kleine uraniumdeeltjes (van ongeveer 1 miljoenste van een meter in diameter) worden ingeademd. Niet-oplosbare deeltjes die in de longen achterblijven, kunnen een langdurig risico inhouden op het ontstaan van kanker.” (4)

Bij de inslag van een verarmd-uraniumkogel valt dit verarmd uranium uiteen in voor het oog onzichtbare uraniumoxidedeeltjes die op de grond terecht komen en terug kunnen opstuiven (vooral in het dorre en winderige klimaat van Irak), en dus kunnen worden ingeademd en verder verspreid.

Alfastraling van een ingeademd deeltje blijft constant lichaamscellen beschadigen tegen een energie van 4,1 miljoen electron Volt. (5)

Het Internationaal Agentschap voor Kankeronderzoek (WHO-IARC) heeft de alfastraling van in het lichaam opgenomen radioactieve materialen geklasseerd als een bewezen kankerverwekker (Groep 1) bij mensen. (6)

Een NAVO-handleiding uit 1992 wijst erop dat verarmd uranium niet enkel nierschade en longkanker (7) kan veroorzaken, maar “in de vorm van stofdeeltjes ter grootte van enkele grammen per vierkante meter, een effect kan hebben op planten en grazend vee. De stofdeeltjes kunnen daardoor worden opgenomen door de mens wanneer ze in de voedselketen worden opgenomen.” (8)

Een twintigtal laboratoriumstudies van het US Armed Forces Radiobiology Research Institute heeft vanaf midden jaren negentig voortdurend aangetoond dat chronische blootstelling van knaagdieren en menselijke lichaamscellen aan verarmd uranium, leidt tot leukemie, tumoren en neurologische en genetische ziekten. (9)

Verarmd uranium is een mutageen, een genotoxische stof die het DNA (erfelijk materiaal) beschadigt. Het overvloedige bewijsmateriaal uit stralingsbiologische onderzoeken geeft aan dat verarmd uranium een heel gevaarlijke substantie is.

Deze studies leveren bewijsmateriaal voor verarmd uranium als een hormoonverstoorder, een chemisch giftige stof met een uitgesproken effect op de nieren en andere organen. En volgens deze studies maakt de radioactieve en chemische aard van verarmd uranium het tot een mutageen, een kankerverwekker en een teratogene stof (wat misvormingen in de ontwikkeling van de baby veroorzaakt). (10) (11)

Onderzoek naar besmetting van Iraakse bevolking is nodig

Verder onderzoek is nodig naar de gezondheidsgevolgen voor de tienduizenden Iraakse burgers (en hun nakomelingen) waarvan wordt aangenomen dat ze werden blootgesteld aan verarmd uranium.

Verder onderzoek is ook nodig naar verarmd uranium als een mogelijke hormoonverstoorder, en naar de mogelijke additieve (+) en synergistische (x) effecten van de gecombineerde radioactieve en chemische giftigheid. (10)

De laboratoriumonderzoeken naar de effecten van het zware metaal ‘verarmd uranium’ geven ons alle reden om aan te nemen dat het ongecontroleerde gebruik van dit nucleair afvalproduct wel degelijk een potentieel gevaar voor de gezondheid van mens en dier inhoudt. België heeft vanuit het voorzorgsprincipe elk militair gebruik van verarmd uranium verboden bij wet. (12)

Willem Van den Panhuysen en Ria Verjauw

Willem Van den Panhuysen is stafmedewerker van de Belgische Coalitie ‘Stop uraniumwapens!’ en van Friends of the Earth Vlaanderen & Brussel en Ria Verjauw is bestuurslid van de International Coalition to Ban Uranium Weapons.

Bronnen

(1) Neurink, Judit  Irak zwijgt kankers dood. Meer ziektegevallen in Irak sinds Amerikaans leger er granaten met verarmd uranium gebruikte (16 juli 2012) De Standaard; http://www.standaard.be/artikel/detail.aspx?artikelid=DMF20120715_00223782

(2) The National Academies Press  Gulf War and Health: Updated Literature Review of Depleted Uranium www.nap.edu/catalog.php?record_id=12183

(3) International Coalition to Ban Uranium Weapons Support the Basra Epidemiological Study;  http://www.bandepleteduranium.org/en/projects

(4) Fairhall, L.T. (1969) Industrial Toxicology, Hafner, New York, tweede editie 1969; 11de editie (1989) door Merck & Co., Verenigde Staten, blz. 1551; http://www.cambridgeclarion.org/e/u_merck_1989.html

(5) Fairlie, Ian, UNIDIR (2008) The health hazards of depleted uranium, blz. 7, tabel 3; http://unidir.org/pdf/articles/pdf-art2756.pdf

(6) El Ghissassi, Fatiha, et al., World Health Organisation – International Agency for Research on Cancer Monograph Working Group (aug 2009): A review of human carcinogens – Part D: radiation, The Lancet Oncology vol. 10, nr. 8, blz. 751-752; http://www.arpa.emr.it/cms3/documenti/uv/Lancet_Oncology.pdf

(7) Wise, Sandra S., et al (2007) Particulate depleted uranium is cytotoxic and clastogenic to human lung cells, Chemical Research in Toxicology, Vol. 20, Nr. 5, American Chemical Society; http://pubs.acs.org/doi/pdf/10.1021/tx700026r

(8) OTAN AASTP-1 Manuel sur les principes de Sécurité OTAN applicable au Stockage des Munitions et des Explosifs Militaires, Section III, 2.8.3.4.; http://www.motherearth.org/pages/sites/default/files/NAVO1992_fr_2.pdf

(9) Miller, Alexandra C. (Ed.) (2007)  Depleted Uranium – Properties, Uses, and Health Consequences, blz. 1, CRC Press, Taylor & Francis Group

(10) Fairlie, Ian, UNIDIR (2008) The health hazards of depleted uranium, blz. 12; http://unidir.org/pdf/articles/pdf-art2756.pdf

(11) Lijst van recente wetenschappelijke studies: http://www.motherearth.org/pages/sites/default/files/studies2009_en.pdf

(12) Belgisch Staatsblad, Belgische wet tegen gebruik van uraniumwapens; http://www.motherearth.org/pages/sites/default/files/WetDU20jun2007nl&fr_0.pdf