Dinsdag 10 juli bepaalde het Internationaal Strafhof (ICC) in Den Haag de strafmaat in de veroordeling van Thomas Lubanga, een voormalige leider van de Unie van Congolese Patriotten (UPC). Hij krijgt 14 jaar voor het rekruteren van kindsoldaten tijdens het bloedige conflict in de noordoostelijke regio Ituri in de Oostprovincie van de Democratische Republiek Congo.

“Veertien jaar is een grap. Als je nagaat dat hij sinds zijn arrestatie in 2006 al zes jaar vastzit, betekent dit dat hij over acht jaar vrij komt”, zegt Joël Bisubu van Justice Plus. “Voor zijn slachtoffers – en hun familie – die in de rechtszaal getuigd hebben, betekent zijn terugkeer naar Congo angst voor vergelding. Het zou goed zijn als hij ook berecht wordt voor andere misdaden die hij heeft begaan in Ituri.”

Heldenontvangst

Bisubu, een mensenrechtenactivist, zegt dat hij zich zorgen maakt over het feit dat Lubanga zo snel weer op vrije voeten kan zijn. “Een snelle terugkeer naar Congo boezemt mij angst in, want hij zou wel eens als een held onthaald kunnen worden. Veel mensen uit zijn omgeving waren het er in eerste instantie al niet mee eens dat hij voor het Strafhof moest komen. In hun beleving bood Lubanga hen bescherming.”

Het conflict in de noordoostelijke regio Ituri, dat duurde van 1999 tot 2007. De Lendu, een groep van voornamelijk boeren die eeuwen geleden uit Soedan emigreerden, kwamen er in conflict met de Hema, een groep die pas veel later in het gebied arriveerde.

De gevechten tussen deze twee groepen verspreidden zich al snel en er raakten andere etnische groepen bij betrokken, zoals de Ngiti, die doorgaans loyaal waren aan de Lendu, en de Gegere, die partij kozen voor de Hema. Bij de oorlog kwamen minstens 60.000 mensen om.

Verzachtende omstandigheden

Milities zoals de Forces de Résistance Patriotique d’Ituri (Patriottische Verzetskrachten van Ituri, FRPI) en het Front Nationaliste et Intégrationniste (Nationalistisch en Integrationistisch Front, FNI) vochten mee met de Lendu en Ngiti, terwijl het UPC van Lubanga zich achter de Hema schaarde.

In 2004 diende de Democratische Republiek Congo bij het ICC een verzoek in om een onderzoek te doen naar oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid die gepleegd zouden zijn sinds juli 2002. In 2006 werd een arrestatiebevel uitgevaardigd tegen Lubanga.

Lubanga werd op 14 maart 2012 door het ICC veroordeeld wegens oorlogsmisdaden. Dinsdag 10 juli bepaalde het hof de strafmaat: veertien jaar cel, terwijl de aanklager aanvankelijk dertig jaar had geëist. Volgens Paul Madidi, woordvoerder van het ICC, is er sprake van verzachtende omstandigheden omdat Lubanga heeft meegewerkt met het hof.

Schadevergoeding

“De angst voor de terugkeer van Lubanga is sterk aanwezig bij onze leden en hun familie”, zegt Emilie Buza van de NGO Forum voor Moeders van Ituri (FOMI), een groep die veel slachtoffers van misbruik door het FPLC telt.

“In 2003 zijn we bij elkaar gekomen om de belangen van de moeders in Ituri te verdedigen. We  hebben onze groep opgezet voor de slachtoffers en om de grove mensenrechtenschendingen aan te klagen in de rechtszaal”, zegt ze. “We hebben veel onderzoeksrapporten gemaakt en die naar het ICC en de Verenigde Naties gestuurd. Op al die rapporten staat onze naam.”

Franck Mulenda, advocaat van een groep slachtoffers wier identiteit tijdens het proces geheim is gehouden voor hun veiligheid, zegt dat het vonnis niet zo belangrijk is. “Op dit moment zijn de slachtoffers die betrokken zijn geweest bij de zaak niet zozeer geïnteresseerd in de lengte van de straf. Ze zijn meer geïnteresseerd in de uitspraak over de schadevergoeding die ze krijgen, en die over een paar dagen volgt”, zegt hij.