Op 11 juli viert Vlaanderen haar feestdag. Tijdens de officiële plechtigheden zal ongetwijfeld veel aandacht uitgaan naar de nieuwe bevoegdheden die Vlaanderen zal krijgen in uitvoering van de zesde staatshervorming.

Een handvest is geen grondwet

Ook het Handvest voor Vlaanderen zal wellicht de revue passeren. U herinnert het zich nog wel: de grondwet voor Vlaanderen die geen grondwet mag heten en daarom tot ‘handvest’ werd omgedoopt.

De meerderheidspartijen (CD&V, N-VA, SP.A) kwamen tot een akkoord en de tekst wordt binnenkort voorgelegd aan het voltallige Vlaams Parlement.

Zoals reeds aangestipt heeft dit handvest niet het juridisch statuut van een Grondwet want de deelstaten zijn daar niet bevoegd voor. Het is dus eerder een politieke referentietekst.

Indien deze tekst een breed politiek draagvlak zou krijgen, is hij niettemin van belang en verdient hij een nadere analyse.

Mag het wat meer zijn?

Ons oordeel: dit handvest is te weinig ambitieus.

Het is een bundeling van rechten en vrijheden die reeds verankerd zijn in bestaande federale, Europese of internationale teksten.

Het is op zich verdienstelijk dat ook in dit handvest het stakingsrecht en het recht op vrije onderhandelingen is ingeschreven, maar die rechten zijn al internationaal juridisch verankerd. Voor een politieke referentietekst moet het toch om meer gaan.

En ja, zeker in de aanhef zit een ruime dosis voluntarisme, maar dit is beperkt tot de politieke wil om een grotere autonomie na te streven. In het handvest zelf komen amper nieuwe ambities aan bod.

Een opsteker over belastingen

Positieve uitzondering is de expliciete keuze voor progressieve belastingen.

Aan de vooravond van een grotere fiscale autonomie van de regio’s inzake personenbelasting, waarbij het Vlinderakkoord wel degelijk marges laat om de progressiviteit af te vlakken, is de stelling dat “de uitoefening van de belastingbevoegdheid gebeurt zonder vermindering van de progressiviteit van de personenbelasting” een opsteker.

Begrotingstekorten toelaten

Ons enthousiasme wordt wel direct getemperd als we in hetzelfde hoofdstuk ‘Financiën’ lezen dat de Vlaamse begroting principieel minstens in evenwicht wordt ingediend.

Daarmee gaat de tekst zelfs verder dan de gouden regel van het recente EU-Verdrag (inzake stabiliteit, coördinatie en bestuur in de economische en monetaire Unie) dat ter goedkeuring voorligt in de lidstaten.

Dit artikel moet in ieder geval worden aangepast zodat er ruimte wordt gelaten om een structureel begrotingsbeleid (waarbij een beperkt tekort bij slechtere economische conjunctuur wordt gecompenseerd door een overschot bij betere conjunctuur) te voeren, wat in overeenstemming is met de Europese regelgeving.

Ook gezaghebbende adviesraden als de Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen (SERV) en de Strategische Adviesraad internationaal Vlaanderen (SARiV) pleiten in die richting.

Hoe goed gaat het écht met Vlaanderen?

Om ons punt van meer ambitie te verduidelijken, verwijzen we naar het Pact 2020: een andere politieke referentietekst, in 2009 goedgekeurd door de Vlaamse regering en het middenveld, met 20 beleidsdoelstellingen die Vlaanderen moet bereiken tegen 2020.

De recente tussentijdse meting van de resultaten in 2012 toont aan dat we nog ver van huis zijn voor een aantal cruciale doelstellingen.

Of vinden we het ondertussen normaal dat in een welvarende regio als Vlaanderen:

• 12,3% van de kinderen jonger dan 12 in armoede leeft?
• 11,4% van de jongens de school verlaat zonder diploma?
• De werkloosheid van allochtonen 5,3 maal hoger ligt dan van Belgen?
• Nog steeds 30% van de interimkantoren zich schuldig maakt aan discriminatie?
• Maatschappelijk verantwoord ondernemen nog altijd niet is ingeburgerd?

Breed debat gewenst

Deze en vele ander uitdagingen lijken ons de moeite waard om  mee te nemen in een breed maatschappelijk debat over een politieke referentietekst waarvan de ambities verder reiken dan een symbolische grondwet.

Hopelijk komt dit ook aan bod in de 11-juli boodschap van de voorzitter van het Vlaams Parlement, Jan Peumans (N-VA).

Jean-Marie De Baene, directeur studiedienst Vlaams ABVV