Patrick De Maeseneire, Belgische CEO van het Zwitserse uitzendbedrijf Adecco, heeft zijn bureau in Zurich. Het zwaarste probleem is de werkloosheid. Die zal nog toenemen. “Er worden geen nieuwe vaste jobs gecreëerd”, zegt hij.

“Er wordt wel nog aangeworven, maar om mensen die ziek zijn, of vertrekken, of op pensioen gaan te vervangen. Tegelijk verdwijnen er jobs. Er zijn 24,7 miljoen werkIozen in Europa, dik de helft meer dan vier jaar geleden. In Spanje en Griekenland zit één op de twee jongeren zonder job. Hallucinante cijfers, en toch is het ook nu nog niet gedaan.” (…)

“België zal er ook niet aan ontsnappen. Minder dan de helft van de bevolking werkt. En zelfs Duitsland … Hoezeer het soepele arbeidsbeleid Duitsland de voorbije jaren ook geholpen heeft, als er geen economische groei meer is en de export stokt, dan stopt het ook.” “Er dreigt een verloren generatie.” (interview in De Tijd, 30 juni 2012).

Nog geen week later geven Jo Libeer (VOKA) en Ivan Van de Cloot (Itinera), een gelijkluidende boodschap, nu in De Morgen (5 juli), met de opsomming van een hele reeks arbeidsplaatsen die de privésector schrapt. “Er wacht ons een proces van nog minstens 10 jaar vooraleer we niet continu zullen flirten met een recessie”. Noemde ook De Maeseneire niet 10 jaar? Het klinkt alsof ergens His Masters Voice gesproken heeft.

Vanwaar komt die werkloosheid?

“In crisistijd gaan bedrijven immers eerst overschakelen van vaste op tijdelijke aanwervingen. Zo kunnen ze veel sneller reageren als de vraag zakt. Begint die vraag eenmaal duidelijk te zakken, dan stoppen ze ook met interimcontracten. Wordt het helemaal erg, dan gaan ze zelf afslanken”.

In deze zin legt De Maeseneire duidelijk het verband tussen dalende vraag enerzijds, en de beslissing van bedrijfsleiders om het aantal personeelsleden in te krimpen anderzijds. Dezelfde verklaring klinkt nog door bij “als er geen economische groei meer is”, en verder nog eens: “er is onvoldoende marktgroei, geen vraag, en waarom zou je de fabrieken niet bouwen in Azië waar de kosten lager liggen?”

“Beter een slecht betaalde job dan geen job”

Maar De Maeseneire komt nog met een tweede verklaring voor het verlies aan arbeidsplaatsen: “de ongehoord hoge loonlasten in België”. Hij citeert OESO-cijfers dat één uur arbeid in België 39 euro kost, tegen 30 in Duitsland, en 60 eurocent in Vietnam. Hij geeft een voorbeeld: de lampenproductie van Philips, die verhuisde eerst naar Oost-Europa, dan naar China, en nu naar Vietnam.

De remedie van De Maeseneire ligt voor de hand: “Ik heb de zogenaamde mini-jobs, die naar onze mening te laag betaald zijn, altijd verdedigd. Ik begrijp dat werken tegen 7 euro per uur wringt, maar het gaat erom de barrières laag te zetten en mensen op gang te krijgen”. De baas van Adecco besluit: “Is alles verloren? Neen, maar het zal niet anders dan pijn kunnen doen”.

Contradicties

De oplossing van De Maeseneire bevat enkele flagrante tegenstrijdigheden.

1. Indien de vraag stokt, door de crisis en tekort aan groei, waarom zouden Chinese loonschalen daaraan verhelpen? Bedrijven zonder afzet gaan ook geen bijkomend ‘minipersoneel’ aanwerven. Integendeel, de vraag zal afnemen indien de lonen rond de armoedegrens liggen. Bovendien blijkt uit zijn voorbeelden dat er nood is aan ingenieurs, tandartsen, apothekers; wil hij die 7 euro per uur betalen?

2. De hoge Belgische loonlasten kunnen niet de oorzaak zijn van de 24 miljoen werklozen elders in Europa. Ook niet van de stop van de Duitse groei, of de Spaanse en Griekse drama’s.

Dat De Maeseneire na de sombere schets van de werkloosheid in heel Europa, plots weer op proppen komt met de Belgische lonen (die onze koopkracht beter ondersteunen!) betekent, dat hij vooral de loonkost wil drukken en zo de winsten verhogen – zonder nieuwe jobs te scheppen.

Zoals Paul De Grauwe al meermaals geschreven heeft: indien alle Europese landen loonmatiging zouden toepassen zoals in Duitsland, zou de export niet veranderen, en dus ook niet het aantal arbeidsplaatsen. Het enig effect zou zijn dat de loonniveaus overal zouden dalen. Bingo voor de nettowinsten, althans op korte termijn.

Want weldra zou de afzet naar beneden gaan, door de gedaalde koopkracht. Eigenlijk is dat wat we nu al zien gebeuren: de Duitse boom komt aan zijn eind omdat de rest van Europa moet besparen en zo minder Duitse producten invoert.

Zou De Maeseneire zijn eigen onlogica beseffen? Wellicht, maar vanuit het belang van de kwartaal- en jaarrekeningen van Adecco kan het nooit kwaad aan te dringen op lagere lonen, en te wijzen op het dreigende drama van de verloren generatie met jongeren zonder job.

“Iedereen die ik spreek, vindt dat er politiek drastischer moet worden ingegrepen. Maar de toestand voor politici is nog niet ernstig genoeg om zwaar in te grijpen. Het is toch onverantwoord om te wachten tot het erger wordt?”

“Bij veel multinationals is de grootste zorg: sociale onrust. Dat wil zeggen mensen die op straat komen, dingen afbreken, staken, noem maar op. Vroeg of laat moet dat toch barsten, nee?” De burger weet nu hoe politici zouden moeten ingrijpen, volgens De Maeseneire: minijobs. “We zullen een stap terug moeten doen”.

Ivan Van de Cloot gebruikt zoals vaak een literaire woordenschat die veel suggereert in plaats van nauwkeurigheid: “De komende jaren moeten we de excessen van het verleden verwerken. De voorbije dertig jaar reden we te snel op de autosnelweg. We moeten nu niet achteruit gaan rijden, maar wel voorzichtig sturen”. Voorwaar een ijzersterk wetenschappelijk besluit van deze hoofdeconoom.  

Bedrijfsresultaten Adecco

Bij de bekendmaking van de kwartaalresultaten in mei, zei De Maeseneire: “Winstgevendheid blijft een duidelijke prioriteit voor ons in Frankrijk”.

En die winst is helemaal niet slecht: ze steeg in het eerste kwartaal van dit jaar met 12 procent, tot 112 miljoen euro netto (dus na aftrek van alle kosten). Echter, dat was dankzij Oostenrijk, Duitsland, de opkomende landen en Noord-Amerika; in Frankrijk, Zwitserland, de Benelux en Spanje-Portugal daalde de winst van Adecco. Ook in 2011 was er winststijging: in Q2 nettowinst 141 miljoen euro, een stijging van 45 procent tegenover 2010. 

Veroordeeld voor discriminatie

Adecco werd veroordeeld wegens discriminatie van werkzoekenden. Het uitzendkantoor hield lijsten bij met ondernemingen die enkel Belgen willen aanwerven, via de code BBB (Blanc Bleu Belge). BBB is in de veehouderij de naam van een ‘zuiver’ Belgisch koeienras.

De rechtszaak kwam er na klachten van het ABVV en de verenigingen SOS Racisme (Frankrijk) en KifKif. Adecco zei nadien: “Adecco hanteert geen bewust of georganiseerd discriminerend beleid. Als bedrijf veroordeelt Adecco elke vorm van discriminatie op welke grond dan ook”. Wie wil met zo’n leugenachtig bedrijf nog zaken doen? Helaas luidt een realistisch antwoord: veel andere bedrijven.

Adecco kreeg een boete van 25.001 euro, een peulenschil voor dergelijk beleid. Dit bedrag moet men bijvoorbeeld vergelijken met het schrappen van een uitkering: dat kost de werkloze 10.000 euro, en er worden gemiddeld 20 werklozen per dag geschrapt (Stan De Spiegelaere op DeWereldMorgen.be). In Frankrijk was Adecco reeds veroordeeld tot en met het Hof van Cassatie.

Een strafproces voor de Belgische correctionele rechtbank werd in 2009 afgewezen (wegens een taalprocedurefout), en ABVV en KifKif willen hiervoor nog naar het Hof voor de Rechten van de Mens in Straatsburg. Over de veroordeling stelde de interviewer van De Tijd geen vraag aan De Maeseneire. De PVDA en DeWereldMorgen.be publiceerden de lijst van discriminerende bedrijven, maar die is nu wel verouderd.

De federatie van uitzendbedrijven Federgon deed zopas een intern onderzoek, en stelde ‘vooruitgang’ vast: “Grote en middelgrote bedrijven scoren immers beter dan vorig jaar. Daar daalt de discriminatie respectievelijk van 6 naar 4 en van 33 naar 27 procent. De stijging is vooral toe te schrijven aan de kleintjes (van 35 naar 40 procent)”. (2 juli)

Vlaams minister van Werk Philippe Muyters (N-VA) vindt dat de zelfregulering van de sector de goede richting uitgaat en grijpt niet in. Meteen hebben we hier een bijkomende oorzaak van de werkloosheid, vooral van nieuwe Belgen. De bazen van Adecco en VOKA zijn zo bezorgd over die werkloosheid, maar ze zijn er zelf de oorzaak van.

Een deel van hun winsten zouden kunnen worden geïnvesteerd in méér personeel dat minder uren zou kloppen. Zo zouden er arbeidsplaatsen bijkomen en koopkracht in gezinnen die nu werkzoekende zijn. Dàt zou het alternatieve beleid moeten zijn: eerst de mensen, dan de winst. Het zou ook de recessie tegenhouden.  

Frank Roels

Frank Roels is emeritus hoogleraar aan de UGent.