Veel vertrouwen hebben de werknemers nooit gehad in de burgerlijke rechtbanken. En de wijze waarop die zich met bevelschriften, op eenzijdig verzoekschrift van de werkgever, bij collectieve arbeidsconflicten zijn gaan gedragen als een hond in een kegelspel, was geenszins van aard dat te keren.  Dat het anders kan bewees het Antwerpse hof van beroep vorige week in het collectieve arbeidsconflict bij verpakkingsbedrijf Crown . Een kantelmoment?

Europese klacht

Bij stakingsacties in België einde 2008, grepen werkgevers frequent naar het eenzijdig verzoekschrift om de uitoefening van het stakingsrecht te verhinderen. Gesteund door het Europees Vakverbond, legden ACV, ACLVB en ABVV hiertegen in juni 2009 klacht neer bij het Europees Comité voor de Sociale Rechten. Die werd aanvankelijk  meewarig onthaald. Hadden we de problemen niet zelf gezocht, door een juridisch niet-bindend herenakkoord te sluiten? Het herenakkoord verbindt de werkgeversorganisaties ertoe hun leden op te roepen dergelijke juridische procedures te vermijden, maar mist wettelijke verankering.

Tweede grond van twijfel: wat zou een obscuur comité in Straatsburg hieraan kunnen verhelpen? Het Europees Comité voor de Sociale Rechten, voorheen even onbekend als onbemind onder de naam Expertencomité, ging evenwel degelijk te werk. Het onderzocht bijzonder grondig onze klacht , die inclusief bijlagen bijna 600 pagina’s telde. We hadden onze klacht uitgebreid gestoffeerd met op eenzijdig verzoekschrift uitgesproken rechterlijke tussenkomsten in stakingen. Weinig verwonderlijk dat de repliek van de Internationale Werkgeversorganisatie  (IOE) dat het allemaal toch niet zo erg was in België, het Comité niet kon overtuigen. Zeer ongebruikelijk in de procedure was dan weer de tussenkomst van een niet-betrokken overheid, de Finse. Die vond dat stakingen zoveel mogelijk buiten de werkuren moeten plaatsvinden.  Wie verzint zoiets!

Op 7 februari 2012 maakte het Europees Comité voor de Sociale Rechten zijn beslissing bekend: door rechters op eenzijdig verzoekschrift toe te laten stakingen op arbitraire wijze te verbieden, schendt België het recht op collectieve actie zoals opgenomen in het Europees Sociaal Handvest. Het Comité benadrukt hierbij dat een wettelijke verankering van mogelijke beperkingen op het stakingsrecht niet nodig is. Mits een coherente rechtspraak  die het recht op collectieve actie respecteert, zou België wel voldoen aan het Europees Sociaal Handvest.

Juridische hardnekkigheid

Deze beslissing vond alvast weerklank bij het hof van beroep in Antwerpen, dat zich moest buigen over het collectieve conflict bij verpakkingsfabrikant Crown. Even het feitenrelaas.

Na de aankondiging op 1 februari 2012 van verpakkingsfabrikant Crown om tot sluiting van zijn (winstgevende) vestiging in Deurne te willen overgaan, krijgen wij het overleg maar moeilijk op gang. Nochtans verplicht de wet-Renault de werkgever de vakbonden te informeren en te consulteren bij een voorgenomen sluiting. De situatie escaleert, waarbij Crown op 13 juni de fabriekspoorten met kettingen sluit. De werknemers gaan tot actie over, waarbij de kettingen worden doorgeknipt.

De advocaat van Crown holt gezwind naar de voorzitter van de rechtbank van eerste aanleg die op basis van het Europees Sociaal Handvest weigert om op eenzijdig verzoekschrift in te grijpen in een collectieve actie!  De voorzitter van de rechtbank volgt in zijn grondige uitspraak duidelijk de door het Europees Comité voor de Sociale Rechten uitgezette lijnen.  Kennelijk tot wrevel van de werkgever.

Nadat de voorzitter van de rechtbank van eerste aanleg het verzoekschrift van de werkgever  had afgewezen, trekt de werkgever met hetzelfde eenzijdig verzoekschrift naar de voorzitter van het hof van beroep. Deze gaat wel in op de vraag van de werkgever, en verbiedt de collectieve actie. ACV en ABVV tekenen hiertegen derdenverzet aan.

Meester Jan Buelens, onze advocaat, wijst  het hof van beroep onder andere op de belemmering door de werkgever van het sociaal overleg en de ongegrondheid van een aantal beweringen die klakkeloos aanvaard werden door de voorzitter, waaronder een uit de lucht gegrepen diefstal van bewakingscamera’s. We voeren ook aan dat de werkgever met het buitensluiten van de werknemers elke vorm van collectieve actie onmogelijk wou maken.

Het hof van beroep volgt onze redenering en vernietigt de beschikking van zijn voorzitter. Die hierbij een veeg uit de pan krijgt van het hof: de vordering op eenzijdig verzoekschrift had geenszins de veiligheid van de bedrijfssite tot doel, wél het breken van de collectieve actie van de werknemers. Het inwilligen van het eenzijdig verzoekschrift was bijgevolg duidelijk in strijd met het Europees Sociaal Handvest. Meer moet dat niet zijn.

Rechtspraak in het geniep

Even in Huysentruyt-stijl… wat hebben we vandaag geleerd?

Eén, een andere rechtspraak is mogelijk.  Je hoeft daarvoor zelfs de wet niet te wijzigen.  Je moet alleen maar de rechters hebben die beseffen dat je bij een collectief conflict niet blind mag varen op het verhaaltje dat de werkgeversadvocaat hem eenzijdig, niet zelden leugenachtig, opdist.

Twee, dat de Europese klacht van de vakbonden, en in het bijzonder kritische expertenverslag dat daarop is gevolgd, begint door te sijpelen  in de rechtspraak.  Hetgeen een aansporing moet zijn, zeker ook voor de overheid, om dit verslag onder de aandacht te brengen van alle rechters.  In de hoop dat ze er lering uit trekken. Zodat kan vermeden worden dat België opnieuw een blauwtje loopt. Uiteraard moet de scheiding der machten worden gerespecteerd.

Maar wat meer transparantie over de rechtspraak, ook deze bij niet-tegensprekelijke procedures, waardoor er ook wat meer sociale controle komt, kan zeker helpen. Dat was ook af te leiden uit het verslag van de Europese experts: hoe wil je nu dat er eenvormige en daardoor ook rechtszekerder rechtspraak komt, bij rechtspraak op eenzijdig verzoekschrift in het geniep?

Drie, voor werkgevers is het een reden te meer om zich de kop niet te laten zot maken door de advocaten die goed geld denken te verdienen aan de juridisering van een collectief conflict.  Sinds de Europese reprimande wordt de kans kleiner dat ze hun gelijk halen voor de burgerlijke rechtbanken. 

Toegegeven, één zwaluw maakt de lente niet.  Maar de richting die Antwerpen aangeeft is alvast bemoedigend.

Die richting  vindt u op http://www.progresslaw.net/docs/20120702110120HFRK.pdf

Mathieu Verjans                              Piet Vandenbergh

Nationaal secretaris ACV                 Adviseur studiedienst ACV