Het agentschap moet werken met een budget al dertig jaar nauwelijks veranderd is, staat in het rapport. Het IAEA heeft verschillende taken die door geen enkele andere organisatie in de wereld worden uitgevoerd. Het agentschap wordt volledig gefinancierd uit vrijwillige bijdragen van lidstaten.
“Ondanks een goede reputatie en ogenschijnlijk rooskleurige vooruitzichten, krijgt het IAEA relatief weinig geld. De kracht van het agentschap is beperkt en technische prestaties worden vaak overschaduwd door politieke controverse”, waarschuwt het rapport van het Centre for International Governance Innovation (CIGI), een Canadese denktank.
Lof
Het reguliere budget van het IAEA bedraagt momenteel 321 miljoen euro. Daaruit worden ongeveer 2300 mensen betaald.
“Dat is mager, als je ziet wat het IAEA allemaal doet”, zegt Trevor Findlay, auteur van het rapport dat gisteren werd gepresenteerd bij het Stockholm International Peace Research Institute (Sipri) in Washington.
Met dat budget houdt het agentschap volgens het onderzoek van Findlay de nucleaire veiligheid in de gaten van 949 faciliteiten in 175 landen. Daarbij ging hij uit van de situatie in 2010. Alleen al in dat jaar deden medewerkers van het IAEA meer dan 2100 inspecties.
Al sinds de oprichting in 1953 krijgt het IAEA lof toegezwaaid. Tegelijkertijd wordt daarbij erkend dat er met een klein budget gewerkt wordt, wat efficiënt werken noodzakelijk maakt.
Hoewel het IAEA gezien wordt als een van de beter functionerende VN-organisaties, moet erover gewaakt worden dat het bescheiden budget negatieve impact gaat krijgen op de uitvoering van de taken, zegt Findlay. Van het agentschap wordt volgens hem steeds meer verwacht en het schat zelf dat in de komende twintig jaar de kernenergie wereldwijd zal verdubbelen.
Fukushima
Het bescheiden budget heeft aanzienlijke gevolgen, zegt Findlay. “Het agentschap beschikt niet over de laatste technologie en heeft onvoldoende mankracht”, staat in het rapport. “Het meest alarmerend is dat het er niet in is geslaagd tijdig te ontdekken dat Irak, Iran en Libië zich niet aan veiligheidsafspraken hielden.”
Na de catastrofale kernramp bij de kerncentrale in Fukushima in maart 2011, bleek het IAEA niet in staat binnen 24 uur te reageren. Volgens veel waarnemers zette dat niet alleen de schijnwerpers op falen binnen het IAEA, maar ook op het feit dat er geen enkele andere organisatie is die taken over kan nemen.
De gebeurtenissen bij Fukushima en de problemen met Iran zijn voor veel betrokkenen een aanleiding om vraagtekens te zetten bij het functioneren van het agentschap. “Het IAEA is al jarenlang betrokken bij Iran, maar het land is dichterbij kernwapens dan ooit”, staat in het rapport.
Niet alleen het budget speelt een rol bij het functioneren van het agentschap. Wat Iran aangaat, is het bestuur van het IAEA al jaren verdeeld. De toegenomen politisering, ook als het gaat om het Israëlische nucleaire programma en andere kwesties in het Midden-Oosten en elders, verzwakt het bestuur, zegt Findlay.
