De IAO is de enige internationale organisatie in de schoot van de VN waar werknemers, werkgevers en regeringen een gelijkwaardige stem hebben en dus ook echt kunnen wegen op de koers.

Maar het is natuurlijk ook een belangrijke ontmoetingsplaats. “Op heel korte tijd kan je hier een pak internationale contacten hebben. Ik kan hier op enkele dagen de partners ontmoeten van onze internationale projecten. Wij proberen bijvoorbeeld vakbonden uit Afrika dichter bij elkaar te brengen. Hier kunnen we ze makkelijk rond de tafel krijgen”, zegt ABVV-voorzitter Rudy De Leeuw.

De conferentie van dit jaar verliep woelig en bezorgde de vakbonden een kater. De werkgeversgroep ging dwars liggen in de belangrijke Normencommissie. Een rapport van de onafhankelijke experten van de IAO over het stakingsrecht was hen een doorn in het oog. De werkgevers stelden de autoriteit van de experten in vraag en blokkeerden de normale werking van de Normencommissie die landen die zich niet houden aan de IAO-afspraken op het matje kan roepen.   

“De Belgische werkgeversorganisatie VBO probeert het hele incident nu te relativeren. We moeten toch kunnen debatteren over de rol van de experten, zeggen ze. Nee dus, je kan niet plots de regels fundamenteel in vraag stellen. De experten zijn door de geschiedenis heen een belangrijke rol gaan spelen. Je kan die evolutie niet met één pennentrek doorhalen,” zegt Rudy De Leeuw.

Wat zijn de gevolgen van de blokkering binnen de Normencommissie?

“Dat landen die het niet nauw nemen met de rechten van werknemers niet ter orde kunnen geroepen worden, dat er geen onderzoekscommissies naar toe kunnen. Dat we niet eens iets kunnen zeggen over de 25 meest schrijnende gevallen. Dat we ook niets kunnen doen aan de show die sommige regimes hier komen opvoeren. Toen Martinelli, de president van Panama hier dinsdag kwam spreken, hebben de werknemers uit protest de conferentiezaal verlaten. Maar misschien hadden we dit jaar – of volgend jaar – de schendingen door de regering van Panama op de lijst kunnen krijgen. Dan zou het de hele IAO zijn die aan Martinelli zegt: meneer de president, wat gaat u hier aan doen? Nu had hij vrij spel.”

Hoe verklaart u die stugge houding van de werkgevers?

“Een mogelijke verklaring is dat de IAO zichzelf de voorbije jaren op de kaart wist te plaatsen. De organisatie is aanwezig op de G20, schreef een Global Jobs Pact. Het is de enige organisatie die een tegenwicht biedt voor het pure marktdenken. Hier moeten werkgevers en regeringen kleur bekennen. Wij ook, hoor. We moeten ook compromissen maken. Maar wat hier beslist wordt, is daardoor wel breed gedragen. De IAO is zeer democratisch. Er wordt niet gewerkt met quota of veto’s. Eén land heeft één stem. Stilaan komt er hier een tegenstem tot stand en blijkbaar ziet niet iedereen dat graag gebeuren.”

Konden de werknemers niet wat water in de wijn doen?

“Het stakingsrecht is zo fundamenteel dat daar geen discussie kan over zijn. Zonder het recht op staken is er geen democratie. Punt. Staken maakt deel uit van vrije onderhandelingen tussen werknemers en werkgevers. Wie dat betwist, stelt de fundamentele rechten van werknemers in vraag. Dat is niet min. Dat blijft voor ons onaanvaardbaar.”

Waarom zijn jullie opgestapt toen de president van Panama het spreekgestoelte beklom?

“Panama is pas sinds kort een probleemland. Men probeert er de vakbonden monddood te maken. Die vakbonden traden vroeger in verspreide slagorde op. Maar er is nu een samenwerking wat hen toelaat om een vuist te maken tegen de schendingen van werknemersrechten. Met onze actie wilden wij hen een hart onder de riem steken.”

U kon hier ook luisteren naar de toespraak van de Belgische minister van Arbeid Monica De Coninck. Gecharmeerd door wat ze zei?

“De minister heeft aangekondigd dat België de nieuwe conventie over huisarbeid wil ratificeren. We hadden haar daar al over aangesproken en ze heeft zich nu eindelijk ook publiek geëngageerd. Daar moet nu werk van gemaakt worden. Hoe meer landen die conventie ratificeren, hoe sterker het signaal. Onderschat ook niet de problemen op bijvoorbeeld ambassades die er zijn in België.”

Er is ook een akkoord over een aanbeveling rond de Social Protection Floor, een soort wereldwijde sociale ondergrens. Gaan de werknemers van pakweg Congo daar iets van voelen? De meesten werken gewoon in de informele economie.

“Natuurlijk moet je proberen om zoveel mogelijk informele arbeid in het formele circuit te krijgen. Brazilië is er in geslaagd de verhouding tussen informele en formele sector om te draaien. Vroeger was slechts 40 procent van alle arbeid formeel. Nu is dat al 60 procent. De Social Protection Floor legt minimumnormen vast. Dat is belangrijk voor de mensen die nood hebben aan sociale bescherming, maar het kan ook de ontwikkeling van die landen vooruit helpen. Door mensen uit armoede op te tillen, kan je de motor van de ontwikkeling aan de gang krijgen.”

“Ontwikkelingslanden denken vaak: dat kunnen wij ons toch niet permitteren. Maar er zijn wel veel positieve voorbeelden in de wereld dat het wel kan. De IAO is ook een ideale gelegenheid om die voorbeelden te delen en te promoten. Op heel korte termijn heb je daar meer voordelen van dan dat het je kost.”

“Voor vakbondsmensen in veel landen biedt de IAO ook een belangrijke bescherming. Dat is een aspect dat je niet mag onderschatten. In hun eigen land staan ze soms zwak, maar als de IAO kan protesteren als ze bijvoorbeeld gevangen genomen worden, maakt dat wel indruk.”

Europa kreeg hier een ferme draai rond de oren in de openingstoespraak van afscheidnemend directeur-generaal Juan Somavia.

“Wij stellen al een tijd vast dat Europa geen voortrekker meer is. Daarom is het belangrijk dat ministers van landen met een sterke traditie hier weerwerk blijven bieden. Europa blijft wel een belangrijke partner van de IAO op vlak van projectwerking of financiering. Het is ook nog nooit tot een echte clash gekomen tussen de IAO en Europa. De neoliberale besparingspolitiek straalt af op de standpunten die de Europese landen innemen. Om nog te zwijgen over de standpunten van landen die geleid worden door de conservatieven. De IAO was één van de eerste om het Duitse model van loonmatiging aan te klagen.”

Extreem beleid leidt tot extreme reacties, waarschuwde Somavia.

“Soms heb ik de indruk dat men weinig geleerd heeft uit de jaren ’30. Het duurt opnieuw heel lang voor men alternatieven een kans heeft terwijl stilaan toch duidelijk is dat het huidige beleid niet werkt. Sinds de jaren ’80 viert het neoliberalisme hoogtij en na de crisis krijgen we alleen maar meer van hetzelfde. Men verkoopt ons oude wijn in oude zakken. De neoconservatieven hebben het voor het zeggen. En waar staan we nu? Eerst kregen we de besparingen van de overheden. Na de besparingspolitiek mikken ze nu op loonmatiging. Zo haalt men de koopkracht onderuit en krijgen we de groei nooit op gang. Het slechtste wat je nu kan doen, is de mensen bang maken met een daling van hun koopkracht. Dan krijg je de spaarparadox. De mensen kunnen minder besteden en gaan bovendien ook nog eens meer sparen uit angst voor de toekomst.”

Af en toe duiken er nu ook Europese landen op in de lijst van overtreders.

“Vroeger waren de normen van de IAO voor Europa maar niks. Wij waren daar als ontwikkelde landen al ver voorbij. Dat was iets voor de ontwikkelingslanden. Nu krijg je arresten van het Hof van Straatsburg waar de vakbonden de IAO-conventies moesten bovenhalen. Meer en meer heeft ook Europa de IAO-conventies nodig om een stevige bodem te hebben.”

“Het probleem is dat de landen zich hier individueel binden, maar dat er dan Europese regelgeving opduikt die die landen overruled.”

Misschien moeten de Europese instellingen de conventies ondertekenen?

“Die bevoegdheid is er niet. Het zijn de landen die lid zijn. Dan moet je al een politieke unie zijn. Dan moet Europa een land worden.”

De opkomende machten kunnen hier volop hun rol spelen. Helpen zij de zaak vooruit?

“Brazilië speelt zeker een positieve rol. Zowel de vakbonden als de regering blijkt hier altijd een betrouwbare partner. Niet toevallig natuurlijk met een regering die bestaat uit de Arbeiderspartij.”

“In Rusland heb je opnieuw een sterk georganiseerde vakbond. Dan heb je India en China, samen bijna 3 miljard mensen. De Chinese vakbond is nu officieel lid van de raad van bestuur van de werknemersgroep binnen de IAO. We weten dat ze beginnen actie te voeren rond koopkrachtverbetering. We weten ook dat er heel wat sociale conflicten zijn in China. De collega’s uit India zijn hier ook heel actief. Dan is er ook nog Zuid-Afrika natuurlijk. De internationale vakbond heeft samen met de Zuid-Afrikaanse vakbond gestreden tegen de apartheid. Dat schept een band. Zij vertegenwoordigen misschien wat minder noordelijk Afrika, maar zij zijn wel zeker een voortrekker voor het hele continent.”

De Belgische vakbonden investeren veel tijd en veel middelen in de IAO. Is het dat waard? 

“Solidariteit zit in onze vezels. Internationalisme is ook een noodzaak om ons eigen model overeind te houden.”