Tijdens de laatste jaren in mijn positie als directeur van het Centrum voor gelijkheid van kansen en voor racismebestrijding, zeg maar ongeveer een tiental jaren geleden,  had ik me eens laten ontvallen, op vraag van een journalist van Gazet van Antwerpen, dat ik absoluut geen bezwaar zag in het dragen van een hoofddoek door vrouwen in de publieke ruimte, maar dat ik het dragen van een gezicht verbergende niqab onaanvaardbaar vond, althans in onze samenleving. 

Ik vind dat nog altijd, maar zoiets kan met een gewoon gemeentelijk reglement geregeld worden, daar heb je geen symbool-wet voor nodig. (Trouwens, in sommige Brusselse gemeentes was het voor het invoeren van de wet al via gemeentelijk reglement verboden, bv in Jette en… jawel Molenbeek). Iets anders is natuurlijk, zoals altijd, de vraag of je een wet of reglement toepast of niet…en de ene politieman is daarin de andere niet.

Ik herinner me dat er toen, als reactie op mijn interview dat ergens in het Frans vertaald was geraakt, in de cafés in Molenbeek door de “Jeunes musulmans” (of zoiets) een pamflet neergelegd werd waarin opgeroepen werd tot actie tegen mij en tegelijk ook mijn ontslag als directeur van het CGKR gevraagd werd. Ik herinner me niet dat iemand van de vele auteurs die het momenteel allemaal zo goed menen met Molenbeek me toen verdedigd heeft, ook niet aan Vlaams-nationale hoek. Daar lagen ze blijkbaar nog te slapen. Als ik toen probleemloos overeind bleef in Molenbeek was het gewoon omdat de gewone Molenbekenaar aan dit soort pamfletten geen boodschap had zoals hij dit ook vandaag niet heeft. Het lag vermoedelijk ook aan het feit dat Foyer in Molenbeek een grote aanhang heeft en ik daarmee geassocieerd werd.

In diezelfde periode ook werd aan de Beurs te Brussel op een zondag morgen publiek een manifestatie georganiseerd door niqab dragende vrouwen en hun mannelijke omgeving. Voor de Brusselse politie was dit geen probleem: vrijheid van mening, vrijheid van betoging. En ik vond dit toen ook normaal. Waarom zouden die dames inderdaad niet voor hun mening mogen uitkomen? En het trok zelfs niet de minste media aandacht. De politie wist me nadien te vertellen dat er een 50-tal betogers geweest waren. Onbetekenend dus.

Ik moest daaraan terugdenken toen ik deze week in De Ochtend Peter Calluy, voormalig straathoekwerker uit Boom, bezig hoorde. Op een site lees ik nu van hem: “Woordvoerders zoals Kif Kif, Indymedia, het Minderhedenforum en tutti quanti namen reeds in 2005 de verdediging op van Belkacem en noemden mij incompetent en een leugenaar en racist. En zij bleven dit doen. Vandaag wrijven ze zich schoon met een al te simplistische zinledigheid.” Pardon, beste Peter, ik weet niet of u me onder de “tutti quanti” rekent… In alle geval, in 2005 was ik er niet meer, want ik verliet het CGKR in 2003… maar ik herinner me wèl uw klachten over Belkacem. Ze dateren, bij mijn weten, van enkele jaren vroeger, dus van voor 2003….

Ik meen me een briefwisseling met u hierover te herinneren. Ik weet niet of die briefwisseling nog in mijn archieven steekt. Dit zou ik nu zelf moeten gaan opzoeken op Kadoc in Leuven en daar heb ik geen tijd voor. ’t Is examenperiode.  Maar wat ik me honderd percent zeker nog herinner is dat ik uw klachten toen wèl ernstig nam. Dus, “tutti quanti”… sorry, klopt al niet. Waar u wèl gelijk zou kunnen hebben, is dat u geen gehoor vond. Ik herinner me dat ik, wanneer ik toen het gemeentebestuur van Boom hierover contacteerde, als antwoord kreeg dat men daar de zaak serieus ging onderzoeken en opvolgen. Nadien heb ik niets meer hierover vernomen, ook niet van u. U zou me vandaag kunnen verwijten dat ik het zelf had moeten ter plaatse gaan opvolgen, en nadien gezien is dit juist, maar er was toen al zo veel… eind jaren ’90 – begin 2000, de Seefhoek, het De Koninck plein, dan nog een buurt in Mechelen, Meulenberg in Houthalen (ik geloof zelfs dat dit met Luckas Vandertaelen was), Lokeren, … en – dat vergeet men nu soms –  we waren een federale instantie. Dus, het was ook opletten geblazen met het respect voor Gemeenschapsmateries, enzovoort. Maar dat “tutti quanti” de andere kant opkeken, en zoals u nu suggereert, blijkbaar enkel Vlaams-nationalisten gevoelig zouden geweest zijn voor dit soort klachten, ben ik zo vrij te contesteren. Van niemand uit die Vlaams-nationale hoek, heb ik al die jaren ook maar één blijk van sympathie ondervonden voor de aanpak van dit soort problemen, niet omdat ze niet akkoord waren met wat ik deed, maar omdat ze er gewoon niet mee bezig waren..

Laat me toe om nu tot mijn onderwerp te komen. Wat is er eigenlijk gebeurd? Bestaat de juiste analyse erin om te stellen dat er enerzijds politieke partijen waren die altijd “het Licht” gezien hebben en andere die weigerden om “het Licht” te zien? Dit is één manier van de zaken te bekijken. Die analyse vindt echter geen steun in de feiten. De realiteit is dat geen enkele democratische partij in de jaren ’90, begin 2000 “het Licht” zag. Ik beweer ook niet dat ik het zag, maar ik kon nu eenmaal niet anders dan alle “klachten” die me terecht of ten onrechte toegestuurd werden, te bekijken en dus ernstig te nemen. O ja, je kan naar het Vlaams Blok verwijzen… maar die hadden zichzelf buiten spel gezet door van meet af aan voor een “frame” te kiezen waar geen enkele democraat wou in meegaan. En dat vergemakkelijkte trouwens de mogelijkheid niet tot open debat hierover. Ik pleit echter voor een ander soort analyse van wat gebeurd is, namelijk dat er duidelijk iets veranderd is in de “framing” die de samenleving aanhoudt om feiten te lezen en te interpreteren, en dit geldt voor ALLE democratische partijen. Met “framing” bedoel ik: de verstaanshorizon, het globale kader van waaruit men feiten ziet en interpreteert. de Het keerpunt in de wisseling van de “framing” is vermoedelijk “nine eleven” geweest. Dit blijkt trouwens ook uit onderzoek van Swyngedouw en anderen… Nadien is de Islam een gevoelige, culturele “hot topic” geworden. En naar mijn aanvoelen, met een “overacting” nu in de omgekeerde kant… In de jaren ’90 wou men bepaalde problemen niet zien en werd alles tot het “sociale” herleid. Vandaag ziet men vooral “culturele” problemen. Ik denk dat beide benaderingen te eenzijdig zijn.

Wedden dat mocht er vandaag een betoging zijn aan de Beurs in Brussel tegen de directeur van het CGKR omdat hij een uitspraak zou gedaan hebben tegen het dragen van de niqab, er méér journalisten op de Beurs zouden te vinden zijn dan niqab dragende vrouwen?

Onze grote zorg als democraat moet zijn om het evenwicht te behouden en alle eenzijdigheid te vermijden bij het politieke, politionele en gerechtelijke optreden tegenover fenomenen die vermoedelijk een hele tijdlang onvermijdelijke (en akkoord, te bestrijden!) nevenverschijnselen zullen zijn in onze multiculturele stedelijke settings. Het is de taak van de media, niet om de “framing” van de publieke opinie achterna te lopen, maar om die “framing” af en toe ook te bevragen. Dit gebeurt vandaag naar mijn aanvoelen te weinig, omdat het mediaproduct nu eenmaal tegelijk ook een marktproduct is geworden. We leven in een samenleving die duidelijk op zoek is naar een nieuw evenwicht. Dit is niet zonder gevaar, maar maakt het wel boeiend.