Er werd een projectplan ontwikkeld (voorgesteld in februari) met een participatieve procesaanpak. Die omvat drie centrale luiken die op elkaar inspelen:
(1) Om de wetenschappelijke onderbouwing te verzekeren werkt in de begeleidingscommissie de stad Leuven samen met de Leuvense universiteit. Zo levert de KU Leuven een wetenschappelijke coördinator voor het proces die omtrent allerlei deelthema’s de know-how van professoren en onderzoekers betrekt bij het proces.
(2) Om reële beleidsimpact te kunnen garanderen, streeft men ook naar een breed eigenaarschap van het project. Naast de stad en de KU Leuven werden daarom meer partners samengebracht in een ‘G-20’, die als transitiearena functioneert. Zo hebben vertegenwoordigers zowel uit het middenveld als uit het bedrijfsleven er een plaats.
(3) Het project omvat ook een bottom-up luik dat het draagvlak bij de Leuvense bevolking en een brede participatie in het proces moet verzekeren. Om vanuit de brede samenleving zowel elementen van analyse als oplossingspistes te kunnen inbrengen werden er 220 mensen samengebracht, verdeeld over zes thematische cellen: energie, mobiliteit, gebouwen, natuur en landbouw, consumptie, transitie-participatie. Die laatste staat wat apart omdat ze een duidelijk transversaal karakter heeft, en dus meespeelt in alle andere thema’s.
Die thematische cellen kwamen ook al een keer samen voor een eerste terreinverkenning en formulering van ideeën en voorstellen. En op 15 juni komen ze allemaal samen voor een eerste ronde tafel waar ideeën uitgewisseld kunnen worden en de agenda voor de verdere werking bepaald. De inbreng van deze groepen van stakeholders zal samen met de bevindingen van de wetenschappelijke expertgroepen de basis vormen voor het ontwikkelen van een aantal mogelijke scenario’s.
Goed begonnen, half gewonnen – de nulmeting
Maar voor je aan scenario’s kan beginnen, moet je natuurlijk weten waar je als stad staat met energieverbruik en CO2-uitstoot. Daarom kreeg Futureproofed de opdracht om een nulmeting uit te voeren. De resultaten daarvan werden op 6 juni gepresenteerd op een persconferentie (zie link onderaan).
Belangrijk is dat die het gehele plaatje proberen te vatten: niet alleen de ‘directe’ emissies – die binnen de grenzen van de stad gebeuren – werden gemeten, maar ook de ‘indirecte’, zoals voor elektriciteits- of voedselproductie elders, voor geïmporteerde goederen, voor reizen, e.d. Daaruit blijkt de Leuvenaar te scoren zoals de gemiddelde Vlaming, en dat is ca. tien maal zoveel uitstoot als het beoogde doel van 1,2 ton CO2-equivalent/persoon x jaar.
Uit de presentatie bleek echter ook dat onder een dergelijk gemiddelde heel verschillende emissiepatronen kunnen steken, afhankelijk van het activiteitenpatroon van een stad. Zo heeft Gent een grote directe uitstoot omwille van de aanwezige elektriciteits- en staalproductie, die grotendeels geëxporteerd wordt. Terwijl Leuven weinig industrie en vooral een diensteneconomie heeft, en nagenoeg zelf geen elektriciteit produceert. Dat maakt onmiddellijk duidelijk dat elke stad een eigen transitiepad moet uitstippelen, maar eveneens dat ze daarin zeer afhankelijk blijft van de wisselwerking met haar omgeving (en dus ook met andere beleidsniveaus).
Nog enkele opvallende Leuvense gegevens: ca. 60 procent van emissies hebben met gebouwen te maken (huishoudens 32 procent, handel en diensten 26 procent), wat een opportuniteit biedt omdat reducties hier een groot terugverdieneffect genereren. Neem daarbij nog mobiliteit (24 procent) en dan bestrijk je met twee domeinen nagenoeg 85 procent van de emissies, en is het heel duidelijk wat er moet aangepakt worden. Voor mobiliteit zijn de emissies als volgt verdeeld: personenwagens 18 procent, vrachtvervoer 4 pocent, openbaar vervoer 2 procent. Echter meer dan 50 procent daarvan wordt veroorzaakt op de twee autostrades die door Leuven lopen, E40 en E314.
Wat elektriciteitsverbruik betreft zit Leuven al redelijk goed met 31 procent groene stroom, maar dat is bijna volledig geïmporteerd. Leuven betaalt jaarlijks ca. 250 miljoen € voor zijn energie (3391 GWh), en dat vertegenwoordigt een equivalent van 3400 ha fotovoltaïsche cellen (t.o.v. 463 ha oppervlakte gebouwen) of 771 windturbines (t.o.v. 190 vandaag in Vlaanderen).
Leuven heeft nog ca. 1000 ha landbouw- en weideland, genoeg om alle groenten en fruit te verbouwen om het huidige verbruik ervan te dekken. Voor de productie van vlees en zuivel is er echter 20 000 ha nodig, of vier maal de oppervlakte van het grondgebied. Dat er ook werk is aan het consumptiepatroon is dus maar al te duidelijk.
Zowel consumptie als mobiliteit zijn sterk afhankelijk van gedrag, en maken bij uitstek duidelijk waarom het perspectief van een klimaatneutrale stad om een participatief proces vraagt. De initiators van het project Peter Tom Jones en schepen Mohamed Ridouani benadrukken daarbij tevens de positieve inzet ervan: een meer leefbare stad die ook economisch veerkrachtig is en daarin een voorbeeldrol kan vervullen.
Op de vraag of het ook om een sociaal verhaal gaat en of herverdeling een rol gaat spelen in de actieplannen die er uitgewerkt zullen worden, antwoordde Ridouani dat hij een groene stad voor iedereen wil, dus geen ‘eco-getto’ (met verwijzing naar Freiburg!). Volgens Jones zou er voor de evaluatie van klimaatmaatregelen een methodiek opgesteld worden die niet alleen rekening houdt met reductie en economische effecten, maar ook met de herverdelingseffecten. We willen hem hiervoor graag op zijn woord nemen!
