Nieuwe wet tegen geweld tegen vrouwen in Nicaragua
Nieuws, Nicaragua, Dossier seksisme -

Nieuwe wet tegen geweld tegen vrouwen in Nicaragua

Op 25 Mei treedt in Nicaragua de 'Ley integral contra la violencia hacia las mujeres' ('Algemene wet tegen geweld tegen vrouwen') in voege. Deze wet tegen geweld op vrouwen werd in januari van dit jaar goedgekeurd na jarenlange debatten tussen conservatieve en progressieve groepen in het parlement.

donderdag 31 mei 2012 10:08
Spread the love

De huidige vorm van de wet zegt veel over de sterkte van de vrouwenbeweging in Nicaragua, maar ook over de invloed van conservatieve katholieken op het beleid van de huidige president Daniel Ortega.

Aanname van de wet

De wet werd op 26 Januari in de Asamblea Nacional, het Nicaraguaanse nationale parlement, goedgekeurd. Het doel van de wet is het toenemende geweld tegen vrouwen terug te dringen. De wet voorziet zowel in instrumenten in de strijd tegen direct fysiek geweld als in een breder denkkader voor de ontwikkeling van de rechten van vrouwen en de preventie van geweld.

Op het eerste gezicht lijkt de aanname van de wet dan ook een overwinning voor vrouwen, de vrouwenbeweging, en de activistes die rond 26 januari drie dagen onafgebroken actie voerden voor de Asamblea Nacional. Deze activistes uiten nu ongerustheid over hoe deze formele wet zal uitgevoerd worden. Ook experts zeggen dat de logica achter de wet de sociale spanningen illustreert die eraan ten grondslag liggen.

Betekenis en logica

Hoewel de wet een belangrijk middel is omdat ze een kader schept voor het bestraffen van geweld tegen vrouwen, biedt ze feitelijk enkel middelen voor het bestraffen van individuele overtreders, zoals strenge straffen voor geweldplegers. De nadruk ligt dus op de verantwoordelijkheid van individuen. In programma’s of budgetten voor de aanpak van sociale en structurele actoren is niet voorzien.

Activistes benadrukken nu dat de sociale situatie in Nicaragua bijdraagt aan de hoge niveaus van geweld tegen vrouwen. De vraag rijst of dit een probleem is dat kan opgelost worden door individuele geweldplegers strenger te gaan bestraffen, en of geweld tegen vrouwen wel als een individuele keuze van de geweldpleger gezien kan worden.

Valentin Mejía, advocaat en mensenrechtenactivist in Nicaragua, noemt de wet dan ook een populistische en demagogische zet van de door het FSLN geleide sandinista-regering, eerder dan een bruikbare rechtsmiddel of een sociaal relevante beslissing. De regering kan met deze wet haar internationale imago van voorvechter van vrouwenrechten hoog houden, en tegelijk kan ze door de hoge straffen tegen individuen het beeld van een politiek van de ‘harde hand’ (mano dura) bevestigen dat op nationaal niveau erg belangrijk is.

Die harde aanpak betekent een nultolerantie voor elke vorm van geweld en tekent vele populistische Centraal-Amerikaanse regimes. Het is opmerkelijk dat ook de linkse sandinisten in Nicaragua dit thema oppikken, daar het veiligheidsthema typisch wordt gepromoot door conservatieve rechtse partijen. Dit geval toont in de praktijk hoe de voormalige links-revolutionaire sandinistas in Nicaragua flirten met de thema’s en de werkwijzen van conservatief rechts.

De keuzes van ‘Nieuw Links’ in Nicaragua

Dit mixen van linkse en rechtse thema’s en werkwijzen is typisch voor de aanpak van Nieuw Links in de regio. Nieuw Links is de politieke stroming die in Nicaragua, Venezuela, Colombia, en deels ook Cuba kan onderscheiden worden, en die gekenmerkt wordt door het feit dat ze haar linkse ideologie, die vaak revolutionaire wortels heeft, mengt met bepaalde traditionele kenmerken van rechtse politiek, en dit in een meestal sterk populistisch discours.

Dit uit zich bijvoorbeeld in het discursief afzweren en veroordelen van neoliberale politiek, die  feitelijk echter gepaard gaat met een inkrimping van de staatsuitgaven en instellingen.

Met betrekking tot het thema van vrouwen en gender stellen deze partijen zich vaak erg ambigu op. Onderzoek door Karen Kampwirth toont dat in Nicaragua een vooruitgang kan vastgesteld worden op vlak van de sociale rechten van vrouwen, terwijl terzelfdertijd thema’s die een hoge actualiteitswaarde hebben en potentieel controversieel zijn – zoals het recht op abortus – erg conservatief worden benaderd.

Dit moet gezien worden tegen het licht van de alliantie tussen het FSLN en de conservatieve sectoren van de katholieke kerk in dit geval.

De invloed van de vrouwenbeweging

In Nicaragua staat deze politieke stroming lijnrecht tegenover grote delen van de vrouwenbeweging. Feministische organisaties die de patriarchale staatsstructuren en sociale normen bestrijden, en tegelijk ook het machtsmisbruik door de hogere echelons van het FSLN aan de kaak stellen, stuitten op grote weerstand van de overheid.

De vrouwenbeweging in Nicaragua is erg gepolitiseerd en kan onderverdeeld worden in twee grote groepen: pro-FSLN en anti-FSLN. Organisaties met en tussenpositie zijn uitzonderlijk. De pro-FSLN organisaties, zoals de voormalig revolutionaire organisatie AMNLAE, worden daarbij vaak deels geïncorporeerd in het bestuurlijke kader van het FSLN. Zo nam Rosario Murillo, first lady en adviseur van president Ortega, in 2010 het bestuur van AMNLAE over, en stuurde de organisatie in een meer conservatieve richting, waarbij de meeste aandacht en middelen tegenwoordig terug gaan naar gezondheid, hygiëne, werk en huisvesting. Politieke doelen zijn sinds 2010 bijna volledig uit de statuten geschrapt.

Daartegenover staan de organisaties die zich uitspreken tegen het populistische bewind, dat de feministische eisen om electorale redenen weert. Deze organisaties worden sinds de verkiezing van Ortega in 2006 dan ook steeds meer geviseerd. Acties, gaande van raids op de kantoren tot persoonlijke bedreigingen, hebben tot nu toe niet de invloed gehad die hiermee waarschijnlijk werd beoogd, en hebben deze organisaties integendeel verder geradicaliseerd en gepolitiseerd. Dat heeft geleid tot meer activisme, protestmarsen en publicaties, maar tegelijk moeten we ons afvragen in welke mate deze groep feministische organisaties nog accuraat de gevoeligheden van zijn achterban kan verdedigen als alle aandacht moet gericht worden op zelfbehoud en verdediging tegen een vijandig politiek regime.

Onder deze omstandigheden winnen meer traditionele organisaties die bereid zijn zich te verbinden aan het FSLN terrein, wat zich ook weerspiegelt in de beleidslijnen en wetswijzigingen die worden aangenomen in de laatste jaren, zoals de hierboven besproken wet. Deze wijzigingen versterken vaak traditionele rollenpatronen en bevatten weinig structurele of politieke plannen.

De impact van de wet op de situatie van vrouwen

Hoewel de wet weinig progressief is moeten we in acht nemen dat ook de noden van grote delen van de vrouwelijke bevolking op dit moment nog niet eens op een basaal niveau vervuld zijn. Onderzoeken tonen aan dat de gevallen van geweld tegen vrouwen in de laatste jaren gestegen zijn, en dat ook de attitudes van vrouwen in die zin veranderen. Uit een recente studie bijvoorbeeld blijkt dat vrouwen zelf huiselijk geweld steeds meer tolereren. In die context kan de wet gezien worden als een sterk signaal, met een wettelijke zowel als symbolisch waarde.

Tegelijk moet vastgesteld worden dat op dit moment nog geen middelen zijn vrijgemaakt voor bijvoorbeeld het trainen van rechters of politie-officieren voor het adequaat toepassen van de wet. Evenmin heeft de overheid zelf grote informatiecampagnes opgezet om ze bij vrouwen bekend te maken. Het is daarom onzeker of de wet – die op zichzelf een groot potentieel heeft – het geweld tegen vrouwen ook effectief zal verminderen. Ook de invloed van de wet op de sociale factoren die bijdragen tot het geweld tegen vrouwen, valt volgens lokale activistes te betwijfelen.
 

take down
the paywall
steun ons nu!