De oorspronkelijke bestaansreden van de NAVO, het beschermen van de westerse landen tegen het communistische gevaar van het Oostblok, is al meer dan twee decennia achtehaald. Toch vindt de NAVO zichzelf voortdurend opnieuw uit door nieuwe gevaren en dreigingen naar voren te schuiven: falende staten, milieuproblemen, ontwrichting van de energiebevoorrading, piraterij …

Ook al behoeven de meeste van deze problemen een niet-militaire mondiale aanpak, toch militariseert de NAVO ze en gebruikt ze om haar bestaansrecht en de vele miljarden euro’s aan belangen die aan de militaire alliantie gekoppeld zijn, te legitimeren. 

Afghanistan

Over Afghanistan is zowat alles al gezegd. De NAVO zal al haar gevechtstroepen terugtrekken tegen 31 december 2014. Vanaf dan wordt alles ingezet op de financiering, opleiding en training van de Afghaanse troepen.

De Chicago-verklaring van staatshoofden en regeringsleiders benadrukt dat dit geen ‘gevechtsmissie’ meer betreft. Het valt op dat er geen einddatum op de post-2014-missie wordt geplakt, hoewel alle politieke leiders spreken over 2024, tenminste voor wat de financiering ervan betreft. Die wordt trouwens op 4,1 miljard dollar per jaar geraamd.

België zou in 2014, 12 miljoen euro inleggen. In de gezamenlijke kamercommissie Buitenlandse Zaken en Defensie vorige week, verklaarde premier Elio Di Rupo (PS) dat die internationale steun voorwaardelijk is. Volgens Di Rupo moet de Afghaanse regering de verbintenissen inzake bestuur en respect voor de mensenrechten, en de gelijkheid tussen vrouwen en mannen naleven. Probleem is evenwel dat op dit eigenste moment geen enkele van deze voorwaarden wordt vervuld.

Verschil tussen Karzai en Taliban wordt kleiner

Ter herinnering: de herverkiezing van Karzai tot president ging gepaard met grootschalige fraude. In maart 2012 ondertekende Karzai nog een zeer vrouwonvriendelijke ‘gedragscode’ waarin onder meer staat dat vrouwen niet zonder een mannelijke begeleider mogen reizen.

De NGO Human Rights Watch zag zich enkele weken geleden nog verplicht om de Afghaanse regering op te roepen 400 vrouwen en meisjes vrij te laten die in de gevangenis zitten voor ‘morele misdaden’. Ook met de persvrijheid en de algemene mensenrechten is het slecht gesteld.

We doen alsof we vechten tegen de Taliban, maar het huidige regime doet er alles aan om zoveel mogelijk op de Taliban te gelijken. De NAVO sluit ook de ogen voor een andere realiteit.

Duizenden van de door de NAVO getrainde Afghaanse troepen zijn al gedeserteerd en er wordt gevreesd dat dit probleem nog grootschaliger zal worden eens de buitenlandse gevechtstroepen weg zullen zijn. De NAVO maakt zich veel illusies en creëert zelf de voorwaarden voor de versterking van de Taliban en een nieuwe burgeroorlog.

Nucleaire wapens

Rond nucleaire wapens blijft alles bij het oude. De NAVO-leiders bevestigen dat het bondgenootschap een nucleaire alliantie blijft zolang er nucleaire wapens zijn in de wereld. In een aparte verklaring – de ‘Deterrence and Defence Posture Review‘ (DDPR) – wordt de verwijdering van niet-strategische nucleaire wapens – waaronder de Amerikaanse B-61-bommen in het Limburgse Kleine Brogel – afhankelijk gemaakt van de Russische stappen ter vermindering van het nucleaire arsenaal.

Er komt een comité dat moet evalueren in welke mate de Russische ontwapening voldoende is om er voor te zorgen dat ook de Amerikaanse niet-strategische nucleaire wapens verdwijnen. M.a.w. we zitten weer in dezelfde uitzichtloze discussie als van eind de jaren 1970, begin 1980.

Het is nochtans alom bekend dat de kernbommen in Europa tactisch nutteloos zijn geworden wegens hun beperkte reikwijdte. In de DDPR wordt er veel lippendienst bewezen aan ontwapening. In werkelijkheid doet de NAVO niets anders dan opnieuw de letter en de geest van het non-proliferatieverdrag (NPT) te schenden.

Holle woorden in Belgisch regeerakkoord

De Belgische regering maakt op haar beurt het eigen regeerakkoord ondergeschikt aan de nucleaire politiek van de NAVO. In het regeerakkoord stelt België immers op “een besliste manier te ijveren voor internationale initiatieven met het oog op een verdere ontwapening – inbegrepen nucleaire – en voor een verbod op wapensystemen met een willekeurig bereik en/of die disproportioneel veel burgerslachtoffers maken”.

Holle woorden zo blijkt. De Belgische F-16’s die in staat moeten zijn om de nucleaire bommen te transporteren, zijn aan vervanging toe. Als België hier niet of onvolledig aan kan voldoen door budgettaire beperkingen, zou het wel eens afgelopen kunnen zijn met de nucleaire taak van onze luchtmacht en zijn de B61’s rijp voor het statuut ‘supernutteloos’.

‘Smart defence’

De derde verklaring van de NAVO in Chicago gaat over de toekomstige defensiecapaciteiten van de alliantie. Dit dossier kan niet los gekoppeld worden van de economische crisis en de beperkte middelen voor Defensie. Het toverwoord om aan die uitdaging tegemoet te komen, heet ‘smart defense’: meer samenwerken om met minder middelen hetzelfde of zelfs meer te kunnen doen.

Het in aanbouw zijnde NAVO-rakettenschild past al in dit kader, maar ook het zogenaamde ‘Air Ground Surveillance‘, een systeem van hoogtechnologische onbemande vliegtuigen voor grondbewaking waaraan 13 landen deelnemen.

Defensieminister Pieter De Crem (CD&V) verklaarde dat België geïnteresseerd is in een achttal ‘smart defence’-projecten. Hij voegde er echter fijntjes aan toe dat de onwil van sommige lidstaten om een deel van hun nationale soevereiniteit af te staan aan de alliantie, wel eens een struikelblok zou kunnen vormen bij deze projecten.

En wat met ‘smart democracy’?

Het afstaan van nationale soevereiniteit is vooral verontrustend op vlak van de democratische controle. De NAVO-besluitvorming is nu al uitermate ontransparant. De parlementen van de lidstaten lijken elke greep op de besluitvorming verloren te hebben en krijgen pas na lange smeekbedes een minidebat enkele dagen voor er een NAVO-top plaatsvindt.

Belangrijke teksten, zoals de DDPR of het Nieuw Strategisch Concept dat aangenomen werd door de staatshoofden en regeringsleiders op de NAVO-top in Lissabon van november 2010, blijven geheim voor parlementsleden en publiek tot na de goedkeuring ervan.

Democratisch en transparant kan je dat allerminst noemen. Nochtans gaat het over de toekomst van ons leger, over onze internationale engagementen, over defensieprioriteiten en over de budgettaire consequenties daarvan. Allemaal zaken waarbij de bevolking en dus de parlementen betrokken zouden moeten worden. Probleem is dat de NAVO geen democratie verdraagt.

Ludo De Brabander

Ludo De Brabander is woordvoerder van Vrede vzw en co-auteur van het boek: ‘Als de NAVO de passie preekt’ (EPO, 2009).