Vandaag werd nog maar eens duidelijk waar we staan: SYRIZA, de tweede grootste partij, wil absoluut een linkse regering vormen en wil dat het memorandum ongeldig wordt verklaard. Democratisch Links (Dimar) wil best wel in een regering stappen die over de voorwaarden van dat memorandum opnieuw gaat onderhandelen, maar enkel op voorwaarde dat SYRIZA ook mee doet. Dat zit er dus niet in: Alexis Tsipras houdt het been stijf. De Communistische Partij van Griekenland, de KKE, wil absoluut niet regeren, en om het fascistische Gouden Dageraad loopt iedereen in een grote boog omheen.

Anti-Memorandum is niet hetzelfde als Anti-Europees

De houding van SYRIZA wordt door PASOK (progressieve socialisten en democraten) en Nea Dimokratia (liberalen), en ook door veel binnen- en buitenlandse media, als anti-Europees bestempeld, maar dat is niet helemaal correct. Het is niet zo dat SYRIZA wil dat Griekenland de euro laat vallen en uit de Europese Unie stapt (dat is het programma van de KKE); de partij wil alleen niet verder met dit memorandum dat is afgesproken tussen Griekenland en de trojka. Voor de partij gelden de handtekeningen van PASOK en Nea Dimokratia niet meer na democratische verkiezingen.

Uiteraard hoort men dat discours niet graag bij het IMF, bij de ECB en bij de EC. Ook in Berlijn is men daar absoluut niet blij mee. Natuurlijk kan men de verkiezingsuitslag niet ter discussie stellen, want dan wordt de democratie in vraag gesteld. Maar Barosso heeft vandaag laten verstaan dat Griekenland bij het niet naleven van het memorandum zichzelf buiten de eurozone zet. Het lijkt wel wat op armworstelen, om Griekenland onder druk te zetten. Voorlopig lijkt Alexis Tsipras er niet voor te buigen.

Misschien is er toch nog een kleine opening: in een interview in Welt am Sonntag heeft Duits minister van Financiën (Wolfgang Schäuble) laten weten dat, indien de Grieken nieuwe voorstellen hebben, daar zeker kan naar worden geluisterd.

Voor de Grieken zelf, betekent deze dreiging niet zo veel meer. De bevolking wordt al twee jaar lang bang gemaakt en het enige wat men hier ziet, is dat de belastingen omhoog gaan, dat de lonen naar beneden gaan, dat de werkloosheid schrikbarend toeneemt, zonder enige kans op groei, en dat grote armoede dreigt. Als dat de prijs is die moet worden betaald om in de eurozone te blijven, dan is het duidelijk dat men daar niet voor zal kiezen.

Hoe moet het nu verder?

Op zondag 13 mei roept president Karolos Papoulias de leiders van de drie partijen die de voorbije week geprobeerd hebben een regering te vormen, samen rond de tafel. Hij gaat dan nog een laatste bemiddelingspoging ondernemen. Na deze vergadering, volgen er nog afzonderlijke ontmoetingen met de partijleiders van de andere 4 partijen die de kiesdrempel hebben overschreden in de verkiezingen van zondag 6 mei 2012.

Indien ook deze poging nergens op uitdraait, dan moet de president met de hulp van alle partijleiders een overgangsregering samenstellen die het land naar nieuwe verkiezingen moet leiden. De kortst mogelijke termijn voor een dergelijke regering is drie weken. Naar alle waarschijnlijkheid gaat het die kant op, want de verschillen tussen de partijen zijn te groot. Enkel PASOK en Nea Dimokratia willen op dit moment samen in een regering, ondank de verkiezingsretoriek die iets anders liet doorschemeren. Maar dat is eigen aan de Griekse politiek.

Als de partijleiders het niet eens wordt over wie de overgangspremier wordt, dan kan de president de opperrechter aanwijzen van het Opperste Administratief Gerechtshof, of van de Raad Van State, of van de Griekse Rekenkamer als premier, of zelf die rol opnemen.

Nieuwe verkiezingen, geen tweede ronde

Zoals het er nu naar uit ziet komen er dus nieuwe verkiezingen en die zullen vermoedelijk ofwel op 10 ofwel op 17 juni worden gehouden. Omdat er minder dan anderhalf jaar is verlopen tussen deze twee verkiezingen, is de procedure enigszins anders. Bij deze verkiezingen kunnen geen voorkeurstemmen meer worden gegeven: de Grieken stemmen voor partijen en niet voor personen. Dat heeft als gevolg dat de partijen zelf mogen bepalen welke politici ze naar het parlement sturen. Natuurlijk kan er niet worden geschoven tussen verschillende kieskringen, maar de volgorde op de partijlijst is niet bindend.

De kieslijsten zouden er ook wel eens anders kunnen uit zien. Volgens de Griekse grondwet moeten de verkiezingen die meer dan een jaar na de laatste volkstelling worden gehouden, de gegevens van die 10-jaarlijkse volkstelling in rekening brengen. Vorige week werd de volkstelling van 2001 gebruikt om de kieslijsten op te stellen, wat betekent dat daar heel wat onnauwkeurigheden in zaten zoals mensen die ondertussen overleden zijn of naar het buitenland zijn vertrokken. Indien de verkiezingen in juni 2012 worden gehouden, moeten de resultaten van de volkstelling van mei 2011 worden gebruikt. Daar zit een kleine – wellicht typisch Griekse – angel: de resultaten zijn nog steeds niet officieel goedgekeurd door de Griekse statistische dienst, wat betekent dat ze eigenlijk niet bruikbaar zijn. Misschien krijgt men de bevestiging van de resultaten nog snel rond, want anders gaat er een constructie moeten worden bedacht om de Griekse grondwet te omzeilen.

Indien de resultaten van laatste volkstelling worden gebruikt, zal dat zeker gevolgen hebben op de zetelverdeling. De kieskring van centraal Athene bijvoorbeeld, krijgt traditioneel heel wat zetels, maar het centrum is de laatste 10 jaar flink ontvolkt en dat heeft tot gevolg dat er daar minder zetels zullen te winnen zijn.

Prognose

Welke kieslijsten er ook zullen worden gebruikt, de prognose over heel Griekenland wijst er op dat SYRIZA (op dit ogenblik) de grote winnaar zou worden. De partij zou er nog 5 tot 10% op vooruit gaan volgens de laatste opiniepeilingen, waardoor de partij misschien op 28% van de stemmen zou komen. PASOK en Nea Dimokratia zouden nog een aantal stemmen verliezen, of lichtjes winst maken en Democratisch Links zou flirten met de kiesdrempel.

De KKE gaat er ook op achteruit, net zoals Gouden Dageraad (blijkbaar zijn er mensen die beseffen waarvoor ze op 6 mei gestemd hebben, en zijn ze van gedacht veranderd). Onafhankelijke Grieken blijven min of meer op hetzelfde resultaat steken.

Dat betekent dat SYRIZA in een dergelijk geval de 50 bonuszetels zou krijgen de Griekse kieswet cadeau geeft aan de grootste partij. Maar indien Democratisch Links niet in het parlement raakt, wordt het dan toch moeilijk om een linkse regering te vormen, zoals de partij wil. En dan is het niet denkbeeldig dat Griekenland weer naar een patstelling gaat. Het blijft politiek koffiedik kijken.