Het interview vond plaats enkele maanden geleden toen ze in België was voor een seminarie over een ander Europa. Miren Etxezarreta is professor economie, maar geeft ook seminaries ‘kritische analyse van de economie’ aan sociale bewegingen. En ze maakt deel uit van een Europese groep economen en een internationale groep deskundigen voor een alternatieve economie.

Hoe kijkt u aan tegen de crisis in Spanje?

Miren Etxezarreta: “We zitten sinds 2007 in de crisis en we zijn er nog steeds niet uit. Integendeel, we zinken almaar dieper en de situatie wordt almaar schrijnender.”

“23 procent van de actieve bevolking zit zonder werk. En meer dan een miljoen gezinnen hebben geen werkend gezinslid. 800.000 families ontvangen geen enkele vorm van inkomen. Bijna vijftig procent van de jongeren zit zonder werk. En de hoogopgeleide en talentvolle jongeren migreren massaal naar het buitenland. We zitten in een complete sociale chaos.”

“Het ergste van al is dat we geen enkel teken van verbetering zien. Integendeel. De Spaanse regering neemt onder druk van Europa maatregelen die de economische situatie nog dieper doet zinken. Ze is bezig met een economische zelfmoord.”

Ondertussen begint ook de middenklasse de gevolgen van de Spaanse crisis te voelen.

Miren Etxezarreta: “Inderdaad. De situatie voor de bevolking is in een recordtempo verslechterd. Na de armen wordt nu vooral de middenklasse aangetast. De tweeverdienende middenklassegezinnen hadden tot vorig jaar een goede levensstandaard. In vele gezinnen zitten nu plotseling beide partners zonder werk. Terwijl de hypotheek, auto en andere goederen nog moeten worden afbetaald. We zien een steeds grotere groep van deze middenklassegezinnen aanschuiven bij de voedselbedelingen.”

“Dit alles geeft de mensen een gevoel van frustratie, kwaadheid en hopeloosheid. De situatie zal er niet op verbeteren, want dit jaar krimpt de economie nog verder. Dat is ook niet verwonderlijk met het beleid van onze regering.”

U schetst een heel pessimistische toekomst.

Miren Etxezarreta: “De Spaanse economie kan zich niet zo makkelijk herpakken. Ik zie niet waar die vijf miljoen werklozen meteen aan de slag zouden kunnen gaan. De oorzaak van de Spaanse crisis is niet enkel aan Spanje te wijten, maar komt door de wereldwijde crisis.”

“In Spanje is het meest gevaarlijke aspect het feit dat we een niet echt een solide economische basis hebben. Onze economische activiteiten zijn geconcentreerd in de bouwsector, toerisme, auto-assemblage. Voor al het overige is er geen economische ondersteuning of kapitaal. We hebben een zwakke economie.”

“Door de boom in de vastgoedsector leken we even een sterke economie te hebben. Toen de kredieten uitbleven, spatte de de zeepbel uit elkaar. Spanje is historisch gezien altijd een arm land geweest. We dachten sinds enkele jaren dat we de loterij gewonnen hadden, maar dat was dus een illusie.”

“We geven vaak de overheid de schuld van de crisis. Ze is inderdaad deels schuldig, maar niet aan alles. De oorsprong van de crisis is globaal. De belangrijkste schuldige is het grootkapitaal. De gemeenschap moet opdraaien voor de schulden van de privésector. Deze internationale crisis zal het Spaanse herstel nog meer verzwakken.”

Zijn de alternatieven van uw groep van Europese economen een mogelijke uitweg?

Miren Etxezarreta: “Wat er gebeurt in Spanje is moeilijk en hard, maar blijft niet voor eeuwig bestaan. Er zijn oplossingen en alternatieven, maar er moet ook de politieke wil zijn om dit te realiseren. In de groep van Europese economen voor een andere economie waartoe ik behoor, maken we elk jaar een memorandum waarin we uitleggen welke alternatieven er zijn en welke stappen kunnen worden ondernomen. Maar wie macht heeft, beslist.”

“Publieke voorzieningen kunnen bijvoorbeeld gefinancieerd worden door extra inkomsten uit fiscale hervorming, het uitgeven van euro-obligaties of de kwijtschelding van schulden. Er zijn genoeg ingrepen mogelijk die de situatie kunnen verlichten, maar daartoe is er geen politieke wil.”

“Wat we kunnen doen, is ons als bevolking hiertegen verzetten. Maar ik vrees ervoor. Ik hoop dat de oude en nieuwe sociale bewegingen – zoals de indignados – deze strijd blijven aangaan.”

U pleit voor een complete transformatie van de maatschappij. Hoe ziet u dat concreet?

Miren Etxezarreta: “Sommigen zeggen dat we kleine stappen moeten ondernemen om er te geraken. Door bijvoorbeeld naar een kapitalisme met een menselijk gezicht te gaan. Maar de test voor het kapitalisme is de crisis. Op het moment dat het kapitalisme een punt bereikte waarop het dat menselijke gelaat moest tonen, brak het. Het systeem is op een punt gekomen waarop zijn contradicties alleen maar groter worden.”

“Ik ben een echte antikapitalist. Ik geloof niet dat het kapitalisme kan worden aangepast of verbeterd. Het kapitalistische systeem moet worden vervangen door een totaal andere maatschappijvorm. Dat is ook mijn ultieme doel via de verspreiding van het kritisch economisch denken.”

“Met enkele academici organiseren we gesprekken, infosessies en artikels. Wij beschrijven de situatie waarin we nu zitten en kijken naar de achterliggende oorzaken en mogelijke alternatieven. We willen dat de mensen begrijpen wat er gebeurt en waarom. De infosessies gaan over thema’s die de sociale bewegingen belangrijk vinden. We willen de sociale bewegingen ondersteunen zodat ze die informatie kunnen gebruiken in hun strijd.”

U zegt dat u antikapitalist bent. Is uw kritische analyse dan op het marxisme gebaseerd?

Miren Etxezarreta: “Onze groep economen is marxistisch geïnspireerd,maar niet orthodox. We noemen ons veeleer ‘dynamische marxisten’. Niet alle antikapitalisten zijn marxisten, maar meestal hebben de solide critici van het kapitalisme een analyse gebaseerd op het marxisme.”

“Anderen gebruiken een marxitische kritische analyse, maar beseffen het niet. Ook bij de jeugd zijn er veel die tegen het systeem zijn, zonder marxistisch te zijn. Ze hebben vaak niet echt een duidelijke analyse, meer steunen op een buikgevoel.”

“Ik vind dat het marxisme de beste verklaring geeft van wat er vandaag aan de hand is met het kapitalisme. Het toont stap voor stap de oorzaken en de gevlogen van de crisis.”