Op 20 en 21 mei strijkt het NAVO-circus neer in Chicago voor wat volgens haar secretaris-generaal Anders Fogh Rasmussen de grootste top uit de geschiedenis van de NAVO zal worden. “De inzet is groot”, aldus Rasmussen nog, “want er moeten belangrijke beslissingen worden genomen over de toekomst van de NAVO met focus op drie hoofdthema’s: Afghanistan, capaciteiten en middelen en de versterking van het internationale netwerk van partners”.

In een communiqué van Rasmussen zit de echte boodschap verborgen: “Dat betekent dat de bondgenoten meer politiek, militair en economisch zullen moeten investeren om de NAVO sterk te houden. En in het huidige klimaat betekent dat dat de bondgenoten hun verbintenis met de NAVO-principes moeten nakomen …” Wat Rasmussen eigenlijk wil zeggen, is dat de NAVO zich in een diepe crisis bevindt.

Op een top, die naar verluidt 55 miljoen dollar gaat kosten, moet er gepraat worden over hoe er meer kan worden gedaan met minder. De economische crisis laat zich voelen. De NAVO-norm voor militaire bestedingen is 2 procent van het BNP. Bij de Europese NAVO-leden halen alleen Groot-Brittannië en Griekenland nog die drempel en de trend vertoont een dalende lijn.

Maar er is meer aan de hand dan louter een gebrek aan middelen. De Koude Oorlog is ver verleden tijd en de angst om aangevallen te worden, ooit de primaire bestaansreden van het westerse militaire bondgenootschap, is al lang verdwenen.

Nu blijkt dat de dure en onproductieve ISAF-missie in Afghanistan allesbehalve succesvol verloopt, verliest de NAVO ook haar legitimiteit als interventie-apparaat. Voor de gemiddelde Europeaan en Amerikaan is dit een ver-van-ons-bedshow geworden. De bondgenoten en hun partners houden in Afghanistan de knip op de beurs en zijn een race begonnen naar de nooduitgang.

De NAVO zat dringend om een succes verlegen. Ze was er dan ook als de kippen bij om een schijnbaar gemakkelijke klus als Libië, met een armzalig militair apparaat, voor haar rekening te nemen. Kolonel Khaddafi mag dan al van de macht verdreven zijn, een succes kan de Libië-operatie nu ook niet worden genoemd.

Slechts 8 van de 28 NAVO-lidstaten waren bereid om aan deze oorlog te participeren. Weinig landen deelden het enthousiasme van Frankrijk en Groot-Brittannië om ten strijde te trekken. Duitsland toonde zijn ontevredenheid met de gang van zaken door zijn troepen terug te trekken die in NAVO-verband in het Middellandse Zeegebied opereerden.

De bestaansreden van de NAVO is flinterdun geworden en de cohesie staat onder grote druk. Dat blijkt ook uit de grote meningsverschillen rond nucleaire wapens, die angstvallig binnenskamers worden gehouden. Op een persconferentie zei Rasmussen dat de aanwezigheid van nucleaire wapens in Europa “een essentieel onderdeel vormt van een geloofwaardige afschrikking.”

Geen kat die hem nog gelooft. Het is geen geheim dat niet alleen de bevolking, maar ook verschillende NAVO-regeringen daar helemaal anders over denken. Drie van de vijf landen die tactische atoombommen op hun grondgebied herbergen – België, Nederland en Duitsland – hebben al openlijk te kennen gegeven dat ze die bommen liever kwijt dan rijk zijn. Het gaat om militair nutteloos geworden relikwieën uit de Koude Oorlog.

Duitsland en op een omfloerste manier ook België, heeft de verwijdering ervan zelfs in het regeerakkoord geschreven. Rasmussen was dan ook verplicht om zijn boodschap nadien wat te nuanceren met de toevoeging dat de NAVO zijn steun uitspreekt aan bewapeningscontrole, ontwapening en non-proliferatie.

Wellicht zal in Chicago een consensus gezocht worden door de verwijdering van de Amerikaanse atoombommen op Europees grondgebied te koppelen aan ontwapeningsonderhandelingen met Rusland. Maar daarmee zijn de violen nog lang niet gestemd, want Frankrijk en ook Groot-Brittannië willen niet dat er geraakt wordt aan hun status van nucleaire grootmacht.

Tot overmaat van ramp zit nu ook het Europese rakettenschild in de problemen: grote vertragingen, stijgende kosten en ‘kritische’ technische problemen. Ook de Russische tegenkanting maakt veel Europeanen weinig enthousiast.

Samengevat: de NAVO kampt met een gebrek aan vijanden en aan middelen. Het is symbolisch dat twee derde van het geld voor de Chicago-top bijeengeraapt wordt bij privébedrijven. De alliantie zorgt voor jobs aan generaals, contracten voor wapenbedrijven en volgeboekte hotelkamers tijdens grote bijeenkomsten, maar als bestaansreden voor een alliantie die maar niet losgeraakt van haar koude oorlogsmentaliteit, oogt dat wat mager.

Blijkbaar mag dat niet aan de grote klok worden gehangen. Voor de Belgische minister van Defensie Pieter De Crem (CD&V) geldt maar een lijn: we volgen Washington zonder parlementaire inspraak. Parlementsleden kregen eind 2010 vooraf geen inzage in de tekst van het nieuwe strategisch concept dat in november 2010 in Lissabon werd goedgekeurd.

Afgelopen maand werd de commissie-Defensie opnieuw op zijn plaats gezet. Op de vraag hoe het staat met de NAVO-strategie met betrekking tot de inkrimping van het wereldwijde kernwapenarsenaal antwoordde De Crem gevat: “Ter wille van de veiligheid zijn de besprekingen en het verslag Defence and Deterrence Posture Review geclassificeerd, wat uiteraard publiek debat uitsluit”.

Een schandelijke aanfluiting van normale democratische regels die mee mogelijk gemaakt wordt door de makke opstelling van het gros van onze parlementsleden. Maar bij de bevolking zal dit alles uiteindelijk tot maar een conclusie leiden: de NAVO, weg ermee!

Zie ook een uitgebreide analyse: De NAVO, instrument voor geostrategische belangen

Ludo De Brabander

Ludo De Brabander, medewerker bij Vrede vzw, is samen met Georges Spriet auteur van ‘Als de NAVO de passie preekt’ (EPO, 2009, 312 p.)