François Hollande heeft gewonnen. Hoewel het einde spannend leek, was de kamp allang beslecht: peilingen voorspellen al een jaar een PS-overwinning tijdens de tweede ronde. Hollande trok de anti-Sarkozy-kaart en verenigde de linkse krachten. Hij kreeg zelfs steun van centrumkandidaat François Bayrou (Mouvement Démocrate). Een vereenzaamde Sarkozy verlaat het Elysée, niet zonder theater, met de woorden ‘je vous aime’.
Hollande belooft ‘changement’, zoals Obama in 2008. Als de belofte dat de vorige president van het toneel verdwijnt, wordt ze zeker ingelost. Verder overheerst vaagheid.
Adieu Sarko … en de UMP?
Sarkozy werd afgerekend op onvervulde beloftes over koopkracht, migratiebeleid en veiligheid. Tevergeefs trachtte hij als anti-elitekandidaat kiezers te overtuigen. Zo verscheen hij ook in 2007, al was hij toen uittredend minister van Binnenlandse Zaken. De heftige conflicten met uittredend president (en partijgenoot) Jacques Chirac maakten dat toen enigszins geloofwaardiger.
Vandaag blijft de vraag hoe de UMP (nvdr: Union pour un Mouvement Populaire) deze nederlaag zal verteren. De partij is intern verdeeld, vertwijfeld, slecht gewapend tegen machtsverlies. Voeg hierbij de sterke opkomst van Marine Le Pen (nvdr: Front National) en er volgt hoogstwaarschijnlijk een hertekening van de rechterzijde.
Europese malaise
De echte uitdaging is of Hollande Europa tot een andere koers kan dwingen. Momenteel beleeft Europa een economische crisis, maar de malaise rond Europa en de globalisering duurt in Frankrijk al veel langer. Reeds in 2005 uitte de Franse bevolking haar twijfels over het Europese project door tijdens een referendum tegen de Europese grondwet te stemmen.
Helaas werd een fundamenteel debat over Europa steeds afgewend: onder president Chirac werd die ‘non’ makkelijk geïnterpreteerd als een proteststem tegen diens weinig inspirerende beleid. Toenmalig eerste minister Jean-Pierre Raffarin kon opstappen, en dat was het.
Brengt Hollande verandering? Hij steunde de grondwet volop, ondanks haar ontbrekende sociale project, alsook de daaropvolgende Europese verdragen. En een grondig inhoudelijk debat over Europa of over globalisering is er nog steeds niet.
Wel werd Marine Le Pen met een anti-Europees en een anti-globaliseringsprogramma de derde politieke kracht. Maar binnen het linkse kamp zijn evengoed kritische stemmen over Europa en globalisering te horen, onder meer bij Montebourg (nvdr: de PS’er Arnaud Montebourg is een groot pleitbezorger van het antiglobalisme).
Hollandes verandering betreft een geplande heronderhandeling van het budgettaire akkoord met de Duitse bondskanselier Angela Merkel. Zoals een aantal andere Europese leiders benadrukt hij de noodzaak tot economische groei, tegen de besparingswoede in. Maar het akkoord van Merkozy diende om de financiële markten in te tomen, en voldoende vertrouwen te wekken om vrij goedkoop geld te kunnen blijven lenen.
Het is onduidelijk welk alternatief Hollande kan waarmaken. Ofwel kan hij de rest van Europa van zijn voorstellen overtuigen, ofwel moet hij een kritischere euro-route (durven) te bewandelen. Voorlopig stelt hij echter zowel het bestaan van de euro, als de greep van Europa op de nationale politiek niet in vraag. Krijgen de Fransen dan een ander beleid dan onder Sarkozy?
Weinig ecologie en duurzame economie
Hollande wil ‘changement’, maar zegt weinig over een duurzame ecologische toekomstvisie. Nochtans is het duidelijk dat echte verandering op dat vlak zou moeten plaatsvinden: anders produceren, consumeren, omgaan met natuurlijke bronnen, werk, ontspanning.
Niet alleen in Frankrijk, maar in Europa. Behalve kernenergie, kwam ecologie echter amper aan bod. Tijdens het grote debat, wist Sarkozy zelfs een kleine toegeving af te dwingen over de sluiting van kerncentrales … De dag na het debat waren ‘les verts’ dan ook karig met commentaar.
Vaagheid
Hollande had zijn moeilijkste momenten in verband met migratie en de culturele crisis die Frankrijk verdeelt. Tijdens een interview met Pujadas draaide Hollande zo rond de pot dat de presentator besloot dat de kijker diens ‘convictions’ dus niet zou kennen. Ook in daaropvolgende debatten en interviews bleef Hollande schipperen. Zijn voorstel tot gemeentelijk stemrecht voor migranten laat hij mogelijk door een referendum beslechten.
Hollande stelde zich tijdens het debat ook voor als de kandidaat van de ‘rechtvaardigheid’: sociale herverdeling staat hoog op de agenda. Hij beschouwt zich ook als kandidaat van de ‘moraal’. Zeker, een nieuwe president verdient het voordeel van de twijfel.
Maar ik hou altijd mijn hart vast als politici over moraal beginnen. Over Hollande bedacht ik me toch dat hij PS-voorzitter was toen klachten over ongewenst seksueel gedrag vanwege Dominique Strauss-Kahn (DSK) binnenliepen (onder meer van de journaliste Tristane Banon). Afwachten dus, wat dat wordt.
Hoop?
Hollande presenteert zich als de ‘normale’ kandidaat. Maar misschien heeft Frankrijk, en eigenlijk heel Europa op dit moment in de geschiedenis – met deze economische, ecologische, politieke en culturele crisis – veeleer buitengewoon leiderschap nodig.
