De poëzie van auteur Kujtim Pacaku is zoals de liederen van Roma. Ze gaan over een turbulent leven waarbij liefde en pijn hand in hand gaan. De auteur bejubelt een aantal elementen die eigen zijn aan de Roma-identiteit. Dit merk je al in het eerste gedicht van zijn bundel ‘Trujal o jaga’ (nvdr: de Engelse vertalingen werden voor dit artikel in het Nederlands vertaald):

Hoe wordt het lied van de Roma gemaakt?

Neem een handvol pijn.
Voeg toe een paar tranen,
een beetje stof van de eindeloze wegen
en een beetje geur van vergeten seizoenen.
Op het einde,
voeg toe hete kruiden van liefde.
Zet er meerdere sterren bovenop.
en laat het bakken.
Laat het bakken in het vuur van de ziel.

Pacaku heeft alvast een interessante levensweg afgelegd. Hij werd geboren in het Kosovaarse Prizren, studeerde muziekpedagogie, volgde een theateropleiding en was journalist. Hij schrijft zijn gedichten in het Romanes. Daarmee krijgt het deze taal een plek in het literaire landschap. Zo strijdt hij voor het behoud van zijn moedertaal.

De auteur heeft al verschillende dichtbundels op zijn naam staan: E devlesqe Cirikle (Les oiseaux du ciel), Jek than tal o kham (A place under the sun), Trujal o jaga (Around the fires).

Voor velen is Romanes een onbekende taal. Ze lijkt niet eenvoudig te zijn, omdat ze tal van woorden lijkt te bevatten waar moeilijk iets uit kan afgeleid worden, zeker als het Romanes in zijn pure vorm wordt gebruikt. Er was een volledig redactieteam voor nodig om Pacaku’s gedichten te vertalen naar andere talen. Een voorbeeld is het gedicht “Moro dromorro”:

Moro dromorro

Mere dromorresqe khera
Be?èna pa?e
Jekh-averes?e
Sarkaj savaxt
Si an-o khelipen
Nesavo burral be?èla p-o prre
Sarkaj zorali rakìa
?alavda les
A neso aver khelavindoj o gada kaj ?uk?n
Dikh?l sarkaj cidèla o rromano xoro
Tal-e ?honutesqo rìtmo…*

Mijn steeg

De huizen in mijn steeg
Staan tegen elkaar geleund
En alsof ze de hele tijd staan te dansen
Staan enkele ervan nauwelijks recht
Alsof ze aangetast zijn door sterke drank
En een aantal andere flapperen met de drogende kleren
Alsof ze een Romadans leiden
Onder het ritme van de maan …

De eigen Roma-identiteit komt in een aantal van zijn gedichten specifiek naar voren. Pacaku werkt op die manier actief mee aan de sociale emancipatie van zijn volk. Soms kan hij daarbij erg strijdbaar uit de hoek komen. Zo ook in het gedicht “Ik”:

Ik

Ja, ik ben een Roma,
Ik, degene die nu voor u staat,
Ik kom van de grootse kleinzonen van de Ganges
En de zonen van Lumbardh
Ik was nooit blank genoeg
Noch zwart genoeg voor de zwarten
Ik kwam slechts om je meerdere verzen te schenken 
En daarvoor in ruil applaus te krijgen
Dat volstaat om me gelukkig te voelen

Benieuwd naar meer? Maandag 7 mei komt deze auteur naar Bibliotheek Brugse Poort in Gent. Hij zal zijn werk voordragen en dieper ingaan op de achtergronden van de Roma uit de Balkanlanden. Hij zal het ook hebben over hun relatie tot onderwijs en opvoeding.

Bibliotheek Brugse Poort
Blazoenstraat 9 – 9000 Gent
Tel: 09 374 20 84
Mail: brugsepoort.bib@gent.be

De geciteerde gedichten komen uit de bundel ‘Trujal o jaga’, Kujtim Pacaku, eigen uitgave, 131 pagina’s, gesponsord door de Europese Raad, geschreven in het Romanes, en vertaald in het Albanees, Engels en Servisch.