Zal François Hollande kunnen of willen breken met de neokoloniale relaties tussen Frankrijk en zijn vroegere kolonies in Afrika? Een vraag die vele Afrikanen bezighoudt.
Nieuws, Europa, Afrika, Politiek, Marokko, Françafrique, Libië, Afrika, Frankrijk, Algerije, Nicolas Sarkozy, Kolonialisme, Ivoorkust, Laurent Gbagbo, Kolonel Muammar Khaddafi, Franse presidentsverkiezingen 2012, François Hollande, Analyse, Neokoloniaal beleid, Jeune Afrique, Frans buitenlands beleid, Quai d'Orsay, Laurent Fabius, Migratiepolitiek -

Is François Hollande in staat te breken met traditionele neokoloniale politiek?

François Hollande (PS), de gedoodverfde winnaar van de tweede ronde in de Franse presidentsverkiezingen van zondag 6 mei, heeft al enkele keren verklaard dat hij met Afrika een 'neutrale' en 'duurzame relatie' wil onderhouden. Anders gezegd: hij zou willen breken met de ‘Françafrique’, de traditionele neokoloniale politiek van Frankrijk tegenover zijn ex-kolonies. Maar kan en wil hij dat ook echt?

donderdag 3 mei 2012 20:00
Spread the love

Terwijl rechts de socialistische presidentskandidaat ervan beschuldigt geen concreet programma te hebben inzake Afrikaanse politiek, heeft Hollande tussen de twee rondes in de Franse presidentsverkiezingen een breuk aankondigd met de traditionele neokoloniale betrekkingen tussen beide continenten. Zoals een zekere Nicolas Sarkozy ook deed in mei 2006, in Cotonou …

Zoals verwacht, kondigde Hollande aan dat dictators van gelijk welke strekking geen toegang meer zullen hebben tot de machtscentra in Parijs, zoals dat destijds wel het geval was met Ben Ali (Tunesië), al-Assad (Syrië) en kolonel Khaddafi (Libië).

Niet meer gehuld in een schuldig stilzwijgen …

Pogingen om dynastieke opvolgingen mogelijk te maken of plotse grondwetswijzigingen door te voeren bij het naderen van een stembusgang, zullen niet meer gehuld gaan in een schuldig stilzwijgen.

Hollandes Afrika-raadgevers maken zich bovendien sterk dat hij zich als Frans president niet zal mengen in juridische kwesties over de biens mal acquis (nvdr: over illegaal verworven bezittingen van Afrikaanse leiders, dankzij hun bevoorrechte relaties met het vroegere moederland) en dat hij geen parallelle diplomatie zal tolereren, een politiek die zowel linkse als rechtse regeringen van de Vijfde Republiek niet hebben geschuwd als het de betrekkingen met Afrikaanse landen betrof.

“Wij willen breken met de politiek van steun aan staatsgrepen, de loze beloftes en grillige meanders van de Françafrique”, zegt gewezen eerste minister en PS-kopstuk Laurent Fabius die, naar het schijnt, maar al te graag zijn intrek zou nemen aan de Quai d’Orsay, het ministerie van Buitenlandse Zaken.

De PS probeert momenteel in de verkiezingscampagne de meest polemische stellingnames van Sarkozy (bijvoorbeeld zijn fameuze Discours de Dakar van 26 juli 2007) op te rakelen om extra in de verf te zetten dat de partij vast van plan is een “nieuwe, neutrale en duurzame relatie” na te streven met het Afrikaanse continent.

“De PS probeert in de verkiezingscampagne de meest polemische stellingnames van Sarkozy op te rakelen om extra in de verf te zetten dat de partij vast van plan is een “nieuwe, neutrale en duurzame relatie” na te streven met Afrika”

Zonder een echte gevoeligheid met de Afrikaanse thema’s, noch ervaring inzake de continentale politiek, probeert Hollande zich nu te profileren als een ‘nieuwe’ man, met een luisterend oor en zonder vooroordelen. Daarbij neemt hij zo weinig mogelijk risico’s. Dat is tenminste wat op te maken valt uit de verschillende interviews in de media, waaronder Jeune Afrique en Afrique Magazine. Meer politiek correct kan een presidentskandidaat moeilijk zijn.

Welk programma voor een Frans Afrika-beleid?

De Franse socialistische partij keurde onder meer de NAVO-interventie in Libië goed en de door de VN-geleide operatie in Ivoorkust. Hoewel vandaag, na de val van kolonel Khaddafi, het voor iedereen duidelijk is welke geostrategische gevolgen dit had voor de veiligheid en stabiliteit van de Sahara en de Sahelregio.

Dit verhindert de partij echter niet een ambitieus programma uit te werken. Diverse gevoelige thema’s inzake het Afrika-beleid zijn besproken in de partijgeledingen (onder meer het loslaten van de pariteit tussen de CFA-franc en de euro).

Kader Arif, Europees parlementslid voor de PS, leidt de afdeling voor ontwikkelingssamenwerking. Thomas Mélonio, Afrika-verantwoordelijke van de PS, die werkt bij het Agence française de développement (AFD), houdt zich bezig met humanitaire hulpverlening en de relaties met de NGO’s. 

Jean-Michel Severino, voormalig algemeen directeur van het AFD, is verantwoordelijk voor de relaties met de groeilanden (BRICS-landen: Brazilië, Rusland, India, China en Zuid-Afrika); Pierre Schapira, medewerker van de Parijse burgemeester, voor gedecentraliseerde samenwerking; Zouber Sotbar, voor de Noord-Zuidrelaties; en Jean-Paul Bachy, voorzitter van de regio Champagne-Ardennes, voor de relaties met de Francophonie.

Voormalig staatssecretaris voor Integratie, Kofi Yamgnane, is naar eigen zeggen betrokken bij het debat in de PS over Afrika, terwijl advocaat William Bourdon, stichter van de NGO Sherpa (nvdr: Franse NGO die tot doel heeft slachtoffers van economische misdaden te beschermen en verdedigen), raadgever is van Hollande inzake mensenrechten.

Geen enkel spoor dus bij de Afrika-raadgevers van Hollande van het oude socialistische vriendennetwerk van de vroegere Ivoriaanse president Laurent Gbago. Geen Jean-Marie Le Guen, François Loncle of Jack Lang.

“Geen enkel spoor dus bij de Afrika-raadgevers van Hollande van het oude socialistische vriendennetwerk van de vroegere Ivoriaanse president Laurent Gbago. Geen Jean-Marie Le Guen, François Loncle of Jack Lang”

Bovenaan de piramide van de afdeling internationale betrekkingen staan Maurice Braud, voorheen verantwoordelijke van de internationale relaties van de PS, en Pascal Brice, voormalig kabinetschef van minister Hubert Védrine op Buitenlandse Zaken.

Een team van een vijftigtal personen komt gewoonlijk op maandag samen op het PS-campagnehoofdkwartier in het zevende arrondissement van Parijs. “In het begin hadden de gesprekken veeleer het karakter van cafépraat”, zegt een deelnemer, “maar geleidelijk aan kwam er een consistent Afrika-programma naar voren”.

Regionale interventiemachten

Wat betreft defensie zijn de Franse socialisten voorstander van samenwerkingsakkoorden met de regionale interventiemachten, zowel de regionale (o.a. ECOWAS in West-Afrika) als die van de Afrikaanse Unie.

Hollande wil overigens ook de officiële ontwikkelingssamenwerking transparanter laten verlopen en wil extra inzetten op ondersteuning van de Zuid-Zuidsamenwerking en de versterking van de civiele samenleving in het Zuiden. Ook belooft hij de bilaterale hulp die via NGO’s verloopt te verdubbelen. Op zich niets nieuws onder de zon, want zulke beloftes werden in het verleden ook geformuleerd door Chirac en Sarkozy. Alleen werden ze nooit nagekomen …

“Op zich niets nieuws onder de zon, want zulke beloftes werden in het verleden ook geformuleerd door Chirac en Sarkozy. Alleen werden ze nooit nagekomen …”

De presidentskandidaat heeft nog overwogen naar Afrika te reizen in de campagneperiode: hetzij naar Niger, hetzij naar de zetel van de Afrikaanse Unie in Addis Abeba. Die reis zal hoogstwaarschijnlijk niet doorgaan. “De campagne focust te sterk op Franse binnenlandse thema’s”, verklaart een medewerker, “rechts pakt erg agressief uit. Op zo’n moment kan Hollande het zich niet permitteren om enkele dagen afwezig te zijn”.

Gesprekken met Afrikaanse leiders

Op 15 maart heeft Hollande in Parijs een onderhoud gehad met Mahamadou Issoufou, de president van Niger. Zij bespraken het samenwerkingsakkoord tussen beide landen, de zware voedselproblemen in de Sahel, de veiligheidssituatie in de regio en het lot van de Franse gijzelaars in Arlit (noorden van Niger). Ook de exploitatie van uranium door het Franse Areva kwam ter sprake. Issoufou wil dat zijn land meer inkomsten overhoudt dan nu het geval is.

In december 2011 en in januari heeft Fabius op zijn beurt gesprekken gehad met drie Afrikaanse presidenten in het kader van een aantal conferenties over mondialisering: Ali Bongo Ondimba (Gabon), Faure Gnassingbé (Togo) en Boni Yayi (Benin). In privégesprekken zouden deze laatsten hun afkeer van de style sarkozien niet onder stoelen of banken hebben gestoken. Een machtswisseling in het Elysée zal dus voor hen alvast niet slecht uitkomen.

Arabische lente in Noord-Afrika

In Noord-Afrika wil Hollande dat de democratisering die begon met de Arabische lente beter ondersteund wordt door Frankrijk. “Een gevecht van lange adem”, zegt hij, “waarbij moet worden toegezien dat de fundamentele mensenrechten niet in de verdrukking komen”.

“Laten we deze landen helpen zodat de dictatuur er geen kans meer krijgt om zich opnieuw te vestigen, noch de weg opent voor religieus extremisme”, voegt Fabius eraan toe. In dit opzicht heeft het partnerschap tussen de EU en de landen van de Middellandse Zee een belangrijke rol te spelen.

“Frankrijk moet zijn Noord-Afrika-beleid beter afstemmen op Europa”, zegt Vincent Peillon, een PS-campagneleider. “Wij moeten meer doen op het vlak van drinkwatervoorziening, energie en eventueel de oprichting van een speciale ontwikkelingsbank voor die regio”.

Verzachtende woorden aan het adres van oud-gekoloniseerden

Hollande en zijn kompanen gaan ook prat op een dynamisering van de universitaire uitwisselingen en van denktanks. Maar dan moeten extra financiële middelen worden gevonden in tijden van besparingen … Hollande wil daarmee ook de traditionele partners geruststellen: Marokko en Algerije.

Martine Aubry (PS), burgemeester van Lille en een zwaargewicht in de partij, heeft tijdens een recente ontmoeting met koning Mohammed VI de nadruk gelegd op toekomstige steun en samenwerking met Marokko. Kader Arif ging op zijn beurt te rade bij Algerijnse diplomaten.

Ook Hollande zelf ging naar Algerije, een van de zeldzame keren dat hij zich op Afrikaanse bodem begaf (hij heeft er de onlangs overleden Ahmed Ben Bella nog ontmoet in december 2010; in mei 2011 bezocht hij Tunesië).

Als hij verkozen wordt, zou hij op de vijftigste verjaardag van de Algerijnse onafhankelijkheid begin juli, verzachtende woorden kunnen uitspreken aan het adres van de oud-gekoloniseerden. Hij kan dan moeilijk om de netelige kwestie heen van “de positieve rol van de kolonisatie”, die Sarkozy zo weinig diplomatisch verwoordde tegenover Afrikaanse toehoorders. Hij zal ook proberen het vriendschapsverdrag tussen de twee landen een nieuwe dynamiek te geven.

Migratiebeleid van Sarkozy: kritiek, maar niet te veel …

Hollande zal als president ook vrij snel moeten tussenkomen in de zogehete maatregel-Guéant (nvdr: die voorrang geeft aan gekwalificeerde migranten op de Franse arbeidsmarkt) en zal de toegangsvoorwaarden voor buitenlandse diplomaten dringend moeten versoepelen.

“Onze Afrikaanse vrienden klagen terecht aan dat een visum aanvragen voor Frankrijk als student, artiest of zakenman soms meer weg heeft van een lijdensweg”, zei Fabius onlangs over de immigratiepolitiek onder Sarkozy. “Zelfs Afrikaanse ministers worden soms gefouilleerd alsof het om potentiële misdadigers gaat.” 

De socialistische presidentskandidaat stelt ten slotte voor via een jaarlijks te voeren debat het volume te bepalen van de economische migranten en studenten die worden toegelaten. Dit in samenspraak met de universiteiten. Maatregelen die al goed werden ontvangen op de zuidelijke oever van de Middellandse Zee.

Electorale berekeningen

De Afrika-strategie van presidentskandidaat Hollande is uiteraard niet vrij van zuiver electorale berekeningen. De PS heeft haar rekening goed gemaakt. Onder de stemgerechtigde Fransen zijn er immers 2 miljoen afkomstig uit Noord-Afrika en ruim een miljoen uit Afrika ten zuiden van de Sahara.

“De PS heeft haar rekening goed gemaakt. Onder de stemgerechtigde Fransen zijn er immers 2 miljoen afkomstig uit Noord-Afrika en ruim een miljoen uit Afrika ten zuiden van de Sahara”

Tussen de 150.000 en de 200.000 mensen werken in Frankrijk voor NGO’s of verschillende organisaties die zich internationaal inzetten. En elk jaar schrijven tussen de 6 en 7 miljoen steungevers geld over voor sociale projecten, onder andere in Afrika.

Vergeet ook niet dat er nog altijd Fransen in Afrika wonen. Zij vertegenwoordigen ongeveer 150.000 kiezers, onder andere in de Maghreb, Senegal, Ivoorkust en Madagaskar. In 2007 hadden zij voor de eerste keer een duidelijk linkse stem uitgebracht.

Pascal Airault

Pascal Airault is journalist bij het Franse politieke weekblad Jeune Afrique.

(vertaald uit het Frans door Tom Serpieters en Jan Van Criekinge)

take down
the paywall
steun ons nu!