Hedwin De Clercq (53) is hoofdafgevaardigde voor de socialistische vakbond (ABVV) bij Audi Brussel in Vorst. In 2006 maakte hij van dichtbij de overgang van VW Vorst tot Audi Brussel mee, waarbij ruim 3.000 banen verloren gingen.

Arbeiders leverden toen heel wat in om verder te kunnen werken en vandaag wordt Audi Brussel geloofd als dé modelfabriek, met een dikke bonus van twee maandlonen als kers op de taart. “Men probeert dat allemaal te verpakken met een mooi strikje rond”, zegt Hedwin De Clercq. “Maar die bonus is een klein deel dat we terugkrijgen van wat we verloren hebben bij de herstructurering, toen we met het mes op de keel stonden.”

Vreest u dat de bonus toekomstige vakbondseisen kan ondermijnen? Dat het lijkt alsof jullie hier verwend worden?

“Wel ja, want zo ziet het er allemaal heel rooskleurig uit. Mensen spreken je daar ook op aan en hebben het over een ‘dikke premie’. (nvdr: De bonus bedroeg twee netto-maandlonen). Maar zo zit het helemaal niet in elkaar. We hebben echt heel veel moeten doen om die premie te krijgen.”

“We mogen bijvoorbeeld niet vergeten dat we tot twaalf zaterdagen per jaar moeten werken. We zijn een stuk van onze ploegenpremie kwijt. We hebben 18 dagen vakantie moeten inleveren. We zijn van 35 uur per week naar 38 uur gegaan. Dat is de fameuze 20 procent die we moesten inleveren om destijds Audi naar Brussel te krijgen.”

“We stonden toen twee maanden op straat zonder werkzekerheid en toen Audi op de proppen kwam, was het niet voor hun schoon ogen en voor die mooie wagen dat we op hun aanbod zijn ingegaan. Er zat gewoon niets anders op. Wat mensen ook niet weten, is dat aan een deel van die premie ook een doelstelling verbonden is: dat tussen januari en juni de voorziene productie afgewerkt is. En zo zetten ze ons weer eens met de rug tegen de muur. Als dat cijfer niet gehaald wordt, moeten we bijvoorbeeld twee zaterdagen meer werken. Die moet je dus plots afstaan, terwijl daar vroeger wel voor gevochten is.”

Is Audi Brussel dan niet de voorbeeldfabriek die vandaag zo geprezen wordt?

“Ik vind dat een beetje bij de keel gegrepen. VW was vroeger inderdaad een probleemfabriek, maar als Audi vandaag beter draait, dan gebeurt dat op de kap van de werknemers. Het komt allemaal mooi naar buiten: een bonus, het goede werk dat er geleverd is, we werken zaterdagen, we zijn flexibel tot en met, zo moet het.”

“Niet veel stakingen meer, de vakbonden gaan met alles akkoord … Ho maar, rustig aan! Die bonus was inderdaad mooi, maar als je bekijkt wat de mensen daar allemaal voor gedaan hebben, dan zou je wel even anders praten. Audi wordt de wereld ingestuurd als toonbeeld van flexibiliteit, maar we hebben nooit anders gekund: we stonden met het mes op de keel.”

U heeft het over de flexibiliteit van de arbeider. Gebeurt dat meer en meer, dat de belangen van de werknemer het moeten afleggen tegen de eisen van de markt en de crisis?

“Ja, daar komt het op neer. Dat is vandaag bon ton. Zoals de grote baas van uitzendkantoor Adecco onlangs opperde: dertiende maand en vakantiegeld afschaffen. Een of andere professor heeft dat toen bevestigd: we moeten met z’n allen langer beginnen werken, meer werken, op een andere manier werken, goedkoper werker vooral. De lonen laten dalen …

“Als voorbeeld haalde die dan Audi Brussel aan: niet zo lang geleden op sterven na dood en vandaag springlevend. De centrale boodschap was dus: bedrijven in België, neem een voorbeeld aan Audi Brussel. Ik was helemaal niet gelukkig met die boodschap.”

Is vakbondsengagement een evenwichtsoefening? Niet té veel klagen, of het nieuwe Audi-model wordt elders gemaakt?

“Het is koorddansen. Er is altijd die impliciete dreiging: pas op met stakingen en zo meer, want in Duitsland (nvdr: bestuur van de VW-groep) zijn ze niet tevreden. Dus als er beslissingen moeten worden genomen, bijvoorbeeld over welke fabrieken welke modellen gaan maken, dan moet je goede referenties op tafel kunnen leggen om in de prijzen te vallen.”

“Veel stakingen, dat zijn uiteraard geen goede referenties. Nu, ik moet wel zeggen dat sinds Audi hier is, we een veel betere verstandhouding met de directie hebben. Nu luistert die naar ons, voor een deel toch … Dus op die manier hebben we veel minder stakingen dan vroeger, omdat we problemen direct kunnen bespreken met de directie, terwijl vroeger de band tweemaal per week stillag.”

U bent ook schepen (SP.A) voor sport, jeugd, sociale zaken en brandweer in Brakel. Vanwaar uw politiek engagement?

“Ik vind inspraak enorm belangrijk. Echte verandering kan je pas verkrijgen door inspraak, door deelname aan het beleid. Vanuit de vakbond kan je eindeloos aan de mouw trekken van politici, zonder dat ze echt naar je luisteren. Dus toen ik gevraagd werd om op te komen voor de SP.A heb ik niet lang getwijfeld.”

“Ik ben ervan overtuigd dat als je zelf in het systeem zit, je je stem kan laten horen waar ze gehoord moet worden. Zo kan je voor een deel mee bepalen welke richting we moeten uitgaan. En dat is altijd mijn ding geweest. Verandering door inspraak. Als ik met een probleem zit, kan ik Bruno Tobback opbellen en die zal naar me luisteren.”

Voelen vakbondsmensen dat onze samenleving individualistischer is geworden is? Dat er minder engagement is?

“Natuurlijk. Maar bij Audi hebben we dat probleem niet. Wij moeten zelfs kandidaten weigeren. Maar bij kleinere bedrijven is het een ramp. Daar dreigen ze met ontslag als werknemers eraan denken zich kandidaat te stellen voor de sociale verkiezingen. Meestal omdat je als kleine bedrijfsleider niet zeker bent of je binnen een jaar of twee nog wel bestaat. Maar je zit dan wel met een of twee ‘beschermden’ die je cash moet uitbetalen.”

“Bij grote bedrijven is dat geen probleem, dat is allemaal netjes wettelijk voorzien en ze kunnen er niet onderuit. Bij kleinere bedrijven hebben de mensen wel zin om zich te engageren, maar ik hoor vaak dat ze bang zijn om hun job te verliezen. Daar kan ook moeilijk iets aan gedaan worden omdat je dat niet kan bewijzen.”

Hoe zou u de job van vakbondsafgevaardigde omschrijven?

“Wel, het is een boeiende job, maar het is ook een moeilijke job. Zo kan je ten eerste nooit voor iedereen goed doen, zeker niet in een bedrijf met bijna 2.500 werknemers. Het is ook een enorme verantwoordelijkheid, zorgen voor de job van al die mensen. Je moet altijd je blik op de toekomst gericht houden.”

“Binnenkort vindt de Europese ondernemingsraad plaats, waar over de toekomst van de hele VW-groep gesproken wordt. Wij hebben wel werkzekerheid tot 2016, maar we moeten nu al kijken of we er misschien een tweede model kunnen bij krijgen, om meer werkgelegenheid naar Brussel te halen. En dat moet dan weer allemaal onderhandeld worden, want andere fabrieken willen dat natuurlijk ook graag binnenhalen.”

Wat zijn belangrijke eigenschappen voor een vakbondsafgevaardigde?

“We baseren ons steeds op wat iemand heeft gepresteerd als militant. Van een militant verwachten we vooral dat hij of zij een voorbeeld is voor de andere arbeiders. Iemand die het woord kan nemen, waar de mensen naar luisteren. We zoeken zo’n beetje de leider van de groep. Aan de sterkste verkozenen geven we dan een vakbondsmandaat, om te onderhandelen met de directie. Kort samengevat: délégué zijn moet je graag doen.”

“Een délégué kan je niet maken. Als je hem maakt, dan blijft hij geen délégué. Iemand pushen om er te staan, is nooit goed. Ik ben nu hoofdafgevaardigde omdat de vorige het in zijn bol had gekregen om personeelsmanager te worden.”

“Een echte vakbondsman zou die stap nooit zetten. En die man was bovendien het type van het zwarte baretje en Ché op de borstkas. En die wordt dan manager. Alle gekheid op een stokje. Dat is duidelijk een keuze maken voor het geld. Zo’n mensen zijn valse vakbondsmensen, luxesyndicalisten.”