Minister voor Ontwikkelingssamenwerking Paul Magnette (PS) zit deze week in Doha, de hoofdstad van Qatar, voor de 13de UNCTAD-conferentie. Zo liet hij weten via een persbericht. UNCTAD is de ‘conferentie van de Verenigde Naties over handel en ontwikkeling’ (United Nations Conference on Trade and Development).

De VN-organisatie werd in de jaren zestig en zeventig beschouwd als institutioneel bondgenoot van de ontwikkelingslanden binnen het VN-systeem. Ze gaf de G77 (de groep van de ontwikkelingslanden) munitie en een forum in de strijd voor een nieuwe internationale economische orde en een evenwichtigere machtsverdeling in het internationaal systeem.

De organisatie haalde er zich de openlijke vijandigheid van westerse landen mee op de hals en raakte daardoor jaar na jaar meer van haar politieke gewicht en mandaat kwijt. In 2012 is de directe beslissingsmacht van UNCTAD zowat nul en is haar rol als beleidsbepalend onderhandelingsforum erg bescheiden. Ook in de coulissen van de Belgische diplomatie was en is het vaak bon ton om te schelden op de VN in het algemeen en UNCTAD in het bijzonder.

UNCTAD heeft vaak gelijk

Het belang dat minister Magnette aan de 13de grote UNCTAD-conferentie hecht, is dan ook verfrissend. Verfrissend én belangrijk. Want ondanks de uitholling van haar mandaat blijft UNCTAD tot nader order onmisbaar.

In de voorbije decennia lieten de meeste academici, denktanks, internationale en nationale overheden zich inpalmen door het neoliberaal beleidsrecept dat door de echt machtige instellingen zoals de Wereldbank, het Internationaal Muntfonds (IMF) en de Wereldhandelsorganisatie (WTO) werd gepropageerd. UNCTAD was de uitzondering op de regel. Ze bleef koppig, maar onweerlegbaar weerwerk bieden.

“In de voorbije decennia lieten de meeste academici, denktanks, internationale en nationale overheden zich inpalmen door het neoliberaal beleidsrecept dat door de echt machtige instellingen zoals Wereldbank, IMF en WTO werd gepropageerd. UNCTAD was de uitzondering. Ze bleef koppig, maar onweerlegbaar weerwerk bieden”

Toen in de jaren tachtig in de GATT (de voorganger van de WTO) gepleit werd voor een versnelde liberalisering van de handel in tropische producten, ten gunste van de ontwikkelingslanden, becijferde UNCTAD hoeveel de armste ontwikkelingslanden bij de deal zouden verliezen. De realiteit gaf UNCTAD, enkele jaren later, gelijk.

In de jaren negentig pleitte o.a. de Wereldbank voor het doorgedreven en onversneden stimuleren van buitenlandse investeringen. UNCTAD beaamde dat er te weinig goede investeringen naar ontwikkelingslanden gingen. Maar uit haar analyse bleek ook dat de investeringen er vaak meer fusies en (soms vijandige) overnames waren dan verse input in de economie. UNCTAD stelde dat ook investeringen best aan ontwikkelingsrelevante voorwaarden voldoen. De realiteit gaf UNCTAD enkele jaren later opnieuw gelijk.

In de tweede helft van de jaren negentig was het IMF van plan om de volledige liberalisering van het kapitaalverkeer in zijn statuten op te nemen. Landen zoals Maleisië die kapitaalcontroles verdedigden en toepasten, werden publiekelijk aan de schandpaal genageld. UNCTAD maakte een andere analyse, wees op de gevaren van een te ver doorgedreven financiële liberalisering en waarschuwde voor een grote financiële crisis. De realiteit gaf UNCTAD, een jaar later, overschot van gelijk. UNCTAD is die rol blijven spelen.

We vinden het dus goed dat minister Magnette naar Doha gaat en daarmee UNCTAD een hart onder de riem steekt. De conferentie kan interessant denkwerk opleveren rond het organiseren van duurzame en inclusieve economische ontwikkeling.

We verwachten ook van de minister dat hij helpt om het mandaat van de organisatie gaaf te houden. Dat zal nodig zijn. De voorbije weken hebben een aantal OESO-landen (ook uit de EU) een offensief ingezet om dat mandaat nog verder in te perken en de organisatie helemaal te muilkorven.

“We verwachten ook van de minister dat hij helpt om het mandaat van de organisatie gaaf te houden. Dat zal nodig zijn. De voorbije weken hebben een aantal OESO-landen (ook uit de EU) een offensief ingezet om dat mandaat nog verder in te perken en de organisatie helemaal te muilkorven”

Zo erg werd het, dat enkele ex-toplui van UNCTAD in een gezamenlijke brief de alarmbel hebben geluid. Ze pleiten voor het sterk houden van de capaciteit van UNCTAD om kritische analyses en beleidsvoorstellen te blijven produceren. Het gaat daarbij niet om een hoop slaafse dommekrachten. In het lange lijstje vind je ex-UNCTAD-baas Rubens Ricupero, maar ook exen die nadien een stevige academische reputatie hebben opgebouwd zoals de econoom Dani Rodrik. We hopen dat de minister zich bij hun pleidooi aansluit.

Steekt Magnette ook een voet tussen de deur bij de Wereldbank?

Er is op zich dus niks mis met de trip naar Doha. Jammer is het wel dat net op hetzelfde moment, maar aan de andere kant van de wereld, de lentevergadering van de Wereldbank en het IMF plaatsheeft. De Wereldbank is een superieure machinerie die jarenlang werd gedomineerd door de westerse landen en die een te sterke en te negatieve impact heeft gehad op de toestand van veel ontwikkelingslanden.

De organisatie is er nog niet in geslaagd om de grondige verschuivingen in de internationale machtsverhoudingen om te zetten in een andere interne organisatie en een ander beleid. Er is in de cijfers na de komma wel gesleuteld aan de stemverhoudingen, en de door VS-president Obama aangebrachte nieuwe voorzitter van de Wereldbank, Jim Yong Kim, is een Amerikaan met Koreaanse roots. Het blijven de spreekwoordelijke pindanoten.

Toch is er van alles aan het schuiven. Jim Yong Kim had tenminste tegenkandidaten uit andere continenten tot in de eindfase. En je kan met je ellebogen aanvoelen dat het er binnen vijf jaar, bij de volgende verkiezingen, anders aan toe zal gaan. Het is ook tekenend dat Kim geen bankier is, maar een expert gezondheidszorg en antropoloog. Het zijn te kleine verschuivingen in een organisatie die een grondige omvorming nodig heeft als het een echte ontwikkelingsbank moet worden.

11.11.11 pleit er voor dat de minister van Ontwikkelingssamenwerking België zou vertegenwoordigen in de Wereldbank. Dat lijkt gezien de opdracht van de Wereldbank niet meer dan logisch. Andere landen passen dit reeds toe. Toch blijft die vertegenwoordiging grotendeels gesloten jachtgebied van het ministerie van Financiën en dus van minister Steven Vanackere (CD&V).

“11.11.11 pleit er voor dat de minister van Ontwikkelingssamenwerking België zou vertegenwoordigen in de Wereldbank. Dat lijkt gezien de opdracht van de Wereldbank niet meer dan logisch”

Ontwikkelingssamenwerking heeft twee mensen die in Washington bij het IMF en de Wereldbank informatie mogen sprokkelen. En onder het bewind van Didier Reynders (MR) mochten liberale ministers van Ontwikkelingssamenwerking wel eens ‘mee’ naar de Wereldbankvergadering. Maar hun input en gewicht was onzichtbaar en te informeel.

Het zijn nu andere tijden. De Wereldbank zit willens nillens op een kantelmoment. In België is het kabinet Financiën in andere politieke handen. In het programma van de partij van minister Vanackere staat dat de vertegenwoordiging van België bij de Wereldbank eigenlijk bij ontwikkelingssamenwerking hoort. Wat 11.11.11 betreft, is het dus hoog tijd dat de minister voor Ontwikkelingssamenwerking zijn voet tussen de deur steekt en de vertegenwoordiging bij de Wereldbank overneemt. In die zin vinden we het wat jammer dat de minister volgende week zijn entree in Washington mist. Maar uitgesteld is niet verloren.

Bogdan Vanden Berghe

Bogdan Vanden Berghe is algemeen secretaris van 11.11.11, de koepel van de Vlaamse Noord-Zuidbeweging.