De Argentijnse presidente Cristina Kirchner met haar Boliviaanse ambtgenoot Evo Morales. Kirchners verpletterende verkiezingsoverwinning in oktober 2011 had veel te maken met het economisch succes van haar beleid (foto: Casa Rosada - Argentina)
Opinie, Nieuws, Economie, Politiek, Bolivia, Mexico, Imf, Brazilië, Schuldenlast, Evo Morales, Argentinië, Opec, Privatiseringen, Economische recessie, Neoliberale politiek, YPF, Repsol, Oliesector, Nationaliseringen, Cristina Kirchner, Betalingsbalansoverschot -

De critici van Argentinië hebben het weer mis

Argentinië gaat het olie- en gasbedrijf YPF opnieuw nationaliseren. Een beslissing die veel kritiek oogste. Terecht of niet?

vrijdag 20 april 2012 11:50
Spread the love

Kritiek op beslissing tot nationalisering

De Argentijnse overheid besliste om YPF, het olie- en gasbedrijf dat vroeger al een staatsbedrijf was, opnieuw te nationaliseren. Deze beslissing werd ontvangen op kreten van verontwaardiging, dreigementen, voorspellingen van woede en verval, en een grof stukje schelden in de internationale pers.

We hebben dit allemaal al eens eerder gehoord. Toen de Argentijnse overheid eind 2001 haar schulden niet meer kon betalen en enkele weken later haar munt devalueerde, was het al kommer en kwel in de media. De devaluatie zou ervoor zorgen dat de inflatie de pan uit zou swingen; het land zou niet kunnen lenen en daardoor tegen betalingsbalansproblemen aanzien en de economie zou in een nog diepere recessie tuimelen.

Weinig verteld succesverhaal

Negen jaar later is het werkelijke BBP (bruto binnenlands product) van Argentinië met zo’n 90 procent gegroeid. Dit is de snelste groei van het zuidelijke halfrond. De werkgelegenheid kent recordhoogten en zowel armoede als extreme armoede zijn met tweederde verminderd. Sociale uitgaven, na aanpassing aan de inflatie, zijn bijna verdrievoudigd.

Dit alles is waarschijnlijk de reden waarom presidente Cristina Kirchner in oktober een verpletterende verkiezingsoverwinning behaalde en werd herverkozen.

Uiteraard wordt dit succesverhaal zelden verteld. Vooral omdat het inhoudt dat vele van de neoliberale beleidsmaatregelen werden teruggedraaid. Deze beleidsmaatregelen werden gesteund door Washington en het Internationaal Monetair Fonds (IMF) en brachten het land van 1998 tot 2002 naar de afgrond met de ergste recessie ooit.

“Uiteraard wordt dit succesverhaal zelden verteld. Vooral omdat het inhoudt dat vele van de neoliberale beleidsmaatregelen werden teruggedraaid”

Nu keert de regering een andere gefaalde neolibereale beleidsmaatregel uit de jaren negentig om, namelijk de privatisering van haar olie- en gasnijverheid. Iets dat om te beginnen al nooit had mogen gebeuren.

Redenen

Er zijn gegronde redenen voor deze zet en de Argentijnse overheid zal hoogstwaarschijnlijk haar gelijk nog maar eens bewezen zien. Repsol, het Spaanse oliebedrijf dat momenteel 57 procent van Argentiniës YPF bezit, heeft niet genoeg geproduceerd om bij te blijven met de snel groeiende Argentijnse economie.

Tussen 2004 en 2011 daalde de Argentijnse olieproductie zelfs met bijna 20 procent en de gasproductie met 13 procent, waarbij YPF voor het grootste deel van deze daling aansprakelijk was. En de bewezen olie- en gasreserves van het bedrijf zijn de laatste jaren ook substantieel geslonken.

De achterblijvende productie is niet alleen een probleem om in de behoeften van consumenten en bedrijven te kunnen voorzien, het is ook een aanzienlijk macro-economisch probleem.

Het tekort aan olie- en gasproductie heeft geleid tot een snelle groei van de import van energiebronnen. In 2011 steeg deze naar 9,4 miljard dollar. Een verdubbeling ten opzichte van het voorgaande jaar en een overstijging van een groot deel van Argentiniës handelsoverschot.

Een gunstige handelsbalans is heel belangrijk geweest voor Argentinië sinds het land in gebreke bleef tegenover zijn schuldeisers in 2001. Doordat de overheid bijna niet meer kon lenen op de internationale financiële markten, moest zij ervoor zorgen voldoende buitenlandse valuta te hebben om betalingsbalansproblemen te voorkomen. Dit is een bijkomende reden dat zij het zich niet langer kan permitteren energieproductie en -management over te laten aan de privésector.

Niet een verhaal van Argentinië alleen

Dus vanwaar de verontwaardiging over Argentiniës beslissing om – door middel van een gedwongen aankoop – een controlerende rol te spelen in een bedrijf dat voor het grootste deel van zijn geschiedenis de nationale oliemaatschappij was?

Mexico nationaliseerde zijn olie in 1938 en laat – net als een aantal OPEC-landen (nvdr: de organisatie van olieproducerende landen) – niet eens buitenlandse investeringen in olie toe. In de meeste olie- en gasproducerende landen van de wereld – van Saoedi-Arabië tot Noorwegen – zijn de olie- en gasbedrijven in handen van de staat.

De privatiseringen van olie en gas in de jaren negentig waren een afwijking, een soort losgeslagen neoliberalisme. Zelfs toen Brazilië 100 miljard dollar aan staatsbedrijven privatiseerde in de jaren negentig, behield de federale overheid de grootste controle over Petrobas, de nationale oliemaatschappij.

“De privatiseringen van olie en gas in de jaren negentig waren een afwijking, een soort losgeslagen neoliberalisme”

Latijns-Amerika heeft zijn ‘tweede onafhankelijkheid’ bereikt in 15 jaar tijd en soevereine controle over energiebronnen is een belangrijk onderdeel geweest in de economische heropleving van het subcontinent.

Bolivia nationaliseerde zijn brandstofindustrie opnieuw in 2006. De inkomsten uit de sector vermeerderden van minder dan 10 procent naar meer dan 20 procent van het BBP. (Het verschil zou zo’n twee derde bedragen van de huidige overheidsinkomsten in de Verenigde Staten.) Onder president Rafael Correa verhoogde Ecuador zijn controle over olie en zijn aandeel in de productie van privébedrijven aanzienlijk.

Steek de hand in eigen boezem

Argentinië maakt dus een inhaalbeweging t.o.v. zijn buurlanden en de rest van de wereld en draait de fouten terug op het vlak van privatisering. De tegenstanders staan in een zwakke positie om met stenen te gooien. De ratingbureaus dreigen ermee Argentinië te degraderen. Moet men hen serieus nemen nadat zij een AAA-rating gaven aan waardeloze hypotheekgaranties tijdens de bloeiperiode van de vastgoedbubbel en vervolgens beweerden dat de overheid van de Verenigde Staten haar schulden eigenlijk niet kon betalen?

Wat betreft de dreigementen van de Europese Unie en de rechtse regering-Rajoy van Spanje: wat hebben zij de laatste tijd goed gedaan? Europa zit immers in zijn tweede recessie in drie jaar tijd, bijna halfweg een verloren decennium, en Spanje heeft een werkloosheidscijfer van 24 procent.

“Wat betreft de dreigementen van de Europese Unie en de rechtse regering-Rajoy van Spanje: wat hebben zij de laatste tijd goed gedaan?”

Het is interessant dat Argentinië de laatste negen jaar zulk opmerkelijk economisch succes heeft gekend, terwijl het nochtans op zeer weinig buitenlandse directe investeringen kon rekenen en grotendeels werd afgewezen op internationale financiële markten.

Volgens het gros van de zakelijke pers zijn dit de twee belangrijkste groepen kiezers die een overheid zeker te vriend moet houden. Maar de Argentijnse regering heeft andere prioriteiten. Misschien is dat nog een reden waarom Argentinië zoveel kritiek krijgt.

Mark Weisbrot

Mark Weisbrot is mededirecteur van het Center for Economic and Policy Research in Washington DC. Hij is ook voorzitter van Just Foreign Policy.

(Vertaling uit het Engels door Marisa Abarca)

take down
the paywall
steun ons nu!