Latijns-Amerikaanse openbare zenders proberen steeds meer een eigen redactionele lijn aan te houden. Een recent voorbeeld is Paraguay, waar vorig jaar een staatskanaal van start ging dat opener en meer pluralistisch is, zegt Martín Becerra, mediaexpert van de Nationale Universiteit van Quilmes in Argentinië.

Regionale tendens

Ook in Brazilië en Chili zijn de openbare zenders niet langer de spreekbuis van de regering. Nu hangen ze van het parlement af en heeft ook de oppositie inspraak.
Het gaat niet om geïsoleerde ontwikkelingen, zegt Sergio Jellinek van de Wereldbank.

“Het is een regionale tendens, die de publieke ruimte wil herwaarderen om ze ter beschikking te stellen van de samenleving en haar ontwikkeling.”

De Wereldbank biedt aan landen als Argentinië, Paraguay, Peru, Brazilië, Jamaica en El Salvador technische en financiële steun om de publieke media onafhankelijk te maken.

El Salvador nog niet gelukt

El Salvador, dat vorige week een internationale conferentie hield over dit thema, probeert sinds juli 2011 een onafhankelijke televisie- en radiozender op te zetten. Maar in de praktijk is dat nog niet gelukt. De programmatie blijft de regering bevoordelen, met weinig plaats voor afwijkende meningen.

Sinds de linkse regering van Mauricio Funés, zelf een voormalig journalist, in 2009 aan de macht kwam, zijn er ook geen pogingen geweest om de gemeenschapsradio’s meer kansen te geven, zegt Ricardo Iglesias, voormalig adviseur van de Vereniging van Participatieve Radio’s en Programma’s van El Salvador (Arpas).

“We moeten de regering eraan herinneren dat ze zich ertoe verbonden heeft pluralisme te brengen in de media”, zegt Iglesias. “De wetten in Centraal-Amerika bevorderen niet meteen de democratisering van het woord.”

Wetgeving

Volgens de Paraguayaanse minister van Communicatie en Informatie Augusto Dos Santos kun je de rechtstreekse inmenging van de regering alleen vermijden door een wettelijk kader te creëren dat pluralisme mogelijk maakt en ook de opinie van de oppositie laat zien. “Er is institutionele bescherming nodig voor dat pluralisme.”

In landen die al het verst gevorderd zijn, zoals Argentinië, Paraguay en Brazilië, is de onafhankelijkheid van de openbare media verankerd in wetgeving. Die bepaalt dat het parlement een bestuursraad moet oprichten, waarin de regering slechts een minderheid vormt en waarin ook plaats is voor andere instanties, zoals academici.

In Brazilië heeft de regering slechts drie vertegenwoordigers in het vijftienkoppige bestuur en worden de voorzitter en de directeur-generaal benoemd door de Senaat. In Argentinië zijn drie van de zeven bestuurders regeringsvertegenwoordigers, en die worden aangeduid door het parlement.
“We zitten op de goede weg om een openbare zender te maken en niet een zender van de regering”, zegt Ottoni Fernández van de Braziliaanse openbare televisiemaatschappij EBC. “Daar heb je voorbeelden van hoe regulering grenzen vastlegt opdat de regering geen propaganda voert”, zegt Becerra.

Europees model

Een belangrijke voorwaarde opdat een openbare zender een eigen koers kan varen, is een goede financiering, zeggen de experts. “Zonder duurzame financiering is geen onafhankelijkheid mogelijk”, zegt de Spaanse expert Miguel Barroso. Het voorbeeld van sommige Europese landen, waar de burgers voor radio en televisie betalen als een openbare dienst, net zoals ze voor stroom of drinkwater betalen, ziet hij niet leefbaar in Latijns-Amerika. De Europese ervaring leert dat de middelen die op die manier worden opgehaald, steeds kleiner worden. De beste manier, zegt Barroso, is dat de overheden rechtstreeks geld van hun begroting naar de openbare zender transfereren.