Veel mensen associëren goud met rijkdom en schoonheid. Het edele metaal heeft echter een minder fraaie keerzijde. Goudontginning in het Zuiden gaat gepaard met een enorme sociale en ecologische impact: vervuiling, waterschaarste, criminaliteit, … Vanuit het Noorden staan we voor een aantal uitdagingen willen we de situatie verbeteren.

Goud: om ter eerst, het meest en snelst ontginnen!

Een gouden ring, gsm, laptop en zelfs het drankje Gold Strike bevatten goud. Goud komt voor in veel vormen en we consumeren het dagelijks zonder het te beseffen. Onze niet te stillen honger naar goud, vertaalt zich in het Zuiden naar meer ontginningen van kostbare grondstoffen.  Vergunningen voor goudontginning worden in overvloed uitgedeeld door lokale, arme, overheden aan buitenlandse investeerders. Tot twintig jaar geleden waren dit vooral Amerikaanse of Canadese multinationals, nu exploiteren ook vaak Oosterse bedrijven gebieden. De regel hierbij is samen te vatten als volgt: als eerste, om ter snelst en het meest ontginnen. Vergelijk het met een tweede kolonisatiegolf. Gelijkaardig aan de eerste zien we hoe grondstoffen in het Zuiden tegen een verbazingwekkend tempo worden ontgonnen om te consumeren in het Noorden, zonder veel rekening te houden met het milieu en de lokale, vaak inheemse, bevolking.

Niets zo vuil als goud

Mijnbouw heeft de grootste ecologische impact van alle extractieve industrieën. Een ontwikkelingsland als Peru is de zesde grootste goudproducent ter wereld en staat daardoor meteen in de top tien van meest CO2-producerende landen op aarde. Goudmijnbouw spant hierbij de kroon met een waterverbruik van 10 000 liter per gram zuiver goud en een energieverbruik van 7 à 10 % van het mondiale energieverbruik. Omgerekend levert het produceren van één gouden ring 20 tot 60 ton hoogtoxisch afval op, dat cyanide en kwik bevat. Goudmijnbouw levert dus een aanzienlijke bijdrage aan de ecologische crisis waar de aarde vandaag mee worstelt.

De meeste multinationals vestigen zich in gebieden die toebehoren aan inheemse volkeren . Deze zelfvoorzienende gemeenschappen zijn niet opgewassen tegen de agressiviteit en winstbejagende mentaliteit die mijnbouwbedrijven aan de dag leggen. De lokale bevolking komt hiertegen in opstand, en terecht. Ze hebben geen inspraak in de toekenning van mijnbouwconcessies in hun gebied, hoewel de International Labour Organization (ILO) conventie 169 en de VN verklaring voor de rechten van inheemse volkeren dit wel eisen.

De winsten vertrekken integraal naar het Noorden en de bevolking blijft achter met vervuilde gronden en waterbronnen. Het ecosysteem is verwoest, waardoor landbouw onmogelijk is. Eén van de zwaarste gevolgen van mijnbouw voor de lokale bevolking zijn de mentale en fysieke gezondheidsproblemen. Mijnwerkers en hun familieleden komen in aanraking met chemicaliën en zware metalen zoals arseen en lood. Dit leidt tot onder meer tot haaruitval, huidaandoeningen, stuiptrekkingen,… en, longaandoeningen

Waarom recycleren?

Van deze wantoestanden in Latijns-Amerika, Afrika en Azië zijn maar weinig mensen op de hoogte.
Samen met de verschillende stakeholders kunnen we hier echter iets aan doen. We bekijken per sector, industrie, monetaire sector en de juweliers, wat er reeds gebeurd is en wat de nieuwe uitdagingen zijn vanuit een win-winperspectief. Waarom? Er is geen ontkomen aan. Het grondstofarme Europa zal vroeg of laat gedwongen worden om duurzamer om te gaan met materialen. Sterker nog, we zijn veroordeeld tot recyclage willen we ons huidig consumptiepatroon verder zetten. Tegen dit huidig tempo materialen blijven weggooien, is onhoudbaar.

We zitten op een berg goud

De industrie neemt twaalf procent van het mondiale goudverbruik voor zijn rekening. Hierbij is België internationaal koploper in de ontwikkeling van recyclagemethodes uit Elektronisch afval (e-waste).  Goud leent zich uitstekend tot recyclage: bij het hersmelten gaat er maar 0,01 procent verloren. Vandaar ook dat het de oudste vorm van recyclage is die de mensheid kent. Als je weet dat 1 ton gsm’s 340 gram goud bevat en één ton gouderts slechts 5 gram goud oplevert, is dit een niet te missen piste. Omgerekend kan men één gouden ring vervaardigen uit 200 oude gsm’s. Deze “urban mine” biedt een enorm potentieel. En dat terwijl slechts 1 procent van de gsmvoorraad reeds werd gerecycleerd. 40 procent van het e-waste vertrekt illegaal uit ons land, voornamelijk naar Ghana. Daar haalt de lokale bevolking onder zeer slechte omstandigheden voor mens en milieu waardevolle metalen uit het afval. Op 19 januari 2012 stemde het Europees Parlement een wet die dumping van elektronische afval wilt tegengaan. Exporteurs moeten voortaan bewijzen dat een container met e-waste bestemd is voor hergebruik en reparatie. Ook zullen gsm-verkooppunten verplicht worden oude gsm’s aan te nemen, zonder aankoopverplichting van een nieuwe. Objecten die metalen bevatten, moeten, bij de juiste inzamelpunten terechtkomen om zo rendabel mogelijk gerecycleerd te worden.

Gevaar van Stockage  

De goudprijs verzevenvoudigde de afgelopen tien jaar. Gezien de huidige crisis, is goud een veilige investeringsbron geworden. Goud is door zijn schaarsheid en hoge waarde enorm interessant. Dit heeft tot gevolg dat we vele initiatieven zien opkomen die goud als beleggingsproduct promoten. Ook de middenklasse begint in gouden munten te beleggen. Belgische kluizen bevatten momenteel 227 ton goud, zomaar aanwezig.  De huidige trend van stockage zal de goudprijs alleen maar verder de hoogte in jagen en de rush naar goud in het Zuiden nog verhogen.

Garanties nodig

Meer dan de helft van het mondiale goudverbruik gaat naar juwelen. Hierbij spannen India en China de kroon. België staat als consument van gouden juwelen op de achtste plaats in Europa. Veel goud wordt echter reeds gerecycleerd. Op veel plaatsen kan je terecht met oud goud en wordt ongeveer 31 euro geboden voor één gram zuiver goud. Maar als je een ring koopt bij de juwelier, kan hij je niet garanderen dat deze uit gerecycleerd goud vervaardigd is. Oud en nieuw goud worden samen hersmolten en de afkomst is moeilijk te achterhalen. De juwelierssector staat dus voor de uitdaging hun klanten wel gerecycleerd goud te garanderen. Wereldwijd zien we ook een aantal initiatieven rijzen die “groen goud” aanbieden: sociaal en ecologisch verantwoord ontgonnen goud. Een voorbeeld hiervan is het Fair trade- Fair minded goud van ARM-FLO, dat in België nog niet op de markt is

Om de wantoestanden rond goudontginning aan te klagen,  startte Catapa, Ecolife en Netwerk Bewust Verbruiken met de drie jaar durende campagne GOUD:EERLIJK? .

Meer informatie op www.goudeerlijk.be