De vakbonden wisten met hun acties en de onderhandelingen die daarop volgden een aantal scherpe kanten af te vijlen van de plannen van pensioenminister Vincent Van Quickenborne. Maar de pensioenhervorming en andere maatregelen zoals de verlaging van de werkloosheidsuitkeringen blijven wel een harde dobber.

Dat bewijzen ook de haarden van verzet die over blijven. De brandweerlieden voerden vrijdag nog opzichtig en luidruchtig actie tot vlak voor de ambtswoning van premier Di Rupo. Dinsdag volgden de loodsen en later deze week nog de cipiers.

Maar ondertussen dienen zich al weer nieuwe uitdagingen. Luc Coene, de gouverneur van de Nationale Bank heeft een eerste ontwerp van zijn studie over de index klaar. De timing is niet toevallig want er komt een cruciale begrotingscontrole aan.

De economische groei valt dit jaar – zo berekende de Nationale Bank – volledig stil (-0,1 procent). Dat is minder dan de regering bij de begrotingsopmaak op hoopte (0,8 procent) en een heel pak minder dan de verwachting van de Vlaamse regering (1,6 procent).

Hoeveel er daardoor extra moet bespaard worden, zal pas eind deze maand duidelijk worden waarna de regering kan beginnen aan het begrotingsconclaaf. De landing wordt verwacht in het weekend van 3 en 4 maart.

De index

Een aanpassing van het indexeringsmechanisme is ondertussen één van de meest besproken maatregelen die op tafel zullen liggen. Dat mechanisme (eigenlijk een veelvoud van mechanismen, want elke sector heeft zijn eigen methode) zorgt er voor dat de lonen gelijke tred houden met de evolutie van de prijzen.

De meeste producten worden almaar duurder en zonder de index zou een werknemer maar ook een gepensioneerde of werkloze steeds minder kunnen kopen met zijn inkomen.

Volgens de vakbonden is niet de index het probleem, maar de hoge prijzen voor energie in ons land. Het jaarverslag van de Nationale Bank bevestigt dat voor een stuk. In 2011 nam bijvoorbeeld de gasprijs in België met 19 procent toe, tegen gemiddeld 7 procent in de buurlanden. Gelijkaardig beeld bij de elektriciteitsprijzen die nochtans minder gevoelig zijn voor schommelingen van de olieprijs: plus 12 procent in ons land tegenover 7 procent in de buurlanden.

“De krachtige prijsstijging voor deze producten droeg ten belope van 1,3 procentpunt bij tot de stijging van de gezondheidsindex in 2011”, aldus de Nationale Bank. En ook: “In 2011 kon het inflatieverschil met onze drie buurlanden voor ongeveer de helft worden toegeschreven aan de gas- en elektriciteitsprijzen.”

De hoge energieprijzen aanpakken zou dus een dubbel voordeel hebben. De inflatie gaat minder snel en burgers én bedrijven zouden minder moeten betalen voor hun gas en elektriciteit. De Nationale Bank wijst in het jaarverslag op een ander probleem waar een slimme regering iets zou kunnen aan doen. Het gewicht van stookolie, gas en elektriciteit in de Belgische consumptiekorf is groot door de “relatief beperkte energie-efficiëntie” van de woningen.

Het afschaffen van een aantal groene belastingvermindering voor bijvoorbeeld superisolerend gals en het vervangen van een oude stookketel was in dat opzicht wellicht niet de meest verstandige besparing van de regering.

In zijn voorlopige (en bovendien hoogstpersoonlijke) studie over de index doet Luc Coene een waaier aan voorstellen van helemaal afschaffen tot onaangeroerd laten. Binnen de regering-Di Rupo hamert vooral de VLD op een hervorming van het systeem. De socialistische partijen in de regering-Di Rupo blijven zich verzetten tegen een aanpassing van de index.

Europese druk

Wellicht zwelt binnenkort ook de Europese druk op het indexmechanisme aan. Deze week raakte bekend dat de Europese Commissie twaalf landen aan diepgaand onderzoek gaat onderwerpen. België is één van die landen die in het Alert Mechanism Report over de macro-economische onevenwichten in Europa aangekruist wordt. Uit het scorebord dat de Commissie opstelde blijkt dat ons land iets moet doen aan de hoge schuld en aan de competitiviteit. De Commissie wijst de hoge loonkosten per uur heel nadrukkelijk met de vinger.

De website euobserver.com citeert een official die zegt dat er een procedure kan opgestart worden tegen landen die geen rekening houden met de waarschuwingen. Een procedure die kan uitmonden in een opschorting van Europese fondsen vanaf 2014.

Over die onevenwichten valt heel wat te zeggen. Zo wordt wel gekeken naar landen die een handelstekort hebben in Europa maar niet naar de landen die een groot overschot hebben. Aangezien de Europese landen vooral naar elkaar uitvoeren, staat tegenover elk land met een tekort nochtans altijd een land met een overschot.

Uit het jaarverslag van de Nationale Bank wordt duidelijk waar het probleem zit. Men heeft het altijd over de loonkloof van ons land met de buurlanden, maar dat geeft een vertekend beeld. De uurloonkosten zijn in België 14 procent lager dan in Nederland en ruim drie procent lager dan in Frankrijk. Duitsland is hier het buitenbeentje (of de boeman zo u wil) met een loonkost die sinds 2005 – het jaar waarin de harde Hartz-hervormingen van de arbeidsmarkt op toerental kwamen – 4 procent onder de Belgische ligt.

Uit wat hierboven staat, kan zelfs een leek al snel enkele krachtlijnen van een succesvol regeerprogramma distilleren. Breek de macht van de energiereuzen, isoleer de huizen en dwing Duitsland eindelijk om de rol te spelen die een sterke economie moet spelen: motor in plaats van mol van de monetaire unie.