Egypte wil zo’n 43 activisten, van wie 19 Amerikaanse burgers, gerechtelijk vervolgen. Ze zouden zich niet geregistreerd hebben bij de autoriteiten en zouden zich bezig gehouden hebben met illegale politieke activiteiten. Zowel de Amerikaanse regering als invloedrijke Republikeinse en Democratische parlementariërs op Capitol Hill zijn verbolgen over gang van zaken.
 
Voor Egypte staat minstens 1,3 miljard dollar (bijna een miljard euro) jaarlijkse militaire steun van de Verenigde Staten op het spel. Die steun krijgt Egypte sinds de ondertekening van de Camp David-akkoorden met Israël in 1979. De relatie met Egypte was voor de VS in de afgelopen decennia een van de belangrijkste bilaterale relaties in de Arabische wereld.

Hoofdpijndossier

“Deze affaire heeft de potentie om die relatie te veranderen”, zegt Shibley Telhami, een Midden-Oosten-expert bij het Brookings Instituut en de Universiteit van Maryland. “Als het om Egypte gaat, zijn de belangrijkste bondgenoten van de VS het leger en de veiligheidsdiensten.”
 
“Als de relatie volledig herschreven wordt, wordt dat een hoofdpijndossier voor het Pentagon en de Amerikaanse inlichtingendiensten”, zegt hij.
 
Die zorg werd maandag ook verwoord door Pentagon-woordvoerder George Little, wiens baas, Leon Panetta, naar verluidt in de afgelopen twee weken tweemaal persoonlijk heeft gesproken over de kwestie met het hoofd van de Egyptische Hoge Raad van de Gewapende Strijdkrachten (SCAF), veldmaarschalk Mohamed Hussein Tantawi.
 
“De VS willen dat deze zaak heel snel wordt opgelost”, zei Little tegen verslaggevers van IPS. “Dat is belangrijk voor het continueren van onze samenwerking, wat we ook doen.”

Invallen

Tot nu toe zijn er echter weinig tekenen die wijzen op verzoening. Het hoofd van het Egyptische Algemene Veiligheidsdirectoraat (GID), Murad Muwafi, heeft vorige week in stilte een bezoek gebracht aan Washington.
Een doorbraak in de zaak, die op 29 december de krantenkoppen haalde, bleef echter uit. Eind december vielen de Egyptische autoriteiten zeventien kantoren van ngo’s binnen, waaronder die van het National Democratic Institute (NDI), het International Republican Institute (IRI), het Freedom House, het International Center for Journalists en de Duitse Konrad-Adenauerstichting. Ook diverse Egyptische ngo’s kregen bezoek, zoals het Arabisch Centrum voor Onafhankelijkheid van Justitie en Advocatuur en het Budgettaire en Mensenrechtenobservatorium.
 
Afgelopen zondag maakte de militaire regering in Egypte bekend negentien Amerikaanse burgers, van wie het hoofd van het IRI, Sam LaHood, en enkele tientallen anderen gerechtelijk te willen vervolgen. LaHood zit momenteel samen met enkele landgenoten in de Amerikaanse ambassade in Cairo. Hij is de zoon van de Amerikaanse minister van Transport Ray LaHood, de enige Republikein in het kabinet van Obama.
 
Een SCAF-delegatie die al een paar dagen in Washington is voor een reguliere consultatie tussen het Amerikaanse en Egyptische leger, zou een bijeenkomst met senatoren op Capitol Hill, die gepland stond voor maandag en dinsdag, hebben afgezegd.
 
De delegatie zou spreken met senator Carl Levin, de Democratische voorzitter van de Senaatscommissie voor Defensie en senator John McCain, de belangrijkste Republikein in de commissie, die dinsdag suggereerde om de bilaterale banden met Egypte grondig te herzien.
 
Behalve LaHood, zijn ook Egyptische, Duitse en Servische werknemers van de vijf genoemde organisaties aangeklaagd. Sommige Amerikaanse werknemers zijn in Egypte en mogen het land niet uit, andere werknemers bevinden zich in het hoofdkantoor in de VS, zegt het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken.

Moslimbroederschap

De agressie tegen de ngo’s komt na de Egyptische verkiezingen waarbij de Partij voor Vrede en Gerechtigheid van de Moslimbroederschap bijna de helft van de zetels in het parlement won. De fundamentalistische Nour-partij claimde 29 procent van de stemmen.
 
De meeste analisten in de VS voorspelden dat het moeilijk zou worden voor Washington om zich aan te passen aan de veranderende politieke situatie in Egypte. Maar het kwam als een verrassing dat de belangrijkste bron van spanning nu juist ligt bij het Egyptische leger, dat voorheen altijd de Amerikaanse belangen diende.
 
In ruil voor Amerikaanse hulp in de afgelopen 33 jaar, garandeerde het Egyptische leger meer dan alleen vrede met Israël. Het werkte ook nauw samen met de Amerikaanse inlichtingendiensten en vormde een belangrijk tegenwicht tegen “radicale” machten in de regio, zoals Iran. En tot voor kort had Egypte ook voldoende controle over de Palestijnse politiek om te voorkomen dat er voor zowel Washington als Tel Aviv al te grote problemen zouden ontstaan.

CIA

Desondanks staat het Egyptische leger al lang op z’n minst wantrouwig, zoniet vijandig, tegenover niet-gouvernementele organisaties, vooral als ze geld uit het buitenland krijgen. Het regime-Moebarak stond buitenlandse hulp alleen toe als deze werd goedgekeurd door de autoriteiten.
 
Sinds de revolutie vorig jaar in Egypte beschuldigt de SCAF “buitenlanders” van het ondermijnen van de eenheid en stabiliteit in het land. Die gedachte werd gevoed doordat de regering-Obama in de afgelopen negen maanden via diverse overheidsinstanties en de National Endowment for Democracy (NED) 65 miljoen dollar (49 miljoen euro) beschikbaar stelde voor het “bevorderen van democratie”
 
De NED is een door het Congres gesponsorde organisatie die in 1982 werd opgericht met als een van de belangrijkste doelen het financieren van politieke activiteiten in het buitenland die de CIA voorheen in het geheim uitvoerde. Het International Republican Institute, dat betrokken was bij een staatsgreep in Venezuela in 1992 en een succesvolle coup in Haiti in 1994, en het National Democratic Institute, worden gefinancierd door de NED.
 
“Egyptische mensenrechtengroepen worden ervan beschuldigd dat ze een buitenlandse agenda volgen. Dat is belachelijk”, zegt Sheila Carapico, expert in Arabische politiek aan de Universiteit van Richmond. “Maar aan de andere kant realiseert Egypte zich dat de activiteiten van het IRI en andere door de VS gefinancierde organisaties niet volledig a-politiek zijn. De Amerikaanse regering financiert deze organisaties omdat ze omdat de Amerikaanse belangen dienen.”
 
Die laatste perceptie is wijdverbreid in Egypte, bleek uit een recente opiniepeiling van bureau Gallup. Meer dan zeven van de tien bevraagde Egyptenaren zei tegen Amerikaanse hulp aan ngo’s en het Egyptische leger te zijn.

Tegenstrijdige signalen

Zowel de VS als het Egyptische leger volgen een tegenstrijdig beleid dat uitmondt in gemengde signalen van beide kanten, zegt Telhami. “Enerzijds staat het buiten kijf dat de VS het leger zien als een belangrijke partij als het gaat om het bepalen van de koers in Egypte”, zegt hij.
“Anderzijds bestaat de angst dat het leger het democratische proces vertraagt of zelfs in sommige opzichten terugdraait.”
 
“Wat het Egyptische leger betreft, dat wil enerzijds uitstralen dat het een betrouwbare partner is, dat het de Camp David-akkoorden in ere houdt en stabiliteit bevordert”, zegt hij. “Anderzijds voelt het zich gedwongen in het binnenland legitimiteit op te bouwen bij een volk dat weinig sympathie heeft voor het vredesverdrag met Israël en dat de VS ziet als een bedreiging.”