De laatste tijd wordt Rusland weer uitvoerig belicht op televisie. Het is dan ook 20 jaar geleden dat de Sovjet-Unie uiteenviel. Interessant om te merken is dat er ruimte voor nuance is in de verschillende programma’s. Het eenzijdige beeld van het koude, grijze wereldrijk lijkt aan diggelen te vallen en plaats te maken voor het beeld van een ambitieuze veelculturenstaat waar we nog veel van kunnen horen. 

In Rusland zelf ben ik nog nooit geweest. Ik ken slechts de elegante Sovjetstad Kharkov in het oosten van Oekraïne. Kharkov ligt op nog geen uur rijden van Rusland en alles wijst er naar Rusland. Tachtig procent van de Kharkovieten zijn Russisch van origine. Verkeersborden wijzen er naar Moskou. En de meeste treinen rijden vanuit daar niet naar de hoofdstad Kiev, maar gewoon naar Moskou. Of naar Samara.

De straten ademen er een Russische sfeer uit. Wolga’s, Kamazen en Hummers rijden broederlijk naast elkaar over de lokale winkelstraat. De mensen spreken er meer Russisch dan Oekraïens. En de televisiezenders zijn er gericht op het oosten.

’s Avonds bekeek ik daar zenders als TV Tatarstan. Alle Russische steden die door Russische media in beeld kwamen, leken qua straatbeeld op Kharkov. Research op Russia Today, de blog English Russia en de Russische Google streetview (op yandex.ru) bevestigden mijn vermoeden.

Zo vorm ik dus mijn beeld over Rusland. En dus eigenlijk ook voor een groot deel over de voormalige Sovjet-Unie. Zo beweer ik dus Rusland en omringende landen een klein beetje te kennen.

Het beeld dat ik zo an Rusland heb meegekregen is een heel ander dan het beeld dat mij vroeger werd voorgeschoteld. Rusland, dat was kou, ijs, armoede, wodka en grijze betonblokken. Voor een deel waar. Maar slechts een kant van het geheel. De voormalige sovjetstaten hebben gelukkig veel meer te bieden dan alleen dat.

Juist op het moment dat de Sovjet-Unie twintig jaar eerder uiteenviel (enkel in het westen werd dit moment herdacht), kwam de VRT met een waaier aan programma’s waarin Rusland centraal stond. Rusland was terug van weggeweest.

De serie ‘Back in the USSR’ brak het ijs met reportages over de recente geschiedenis van Rusland en andere ex-sovjetstaten. Het dichtbije verleden wordt er gekoppeld aan het heden. Hoewel dat verrassende dingen opleverde, was de toon van de serie vooral vanuit een westers standpunt.

Recent is de serie ‘Rusland voor beginners’ op de VRT. Omdat hier nog meer de gewone mens aan het woord komt, is er eindelijk ruimte voor meer nuancering in onze Ruslandopinie. Rusland blijkt geen monoculturele staat te zijn, maar een veelculturenstaat waarin ook nog eens talloze godsdiensten worden beleden. Zelfs Siberië blijkt toch wel heel aangename kanten te hebben.

In de uitzending van afgelopen vrijdag slaat een jonge journaliste van de Engelstalige televisiezender Russia Today (RT) de spijker op zijn kop wanneer zij stelt dat Rusland door westerse media doorgaans als constant negatief naar voren wordt gebracht. Bij Russia Today probeert zij juist het echte Rusland te laten zien. En zaken vanuit Russisch standpunt te belichten. Een mediabericht vanuit Russisch standpunt over de conflicten in de Kaukasus leveren een heel ander verhaal op dan een westers mediabericht over hetzelfde conflict.

‘Rusland voor beginners’ is voorlopig nog niet aan zijn laatste uitzending toe en wordt iedere vrijdagavond uitgezonden. Tegelijkertijd zijn er op dit moment allerlei extra documentaires over Rusland op de VRT. Rusland is hot. 

Stilt de serie voor beginners je honger niet? Ga dan zeker te rade bij de volgende bronnen:
*Russia Today: het laatste nieuws uit Rusland en de visie van de Russen op de actualiteit in de wereld. Te ontvangen op de digitale televisie of op rt.com.
*English Russia: een blog voor liefhebbers van sovjetnostalgie, foute bouwprojecten en het leven van de gewone Rus of Tadzjiek. Heeft geregeld boeiende reportages over de meest vreemde plaatsen. Voor de freaks: englishrussia.com.
*Yandex.ru: de Russische variant van Google heeft ook een eigen streetview. Het is heerlijk om eventjes met Yandex in Sotsji of Dnjepropetrovsk rond te dwalen.
*NRC-journalist Jelle Brandt Corstius: heeft talloze Ruslandbijdrages op zijn naam. Schreef ook het boek ‘Kleine landjes’ over bergstaatjes met bizarre namen als Karatsjaj-Tsjerkassië.  Zijn werk is de moeite omdat hij zijn taak als journalist nog serieus neemt en alle meningen aan bod laat komen. Zijn schrijfstijl is bijzonder humoristisch.
*Spoetnik vzw: een organisatie die actief werkt aan de vriendschapsbanden tussen Vlaanderen en de voormalige Sovjet-Unie. Organiseert fantastische russofiele activiteiten (o.a. in Antwerpen) en publiceert maandelijks een tijdschrift met ondermeer opmerkelijk nieuws uit dit gebied (bv. ‘Moskou krijgt fietspaden’).

Meer tips zijn zeker welkom.

En tot slot: laat ons de wodkaglazen doen klinken op de berichtgeving rond Rusland die genuanceerder lijkt te worden met de tijd en dat de volkeren uit het westen en het oosten elkaar omarmen. Nazdravje!