Hoewel Nwosu stichter en voorzitter was van de Stichting voor Mensenrechten, Gerechtigheid en Vrede (HRJPF) en tevens goede contacten onderhield met de wereldwijde seculiere vredesbeweging War Resisters’ International, was zijn dood allesbehalve geweldloos.

Hij werd in zijn eigen huis gemarteld terwijl zijn vrouw en dochtertje werden opgesloten in een aangrenzende kamer. Daarna kreeg hij een kogel door zijn hoofd en werd zijn lijk rond zijn huis gesleept als afschrikwekkend voorbeeld van wat mensen te wachten staat wanneer ze wangedrag van de politie, corruptie bij de overheid en de overheersing door multinationals in vraag durven te stellen.

Het is niet toevallig dat hij werd vermoord kort nadat hij een belangrijke conferentie had georganiseerd waarbij deze kwesties aan de kaak werden gesteld en waar er werd geopperd het Nigeriaanse politieke landschap volledig opnieuw op te bouwen.

Belangrijke dag in de moderne Nigeriaanse geschiedenis

Maandag 16 januari 2012 vormt dertien maanden later een belangrijke dag in de moderne Nigeriaanse geschiedenis. Ondanks de toenemende druk op de overheid na een week van hevige stakingen en straatprotesten, waarbij minstens 12 activisten door het Nigeriaanse leger en de politie werden vermoord, begon de dag rustig. De nationale vakbonden hadden namelijk opgeroepen de staking op te schorten zolang er onderhandelingen plaatsvonden.

Hoewel er weinig vooruitgang werd geboekt bij de onderhandelingen, spreekt president Goodluck Jonathan – door de meeste Occupy-activisten ‘bad-luck’ genoemd – in de late voormiddag het land toe tijdens een uitzending. Hij maakt de nieuwe brandstofprijs bekend, die lager ligt dan de prijs die sinds 1 januari geldt, maar hoger dan de vaste prijs van de afgelopen jaren.

Tegen de late namiddag zijn verschillende vakbondsleiders van mening dat de staking volledig moet worden afgeblazen terwijl andere activisten plannen maken om de straatprotesten voort te zetten. Niet alleen de Nigeriaanse brandstofprijs staat onder druk. Ook de internationale brandstofprijzen stijgen en zelfs de Amerikaanse burgers zullen binnenkort het verschil voelen bij het tankstation.

‘Een smeulend vuur’

Leider van Occupy Nigeria en voorzitter van Friends of the Earth International Nnimmo Bassey, noemt deze voortdurende impasse ‘een smeulend vuur’. Het gemeenschappelijke front van overheid en bedrijfswereld is veeleer atypisch voor het soms chaotische Nigeriaanse politieke landschap. Woede over achterkamertjespolitiek en exuberante rijkdom in een land van extreme armoede heeft geleid tot een erg onstabiele situatie. Onderzoeker Uche Igwe, die schrijft voor het pan-Afrikaanse Pambazuka News, noemt de corrupte politici en zakenlui ‘Nigeria’s vampierenelite’.

Hij vergelijkt de toestand in Nigeria met ‘een lont in een vat buskruit’ en beweert dat het mogelijk is de overheid en de infrastructuur volledig te ontmantelen. Sinds de opstand begin januari 2012 is begonnen, schreeuwen krantenkoppen in het hele land over de fraude met miljoenen dollars door de Nigeriaanse minister van Justitie Mohammed Bello Adoke – die ook de procureur-generaal van het land is. De bedragen op zijn onlangs ontdekte internationale bankrekeningen overschrijden het inkomen dat hij op wettelijke wijze zou kunnen verdienen.

Chinua Achebe schaart zich achter geweldloze acties

Uiteraard hebben een aantal vooraanstaande Nigerianen onmiddellijk hun steun voor de Occupy-beweging en de vakbonden uitgesproken. Nigeria’s belangrijkste romanschrijver en auteur van het meest gelezen boek van de moderne Afrikaanse literatuur Chinua Achebe, moedigde in het openbaar de acties aan met de woorden dat het tot de taak van iedere kunstenaar behoort om “het volk te steunen tegen de overheerser die onderdrukt”. Hij stelt als hevige voorstander van geweldloze directe actie dat de eenmaking van de Nigeriaanse bevolking, die bestaat uit 150 miljoen mensen en een grote culturele diversiteit vertoont, de volgende uitdaging is.

Ondanks de angst voor en de geruchten over wat er zou kunnen gebeuren nu er een nieuwe brandstofprijs is, blijkt uit berichten dat miljoenen mensen al hebben deelgenomen aan een of andere Occupy-actie.

Sinds 19 januari zijn de acties van Occupy Nigeria beter gecoördineerd. Zo werd er een mars naar het Lagos State House of Assembly georganiseerd. Half januari werd er nog traangas tegen betogers gebruikt, maar volgens Saharareporters.com is dat daarna niet meer het geval geweest. Met deze acties hebben de betogers twee doelen voor ogen: de verlaging van de brandstofprijs tot de prijs van 2011 en vooral het terugsturen van de soldaten naar de kazernes.

Een wereldwijde actie die alle Nigerianen samenbrengt

Het internationale karakter van de Occupy-beweging heeft een enorme boost gekregen door de vele Nigerianen in het buitenland die samen talrijke solidariteitsacties op touw hebben gezet. O. Rotimi, dochter van de bekende Nigeriaanse toneelschrijver Ola Rotimi, die in New York woont en er werkt als opvoedster, stelt dat “de acties vandaag anders zijn dan vroegere bewegingen”. “Het is een wereldwijde actie die de internationale Nigeriaanse gemeenschap samenbrengt. Het is tijd om zelf ook aan de strijd deel te nemen.”

Occupy Nigeria en de massabeweging tegen neokoloniale uitbuiting hebben een erg onzekere toekomst. Het is een open vraag of het losse netwerk dat sinds 1 januari 2012 mensen heeft samengebracht, zal uitgroeien tot een beweging die strategische initiatieven kan blijven organiseren. Maar de tactiek van geweldloos burgerverzet is niet enkel gebaseerd op kortetermijnreacties op de krantenkoppen.

Gedurende het laatste decennium is de civiele samenleving in Nigeria niet alleen beïnvloed door een lange geschiedenis van geweldloos protest, maar ook door zeer gerichte opleidingen en trainingen in geweldloos actievoeren. Zo werd er in 2007 in samenwerking met de vooraanstaande Stichting voor Ethische Harmonie in Nigeria de Wereldconferentie voor Geweldloosheid en Vrede georganiseerd met als gast Bernard Lafayette, het Amerikaanse burgerrechtenicoon die het gedachtegoed van Martin Luther King wereldwijd uitdraagt.

‘Solidariteit is levensbloed van elke revolutie’

Men vermoedt echter dat de gebeurtenissen van de ‘Arabisch lente’ de grootste inspiratiebron voor de opstand in Nigeria vormen. ‘Arabische lente’ is eigenlijk een heel slecht gekozen benaming aangezien de term zowel in tijd als in plaats erg beperkend is. Er hebben immers in 2011 over heel Afrika massale protestacties plaatsgevonden, niet alleen in het noorden van het continent. Na een jaar met vooruitgang en tegenslagen bij de revoltes in Noord-Afrika bemerkt de Egyptische academicus Samah Selim dat de wederzijdse steun over de grenzen en ideologische breuklijnen heen “de solidariteit is die het levensbloed vormt van elke revolutie”.

Tijdens een recente bijeenkomst die door War Resisters League werd gesponsord, stond het dodelijk gebruik van traangas als een globaal onderdrukkingsinstrument van de politie op de agenda. Selim wees er op de radicale kracht van bijeenkomsten op publieke open plaatsen. De geweldloze solidariteit die in heel Nigeria kan worden opgemerkt, getuigt van de revolutionaire vastberadenheid waarover Selim sprak. “Zij [de ordetroepen] zijn degenen die geweld gebruiken, wij staan enkel op onze eigen grond.”

De revolutie lonkt om de hoek …

Denja Yaqub, een vakbondsleider van de Nigerian National Labor Congress en een vurig supporter van Occupy Nigeria, bestempelt de solidariteit die bij de massale stakingen en protesten te zien was als succesvol en het begin van een “collectieve kracht om zich te verenigen tegen [een] erg kleine kliek”. Op Yaqubs blog is een banner met Martin Luther Kings vraag te lezen: “Wat doe JIJ voor anderen?” Verder vermeldt hij dat de opschorting van de staking slechts moet worden gezien als een tussenfase om levens te redden en organisaties te herstructureren.

Geen enkele revolutionair kan precies bepalen of voorspellen hoe een despoot ten val kan worden gebracht. Bewegingen zullen veel verschillende en soms uiteenlopende tactieken, strategieën en organisatievormen moeten gebruiken om uiteindelijk het gezag te laten wankelen. Degenen die het initiatief nemen, spelen samen met de martelaren een rol om blijvende verandering te creëren.

De Nigeriaanse beweging heeft al meer dan genoeg martelaren gehad en is nu klaar voor meer dan louter kleine hervormingen. Met de woorden van Denja Yaqub: “De revolutie lonkt om de hoek … Het is slechts een kwestie van tijd, en de tijd gaat snel.”

Matt Meyer

Matt Meyer is bestuurslid van de War Resisters League (WRL) in New York en medecoördinator van de Afrika-werkgroep van War Resisters’ International.

(vertaald uit het Engels door Lene Cools)