Eurobonds: goede voornemens, verkeerd voorstel
Opinie, Nieuws, Europa, Economie, Banken, Fiscaliteit, ECB, Financiële markten, Economische ciris, Europese Investeringsbank, Eurobonds, Obligatielening, Europees Fonds voor Financiële Faciliteit (EFSF) - Jean-Pierre Avermaete

Eurobonds: goede voornemens, verkeerd voorstel

Tijdens de algemene staking stelden de vakbonden voor om de schuldencrisis met eurobonds aan te pakken. Een obligatielening uitgeven in naam van de Europese Unie zou immers de solidariteit tussen de lidstaten aantonen en de last over de hele Unie verdelen. Op het eerste gezicht lijkt zo'n benadering inderdaad beloftevol. Ze biedt echter geen oplossing en creëert een hele boel nieuwe problemen.

donderdag 2 februari 2012 16:50
Spread the love

Een eurobond kan alleen uitgegeven worden door een Europese instantie en moet de waarborg van de hele Unie dragen. Zo niet, zou zo’n obligatie gelijken op de uitgiften die het Europees Fonds voor Financiële Faciliteit (EFSF), het noodfonds van de Unie, uitbrengt en waarvan de kredietwaardigheid rechtstreeks afhangt van de waarborg van elke lidstaat apart. Nu Frankrijk zijn AAA-rating kwijtraakte, is dat fonds de zijne eveneens kwijt.

Stel nu dat er een nieuw fonds opgericht wordt, of dat men het bestaande zodanig aanpast dat het zelfstandiger kan optreden, om leningen uit te geven in eigen naam, met zijn eigen garanties, onafhankelijk van de lidstaten, te vergelijken met de uitgiften van de Europese Investeringsbank, dan kan de nieuwe entiteit inderdaad doeltreffender de markten aanspreken en betere voorwaarden bedingen. Maar dan rijzen er onmiddellijk twee soorten problemen.

Twee soorten problemen

Vooreerst, technische. Wanneer zou dat fonds leningen uitbrengen en voor wie? Wat zal de verdeelsleutel zijn? Krijgt iedere lidstaat automatisch een vast deel van de leningopbrengst toegewezen en is het voor iedereen tegen dezelfde voorwaarden? Hoe wordt de aflossing geregeld en gewaarborgd?

Dat zijn allemaal technische vragen die vrij gemakkelijk een antwoord kunnen krijgen, maar waar de billijkheid altijd in vraag zal worden gesteld en tot politiek ongemak kan leiden. Maar stel dat men erin slaagt alle violen gelijk te stemmen. Dat veronderstelt dat landen die vandaag de beste voorwaarden kunnen bedingen, er slechter zullen uitkomen dan voorheen; de anderen zullen de middelen goedkoper ontvangen. Een vorm van solidariteit, als het ware.

Ja maar, dan duikt de tweede reeks problemen op, van politieke aard ditmaal. Normaal plant een regering zijn uitgiften naargelang van zijn bestedingen. Die worden door de begroting becijferd en moeten het voorgenomen plan van de regering bekostigen. Het gaat dus altijd om een nationale politieke keuze.

De financiering van de begroting zou nu volledig in handen vallen van dat fonds. Het is ondenkbaar dat het fonds voor elk land apart leningen zou uitbrengen in eigen naam. Zou dat gebeuren, dan zouden de beleggers vrij snel weten voor wie de opbrengst bestemd is en de lening als die van dat land beschouwen en niet als een emissie van het fonds zelf. Zo’n aanpak biedt dus geen voordeel.

“Het is ondenkbaar dat het fonds voor elk land apart leningen zou uitbrengen in eigen naam. Zou dat gebeuren, dan zouden de beleggers vrij snel weten voor wie de opbrengst bestemd is en de lening als die van dat land beschouwen en niet als een emissie van het fonds zelf”

De financieringsbehoeften van elke lidstaat verzamelen met het oog op hun looptijd zou een andere benadering zijn die het fonds zou kunnen toepassen. Maar hier rijst een technisch probleem. De aflossing van elke eurobond hangt af van de terugbetalingen die elke lidstaat zal uitvoeren. Dat is niet vrij van risico.

Wie garandeert vandaag dat lidstaten zoals Portugal of Spanje morgen nog in staat zullen zijn hun aandeel af te lossen? Buffers moeten elke tekortkoming opvangen, wat in onzekere tijden heel duur kan uitkomen en het voordeel voor de eurobond volledig teniet doen.

Dat is precies het probleem waarmee het EFSF vandaag kampt. Bovendien, in zo’n geval halen de lidstaten met de hoogste kredietwaardigheid er geen voordeel uit, integendeel. Want, om het niet alleen politiek zinvol te maken, maar ook financieel technisch geloofwaardig te stellen, zodra een eurobond verschijnt, mogen er geen concurrerende nationale staatsleningen meer opdagen.

Niet democratisch verkozen instantie

Een andere manier is dat het fonds of het Europees commissariaat dat hiermee belast zal worden, zelf het uitgifteprogramma bepaalt. Maar dat betekent dat de nationale begrotingen dan volledig van de goodwill van eurocraten zouden afhangen. Deze laatsten zijn benoemd, zoals men weet, ze zijn niet democratisch verkozen en zijn geen verantwoording verschuldigd, tegenover niemand; gedaan met democratisch verantwoorde bestedingen. De Unie verliest dan meteen wat er nog overblijft van democratische instellingen. Daar kunnen vakbonden toch niet achter staan.

De eurobond is zeker een optie voor de toekomst, vanaf de dag dat de Unie haar fiscaliteit geharmoniseerd zal hebben. Maar dat veronderstelt dat alle bestaande verdragen vervangen worden en dat men afstand doet van dat heilige dogma: concurrentie boven alles; heden ten dage een volstrekte utopie.

Een meer doeltreffende manier om dit probleem op te lossen, is de taak van het bestaande noodfonds aan te passen. In plaats van de waarborgen van de lidstaten te gebruiken als dekking voor kersverse leningen, zou het EFSF zijn beschikbare middelen moeten gebruiken om zelf leningen van lidstaten op de markt te kopen.

Bovendien, alle lidstaten zouden zich bereid moeten verklaren een deel van elke nieuwe emissie – stel zo’n 10 procent – aan het fonds over te maken, opdat het permanent hiermee op de markt kan tussenkomen en de prijszetting van de nationale leningen kan beïnvloeden. Het fonds zou dus een regulerende activiteit moeten uitoefenen.

Neem nu de Griekse staatsleningen. Had het EFSF bij zijn oprichting die taak toegewezen gekregen, dan had het toen stukken kunnen kopen tegen 75 procent van hun waarde. Wetend dat banken en speculatieve fondsen de prijs van die stukken dumpten, dan kon het EFSF hiervan profiteren en de stukken desnoods overmaken aan de Griekse regering voor 80 procent van hun waarde bijvoorbeeld.

Het fonds liep er geen risico bij, Griekenland zag zijn schuldenlast meteen verminderen en de banken en de speculanten, de boosdoeners op die markten, kregen het gelag dat ze zelf aanrichtten, aangerekend. Voorzeker dat de Griekse schuldproblematiek snel zou verdwenen zijn.

“Griekenland zag zijn schuldenlast meteen verminderen en de banken en de speculanten, de boosdoeners op die markten, kregen het gelag dat ze zelf aanrichtten, aangerekend”

Banken zijn de enige markthouders

Want, we moeten toch één ding voor ogen houden: wie bepaalt de prijs van het staatspapier? Ja, de markt. Eigenlijk zijn het de banken, want zij zijn de enige markthouders. Wie een effect verhandelt, heeft altijd een bank als tegenpartij. Het is de bank en alleen zij die de koers bepaalt. Ze geeft weliswaar de schijn dat die koers afgeleid wordt van uitstaande aan- en verkooporders, maar niemand kan effectief achterhalen of die orders bestaan en of ze van cliënten afkomstig zijn.

Bij elke transactie hoort een prijs, hoe klein of groot die ook mag zijn. Dat betekent dat opeenvolgende orders, of ze nu effectief zijn of uit een draaimolen afkomstig zijn, een trend kunnen inzetten. Eén order volstaat om de prijs van alle uitstaande schuldbekentenissen te bepalen. Dat is toch onzin. Dat is nochtans wat er heden, in het westerse marktmodel, plaatsvindt. Dat verklaart ook waarom de prijzen zo grillig evolueren.

“Eén order volstaat om de prijs van alle uitstaande schuldbekentenissen te bepalen. Dat is toch onzin. Dat is nochtans wat er heden, in het westerse marktmodel, plaatsvindt”

Daarom moeten er dringend maatregelen genomen worden om die rampzalige prijsvorming aan banden te leggen. Men moet terugkeren naar de fixing. Hierbij worden alle orders verzameld en gerangschikt naar hun voorgestelde prijzen en dit tot een vast uur per zitting. De balans wordt berekend en alleen het resulterende saldo wordt weggewerkt. Het zal dus alleen dat saldo zijn dat de prijsbeweging beïnvloedt, niet langer een individueel order.

Om te beletten dat speculatieve orders het saldo in een bepaalde richting zouden duwen, kan men voorzien dat niemand meer dan een gegeven aantal stukken tegelijk en per zitting kan verhandelen. Alzo mijdt men die zogenaamde ordres à soigner, specifieke orders die men in de tegengestelde zin van hetgeen men beoogt, plaatst. Dat is precies om de trend om te buigen en hiervan te profiteren.

Een fonds dat als doel heeft, voor rekening van de Unie en haar lidstaten, op de markt op te treden, zou bijzonder gebaat zijn met de fixing. Het zou inderdaad kunnen fungeren als de instelling die als laatste voor het wegwerken van het saldo instaat.

Met zo’n aanpak, die politiek alleen wat moed vergt en eigenlijk bitter weinig middelen kost, zullen de staten en hun volk niet langer het slachtoffer zijn van manoeuvres van banken en speculatieve fondsen. De prijzen zouden dan ook billijker zijn en effectief het evenwicht tussen vraag en aanbod weergeven en niet, zoals vandaag, bepaald worden à la tête du client.

“Met zo’n aanpak, die politiek alleen wat moed vergt en eigenlijk bitter weinig middelen kost, zullen de staten en hun volk niet langer het slachtoffer zijn van manoeuvres van banken en speculatieve fondsen”

Vakbonden hadden liever in die richting nagedacht. Het voorstel bevat immers twee garanties: de lidstaten vrijwaren hun eigenheid en legitimiteit terwijl de Unie meer slagkracht krijgt. Maar ja, eenvoudige oplossingen sieren niet op hoog niveau.

Banken zullen natuurlijk gekant zijn tegen elke vorm van beperkingen van hun marktoperaties, dat staat vast. Maar daar zij aan de basis van deze crisis liggen en ze tot heden niets hebben ondernomen om de zaken op te hoesten, hebben ze eigenlijk geen recht van spreken. Ze moeten zich schikken. Punt uit.

Jean-Pierre Avermaete

Jean-Pierre Avermaete is freelance redacteur voor Trends, Cash en het beleggingsblad Inside.

take down
the paywall
steun ons nu!