Op 12 maart kwamen 80.000 mensen op straat in Porto om tegen de besparingsplannen van de regering-Sócrates te protesteren (foto: João Lopes Cardoso)
Essay, Nieuws, Wereld, Europa, Economie, Vakbonden, Portugal, Sociaal verzet, Algemene staking, Bezuinigingsbeleid, Sociale rechten, Wisconsin, Boaventura de Sousa Santos, Centro de Estudos Sociais (CES), Neoliberale oplossingen, #occupywallstreet, Universidade de Coimbra, Rosa Luxemburg, Revolutionaire bewegingen, Oakland -

Algemene staking: een actievorm uit het verleden?

Algemene stakingen waren gebruikelijk in Europa en in de VS in de late 19de eeuw en de eerste decennia van de 20ste eeuw. Het actiemiddel lokte veel discussie uit binnen de arbeidersbeweging en in de revolutionaire partijen en bewegingen (anarchisten, communisten, socialisten). De Portugese socioloog Boaventura de Sousa Santos schreef er een essay over.

donderdag 26 januari 2012 17:55
Spread the love

Het belang van de algemene staking in de sociale en politieke strijd, de voorwaarden voor het succes, de rol van de politieke partijen bij de organisatie ervan, waren alle voorwerp van heftige debatten. De van oorsprong Pools-Joodse revolutionaire Rosa Luxemburg (1871-1919) was bijvoorbeeld zeer prominent aanwezig in deze debatten.

De algemene staking – die nooit helemaal verdwenen is als actiemiddel in Latijns-Amerika – kende vorig voorjaar in Noord-Afrika een heropleving met de Arabische lente – en is nu ook teruggekeerd in Europa (Griekenland, Italië, Spanje en Portugal) en de VS.

In de stad Oakland in Californië, gekend voor de algemene staking van 1946, grepen actievoerders terug naar de algemene staking op 2 november 2011. In het voorjaar hadden de overheidsvakbonden in de Amerikaanse staat Wisconsin opgeroepen tot massaal protest, met zelfs een algemene staking als gevolg, tegen de plannen van gouverneur Scott Walker. Die wilde de vakbonden kortwieken door collectieve onderhandelingen in openbare diensten onmogelijk te maken. Ook in andere staten van de VS ontstonden vorig jaar soortgelijke protestbewegingen.

Wat betekent deze terugkeer van de algemene staking?

Wat betekent deze terugkeer van de algemene staking? Hoewel we enorm moeten opletten dat we niet te snel geloven dat de geschiedenis zich zal herhalen, kunnen we zeker parallellen trekken met de sociale omstandigheden en de strijd tegen sociale achteruitgang die in het verleden werd gevoerd en de actiemiddelen die toen werden aangewend.

In verschillende omstandigheden en periodes (gemeenschap, stad, regio, land) was een algemene staking bijna altijd een uiting van verzet tegen onrechtvaardige en ernstige omstandigheden van algemene aard. Dat wil zeggen omstandigheden die het gros van de werknemers, of zo je wil in marxistische terminologie ‘de werkende klasse’, negatief beïnvloeden of de samenleving als geheel schade toebrengen. Zelfs als sommige sociale of professionele groepen er meer direct door worden beïnvloed dan andere.

“We kunnen zeker parallellen trekken met de sociale omstandigheden en de strijd tegen sociale achteruitgang die in het verleden werd gevoerd en de actiemiddelen die toen werden aangewend”

Beperkingen van de burgerlijke en politieke rechten, gewelddadige onderdrukking van sociaal protest, vakbondsnederlagen op het gebied van sociale bescherming en de delocalisering van bedrijven die een directe impact hebben op de werkgelegenheid en dus ook op het leven van lokale gemeenschappen, politieke beslissingen tegen het algemeen belang op nationaal of regionaal niveau (‘parlementair verraad’ als oorlogsverklaring of keuze voor militarisme – nvdr: De Sousa duidt hier op installatie van de autoritaire Estado Novo onder dictator Salazar die via parlementaire weg werd ingevoerd), … Dit waren enkele van de voorwaarden die in het verleden hebben geleid tot het uitroepen van een algemene staking.

Andere tijden en andere omstandigheden

Aan het begin van de 21ste eeuw leven we in andere tijden en in andere omstandigheden. De uitdagingen zijn anders, maar daarom niet minder zwaar dan in het verleden. De sociale logica die voor ernstige verstoringen zorgt, voedt ook de ondergrondse beweging die zich opmaakt voor de algemene staking van 24 november in Portugal.

Gisteren was er de strijd van de volksklassen voor de meest elementaire rechten die hen ten onrechte werden onthouden, vandaag gaat de strijd tegen het onrechtvaardige verlies van rechten waar zovele generaties van werknemers hebben voor gevochten en die tot voor kort onomkeerbaar leken.

“Vandaag gaat de strijd tegen het onrechtvaardige verlies van rechten waar zovele generaties van werknemers hebben voor gevochten en die tot voor kort onomkeerbaar leken”

Gisteren ging de strijd voor een rechtvaardiger verdeling van de nationale rijkdom die door kapitaal en arbeid werden gecreëerd, vandaag gaat de strijd tegen een steeds ongelijkere verdeling van de rijkdom (lonen en pensioenen gaan naar omlaag, flexibele werkschema’s en verhoogde werkdruk worden opgelegd, reddingsoperaties met belastinggeld ten gunste van de banken en de rijke elite – de ‘1 procent’, aldus de bezetters van Occupy Wall Street – en een dagelijkse portie angst en onzekerheid, het verdwijnen van de toekomstverwachtingen, het verlies van waardigheid en hoop voor de ’99 procent’).

Gisteren ging de strijd voor een representatieve democratie die de belangen zou vertegenwoordigen van de meerderheid die zovele jaren stemloos was gebleven onder de dictatuur, vandaag gaat de strijd voor een waarachtige democratie, die gedeeltelijk werd ontmanteld en verzwakt door corruptie, middelmatigheid van de bestuurders en lafheid van de technocraten die alleen het kapitaal vertegenwoordigen en financiële steun verlenen aan degenen die ze altijd hebben gediend.

Gisteren ging de strijd voor een alternatief (socialisme?), dat door de heersende klassen als een bedreiging werd aangezien en daarom zo bruut werd onderdrukt, vandaag gaat de strijd tegen het ‘neoliberale gezond verstand’, massaal gereproduceerd door de onderdanige massamedia, zodat velen echt gaan denken dat er geen alternatief bestaat voor de verarming van de meerderheid van de bevolking en de aantasting van de democratische keuze.

“Vandaag gaat de strijd tegen het ‘neoliberale gezond verstand’, massaal gereproduceerd door de onderdanige massamedia, zodat velen echt gaan denken dat er geen alternatief bestaat voor de verarming van de meerderheid van de bevolking en de aantasting van de democratische keuze”

In het algemeen kunnen we zeggen dat een algemene staking in het Europa van vandaag meer defensief dan offensief is. Een actie veel minder gericht op het bevorderen van de vooruitgang van de beschaving, als om te voorkomen dat we met zijn allen naar een status van achterlijkheid afglijden.

Daarom is het niet langer een kwestie van de werknemers als geheel om te voorkomen dat ze arme burgers zouden worden, maar ook van degenen die (nog) werkzaam zijn en degenen die maar geen fatsoenlijk werk kunnen vinden. Maar ook degenen die hun hele leven hard hebben gewerkt, zien nu dat hun pensioenen bedreigd worden.

De straat is momenteel nog de enige publieke ruimte die nog niet is bezet door de financiële belangen. Daarom hebben het voorbije jaar overal ter wereld bewuste burgers de straat opgeëist. Manifesterende burgers die vaak nog nooit in hun leven hadden deelgenomen aan vakbondsacties of betogingen voor zaken die niet direct tot hun leefwereld behoorden. Plotseling beseften ze dat de zaken waarvoor duizenden al op straat kwamen ook hun leven direct beïnvloedden.

Boaventura de Sousa Santos

Prof. Boaventura de Sousa Santos is een bekende Portugese socioloog. Hij is directeur van het Centro de Estudos Sociais (CES) aan de Universiteit van Coimbra en schrijft regelmatig opiniestukken voor Portugese kranten en tijdschriften.

Het oorspronkelijke opiniestuk ‘A greve geral’ verscheen op 17 november 2011 in het weekblad Visão, aan de vooravond van de algemene staking van 24 november tegen de rigoureuze besparingsplannen van de centrumrechtse regering-Passos Coelho in Portugal.

(vertaling uit het Portugees: Jan Van Criekinge)

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!