‘Op de K U in T zijn ze allemaal Stapel’, twitterde Geert Wilders op 6 januari. K U in T slaat op de Universiteit van Tilburg (die tot 2001 Katholieke Universiteit van Brabant heette). Stapel verwijst naar de onderzoeksfraude van de Tilburgse hoogleraar Diederik Stapel.

Wilders viseerde universitair docent Jan Jaap de Ruiter en hoogleraar Jan Blommaert (die tweede lezer was) die het gewaagd hadden een tien te geven aan een thesis van de bachelorstudent Henk Bovekerk waarin geconcludeerd wordt dat de PVV van Wilders fascistisch is. 

De Liberal Arts-opleiding meldde de hoge quotering voor de thesis als nieuws op haar website. Kort daarna gingen de poppen aan het dansen. Via Twitter naar een lokaal dagblad over de shocklog Geenstijl.nl tot alle nationale kranten zwelt het op zich banale feit (student krijgt goede punten voor knappe thesis) aan tot een mediastorm.  

Blommaert en de Ruiter krijgen er stevig van langs. Ze zouden hun reputatie en die van hun universiteit geschaad hebben, klinkt het in een opiniestuk in de Volkskrant. Een collega van de Ruiter en Blommaert beschuldigde hen van bedrog dat minder geraffineerd was dan dat van Stapel.

De twee docenten verdedigen zich in een persbericht. Over die tien: kan het wel dat een thesis perfect is? “Een 10 is wat ons betreft een uitdrukking van uitmuntendheid, maar niet van perfectie”, aldus Blommaert en de Ruiter. Over de totstandkoming van dat cijfer willen de twee docenten niet verder uitweiden. “Een discussie in het openbaar over de waardering van een thesis vinden wij niet opportuun.”

De Engelstalige thesis staat ondertussen online. Vanaf de eerste zinnen is het duidelijk. Bovekerk is een talentvol schrijver. Zijn werkstuk is niet gortdroog zoals de meeste thesissen, maar hij neemt de lezer op sleeptouw en zet helder zijn standpunten uiteen.

Bovekerk begint bij ‘De eeuwige terugkeer van het fascisme’, het boekje van Rob Riemen. Volgens Riemen zijn Wilders en zijn PVV het prototype van hedendaags fascisme, maar de auteur geeft wel geen duidelijke omschrijving van fascisme.

De historicus Robert Paxton doet dat in zijn boek De anatomie van het fascisme wel. Fascisme is volgens Paxton:

“… a form of political behavior marked by obsessive preoccupation with community decline, humiliation, or victimhood and by compensatory cults of unity, energy, and purity, in which a mass-based party of committed nationalist militants, working in uneasy but effective collaboration with traditional elites, abandons democratic liberties and pursues with redemptive violence and without ethical or legal restraints goals of internal cleansing and external expansion.”

Met die omschrijving gaat Bovekerk aan de slag om te onderzoeken of de partij van Geert Wilders fascistisch kan genoemd worden. Bovekerk benadrukt net als Riemen wel dat het niet opgaat om Wilders te vergelijken met Mussolini of Hitler. Paxton onderscheidt vijf stadia in de ontwikkeling van fascistische partijen. Alleen de partijen van Hitler en Mussolini bereikten het vijfde vernietigende stadium. Veel andere partijen uit die tijd bleven steken in vroegere stadia of kwamen nooit van de grond.

Besluit van Bovekerk: “The PVV is a party obsessively preoccupied with community decline and victimhood. The PVV is a mass-based party with nationalist and anti-Islamist views, working in uneasy collaboration with a minority government of traditional elites. The PVV is a party striving to unite, energize and purify the Dutch community. The PVV is a party that is willing to abandon democratic liberties such as individual rights in order to protect the community from alien threats. The PVV is not a party of militants, nor a party pursuing internal cleansing and external expansion with redemptive violence and without ethical or legal restraint. But the PVV is a party that employs militant rhetoric and that proposes exclusionary policies, e.g. To suspend the freedom of religion and to ban the Qur’an. In other words: Paxton’s “short handle” fits the PVV pretty well.”

De hele rel bewijst nog maar eens de greep van Geert Wilders op het Nederlandse intellectuele leven. Eén kritische thesis van een bachelorstudent is genoeg om dagenlang twitter en de traditionele media in rep en roer te zetten.

Als Bovekerk al niet bewees dat Wilders aan het hoofd staat van een fascistische beweging, toonden de reacties op zijn thesis wel aan dat het intellectuele klimaat in Nederland totaal verziekt is.

De thesis van Bovekerk wordt nu vertaald en is binnenkort beschikbaar in boekvorm. “Dan kan er een volwaardig debat volgen, waarin de waardering van de thesis niet meer centraal staat, maar de inhoud”, aldus Jan Jaap de Ruiter, Jan Blommaert en Henk Bovekerk in het persbericht.