Fijn dat het gevoelde probleem met de islam in Vlaanderen een keer (deels) geobjectiveerd wordt, in tegenstelling tot de gebruikelijke en bijna exclusieve airplay voor de nozems van Sharia4Belgium en andere extremisten – waar ook ter wereld. Dat opent de deur naar een debat over beleid. Bovenstaande probleemstelling impliceert bijvoorbeeld een zonneklare oplossing: het volledig en onverkort opleiden van moslimkaders aan een Vlaamse universiteit.

Vlaamse gelatenheid

We kunnen stellen dat de meeste imams meestal niet zijn geïntegreerd en weinig tot geen Nederlands spreken. In vele gevallen hebben ze geen enkele kennis van ons wettelijk kader, noch onze sociale en culturele normen. Ze blijven meestal maar enkele maanden of jaren, en kunnen er dus überhaupt geen voeling mee krijgen.

Daarbij komt nog dat de Turkse officiële imams worden betaald en zo sterk beïnvloed vanuit het buitenland. Waar dit niet het geval is, in de Marokkaanse gemeenschap bijvoorbeeld, zijn de imams financieel afhankelijk van het moskeebestuur en kunnen zich zo onmogelijk onafhankelijk opstellen.

Op die manier kunnen Vlaamse islamitische jongeren natuurlijk nooit terecht bij hun imam voor antwoorden op vragen over het leven als moslim in onze westerse, geseculariseerde maatschappij. De imam vormt zo voor de gelovigen geen brug tussen samenleving en geloof, maar een belemmering.

Naar geïntegreerde imams, die onze taal spreken en leefwereld kennen, wordt trouwens door de moslimjongeren zelf gevraagd – zo blijkt uit eerdere onderzoeken van de Koning Boudewijnstichting.

Hieruit volgt het absolute fundament van een effectief beleid: de integratie van een theologische opleiding aan een Vlaamse universiteit. Dit dossier ligt al langer dan vandaag op de plank. Een resolutie van mijn hand uit 2003 vroeg aan de Vlaamse regering er voor te zorgen dat er in Vlaanderen een faculteit islamitische godsdienstwetenschappen in Vlaanderen zou worden opgericht.

Ook de Commissie van Wijzen, die door toenmalig minister van Justitie Laurette Onkelinx (PS) in 2005 werd samengeroepen om het religieuze financieringssysteem te herdenken, onderstreept in haar aanbevelingen het centrale belang van de oprichting van ‘scholen in de moslimtheologie’.

Terwijl in het regeerakkoord 2004-2009 een klare en duidelijke intentie aanwezig was om tot zo’n Vlaamse imamopleiding te komen, wordt in het huidige regeerakkoord enkel zijdelings opgemerkt dat de inspanningen zullen worden voortgezet. Daarom diende ik in juli 2011 ter zake in het Vlaams parlement een conceptnota in, die zo snel mogelijk in het Vlaams parlement dient behandeld. Hopelijk geeft de recente controverse een nieuw elan aan het dossier.

Dadendrang

Geen getreuzel in onze buurlanden daarentegen. In Nederland bestaan al enkele jaren twee BaMa-opleidingen, aan de universiteiten van Leiden en Amsterdam. Het oplaaiende integratiedebat zorgde er voor dat het Duitse conservatief-liberale kabinet-Merkel eind 2010 voldoende budget voorzag voor het opstarten van drie theologische opleidingen.

De universiteiten van Tübingen, Osnabrück en Münster zullen voortaan islamitische geestelijken integraal gaan vormen – zowel theologisch als pedagogisch. Essentieel daarbij is, dat kritisch theologisch onderzoek de basis van de opleidingen zal vormen.

De Duitse minister van Onderwijs Annette Schavan (CDU) wees tijdens de publieke voorstelling van haar investering op de historische verdiensten van universitaire theologische opleidingen. Ik volg haar redenering. Door hun historisch-kritische invalshoek zijn ze erin geslaagd om geestelijken in opleiding te confronteren met verschillende perspectieven, en hen zo een portie zelfreflectie en -kritiek bij te brengen. Volgens haar biedt de integratie van de islam in de Europese universiteiten een grote kans, zowel voor de religie zelf, als voor de integratie van moslims in hun nieuwe thuisland.

Een Europese islam

Net daarom dient de overheid ook bij ons universiteiten en moslimverenigingen actief rond de tafel te brengen, en druk uit te oefenen om eindelijk zulke opleiding tot stand te brengen. Dat is de enige, maar essentiële taak van de overheid; en dat moet duidelijk gemaakt worden aan de moslimgemeenschap: de politiek heeft zich niet te moeien met de curricula. De opleiding dient een ware universitaire theologische opleiding te zijn, geen simpele integratiehefboom.

De dynamiek in Duitsland, maar ook in Nederland, kan de Vlaamse regering inspireren. In weerwil van het ruwe populisme en lege sensatiezucht die het publieke debat overheerst, hebben vooruitziende politici en academici in onze buurlanden de voorbije jaren een gigantische stap voorwaarts gezet.

Aan de Vrije Universiteit Amsterdam is een eerste lichting al afgestudeerd. Alom lijkt het besef gegroeid: ontkenning van het probleem, lippendienst aan het multiculturalisme noch eindeloze debatten over symbooldossiers brengen een Europese islam ook maar één stap dichterbij. Dat het nodig is ruimte te geven, nét om het fundamentalisme in de kiem te smoren. Nu nog in Vlaanderen?

Ludo Sannen is Vlaams parlementslid en senator voor de SP.A.