Obama Guantanamo en de toekomstige verleden tijd

Obama Guantanamo en de toekomstige verleden tijd

vrijdag 13 januari 2012 11:43
Spread the love

Op 11 september is er niet een oorlog uitgebroken maar een misdaad gepleegd –en wel van immense omvang. Met misdadigers voer je geen oorlog. Ze moeten worden vervolgd en berecht, kost wat kost.’ Dit schreef Elsevier-columnist Bart Tromp op 22 september 2001. Hij constateerde ook dat president Bush op dat moment nog geen keuze had gemaakt tussen het inzetten van rechterlijke of militaire macht. In de dagen na de aanslagen in New York en Washington had de president zowel gesproken over het berechten van de misdadigers als over ‘het winnen van deze oorlog’.

De observatie van Tromp was correct en is dat tot vandaag gebleven. Zeker op Guantánamo, het militaire detentiekamp dat op 11 januari 2002 zijn poorten, of beter gezegd: hekken, opende en waar tien jaar later nog steeds 171 gedetineerden gedwongen verblijven, zonder uitzicht op proces of met uitzicht op de doodstraf na een oneerlijk proces voor een militaire commissie. Happy New Year!

Ja, dat zijn er een stuk minder dan de 779 die ooit tijd in Guantánamo doorbrachten, maar het zijn er 171 meer dan president Obama de wereld in januari 2009 deed geloven toen hij zei het militaire detentiekamp binnen een jaar te willen sluiten en de VS te willen laten terugkeren naar de rule of law, bijvoorbeeld door verdachten gewoon door federale rechters te laten berechten. De opvolger van president Bush bleek in de bestrijding van internationaal terrorisme in de loop der jaren steeds meer een navolger van Bush. Misschien tegen wil en dank, maar dat verandert niet veel aan de feiten.

Neem Mohammed al-Qahtani. Hij verblijft al sinds 13 februari 2002 op de Amerikaanse marinebasis op Cuba. Een echte Guantánamoveteraan dus, die nog heeft meegemaakt dat een cel niet veel meer was dan een hondenhok. Al-Qahtani zou eerst worden berecht door een militaire commissie, maar daar zagen de autoriteiten vanaf omdat hij gemarteld zou zijn, waardoor zijn verklaringen onbruikbaar waren, zelfs voor de naar gewone maatstaven karige rechtsbedeling die de Amerikaanse autoriteiten op Guantánamo gewoon zijn. Ik geloof trouwens niet dat die martelingen ooit tot een proces tegen een vermeende folteraar hebben geleid, hoewel foltering een misdrijf is, ook onder Amerikaans recht ten tijde van president Obama.

Binyam Mohammed kwam wel vrij uit Guantánamo. Hij werd in 2002 in Pakistan opgepakt en verbleef, voordat hij in Guantánamo terecht kwam, anderhalf jaar in geheime detentie in Marokko, daarna nog een paar maanden in CIA-detentie in Kabul en op de Amerikaanse luchtmachtbasis Bagram (Afghanistan). Een Amerikaanse rechtbank stelde in 2009 vast dat hij in detentie was gemarteld. Ook de folteraars van Binyam Mohammed worden vooralsnog niet opgespoord. Om redenen van staatsveiligheid wordt hem tevens een civiele rechtsgang tegen de staat ontzegd. Geen schadevergoeding dus voor Binyam Mohammed. Nog een staaltje van karige rechtsbedeling.

President Obama wijt het niet sluiten van Guantánamo aan een tegenwerkend Congres. Maar aan wie wijt de president het uitblijven van vervolging van folteraars en ontvoerders door de Amerikaanse justitie? En wie is sinds januari 2009 verantwoordelijk voor het verhinderen van rechtsherstel voor wie ooit onterecht vast zat op Guantánamo of in een CIA-gevangenis?

Keer op keer hebben Obama en de zijnen gezegd: het is tijd om vooruit te kijken, niet achteruit. Hun inzet was vanaf het begin om Guantánamo sluiten en verder het verleden te laten rusten. Drie jaar later is Guantánamo nog open en liggen er vooral herdenkingen in het verschiet. Morgen is het tien jaar geleden dat de eerste ‘terrorismeverdachten’ op Guantánamo aankwamen. In kranten, op radio, televisie en internet zal er worden teruggeblikt. In april 2014 zal het tien jaar geleden zijn dat het nieuws en de foto’s van de foltering van gevangenen door Amerikaanse militairen in de Abu Ghraib-gevangenis in Irak de wereld rondgingen. Ook een gedenkwaardige gebeurtenis. In september 2016 zal het tien jaar geleden zijn dat president Bush in een toespraak erkende dat de VS, met Europese handlangers, zich schuldig had gemaakt aan het internationale misdrijf van ‘verdwijning’, natuurlijk zonder het misdrijf uitdrukkelijk te noemen. Nog een mooi moment om weer even terug te blikken en stil te staan bij het feit dat ontvoerders en folteraars dan nog steeds vrij rondlopen.

Als president Obama het Amerikaanse volk na 20 januari 2013 nogmaals zou mogen dienen, zal hij, ook in zijn tweede termijn, vooruit kijkend telkens Guantánamo aan de horizon zien verschijnen. Met als apotheose, net voor zijn aftreden in januari 2017: vijftien jaar Guantánamo. Thank You and Goodbye, Mr. President!

Lars van Troost (1962) is hoofd Politieke Zaken en Persvoorlichting bij Amnesty International Nederland. Eerder was hij werkzaam bij Amnesty als onder meer hoofd Vluchtelingen en medewerker Internationaal Strafhof. Hij woont in Amsterdam.

take down
the paywall
steun ons nu!