Herbert Marcuse stelde ooit eens dat de ontwikkeling van een radicaal politiek bewustzijn onder de massa’s enkel mogelijk is wanneer de economische stabiliteit en de sociale cohesie van het systeem begint te verzwakken. Het is een understatement dat Nigeria zich al een lange tijd in dergelijke sociale situatie bevindt.

De afschaffing van de brandstofsubsidie zorgt nu ook voor een zekere mate van radicalisering. Maar de protesten worden tegelijkertijd onder zware druk gezet door aanhoudend etnisch en religieus geweld. Op verschillende plaatsen worden de protesten ook hardhandig onderdrukt door de ordediensten.

Dat leidde ondertussen al tot tientallen doden. De Nigeriaanse president Goodluck Jonathan zet eveneens het leger in tegen de demonstranten zoals in Abeokuta, in het zuidwesten van Nigeria. 

Ongeziene weerklank voor de protesten

De protesten kwamen op 2 januari op gang en gaan sindsdien onverminderd door. Het is bewonderenswaardig dat de Nigerianen volharden in hun protest. Natuurlijk kunnen ze her en der rekenen op giftige kritiek. Nochtans krijgen de protesten een ongezien grote weerklank.

Bijna alle Nigeriaanse kranten – en dat zijn er heel veel – ondersteunen het protest. Het lijkt ook duidelijk dat Nigeriaanse journalisten worden gedwarsboomd in hun werk omdat de berichtgeving over nieuwe protesten mondjesmaat binnenstroomt. Het loopt natuurlijk ook allemaal zo snel dat de verslaggeving erover amper valt bij te houden.

Verschillende kranten roepen via Facebook op om foto’s van de protesten en verslagen van ooggetuigen door te sturen. Ook de Nigeriaanse blogs draaien op volle toeren in het analyseren van de protesten, de afschaffing van de brandstofsubsidie en toekomst van Nigeria – dat heet volksopvoeding.

De jongste zoon van Afrobeat-legende Fela Kuti, Seun Kuti, is ook van de partij. Hij beschouwt de afschaffing van de brandstofsubsidie als ‘verraad’ aan de Nigerianen. De literaire coryfeeën van Chinua Achebe, Wole Soyinka tot sterke literaire nieuwkomers zoals de in België wonende schrijfster Chika Unigwe ondersteunen ook het protest. Soyinka vreest echter dat er een nieuwe burgeroorlog in aantocht is.

Dat komt omdat het religieuze en etnische geïnspireerde geweld onverminderd doorgaat. In Kaduna durft bijna niemand meer nog buiten te komen om te gaan protesteren. Er is ook een nachtklok ingesteld. In Jos is een verbod van kracht om deel te nemen aan de protesten. In de zuidelijke deelstaat Benin zijn na nieuwe schermutselingen meer dan 10.000 mensen op de vlucht geslagen. 

President Goodluck Jonathan gooit bovendien nog eens olie op het vuur door  nu pas te beweren wat hij al lang weet, namelijk dat Boko Haram een product is van politici die het land willen destabiliseren. De Nigeriaanse blogger Farooq A. Kperogi omschreef Boko Haram overigens nog trefzeker als een ‘lege betekenaar’.

Iedereen heeft afhankelijk van onderliggende belangen of angsten tegenwoordig een eigen visie op Boko Haram! Sommige demonstranten lopen zelfs rond met de ludieke slogan dat de afschaffing van de brandstofsubsidie de echte Boko Haram is. Het enige feit is wel dat de terreur is uitgegroeid tot een ongrijpbaar fenomeen. De terreur komt vanuit alle hoeken. In bijna elke deelstaat gaan vele mensen gebukt onder de angst voor nieuwe terreuracties.

Bekende mensenrechtenactivisten zoals Shehu Sani en Femi Falana protesteren ook actief mee. Alle vakbonden steunen ten slotte ook de protesten en ze hebben afgelopen maandag in verschillende steden grote stakingen georganiseerd. Alleen al in hoofdstad Abuja moeten er op die dag tienduizenden mensen op straat zijn gekomen.

Sommige kranten berichten dat de protesten de daaropvolgende dag enkel maar groter zijn geworden. In Londen, Washington en New York vonden ook al Nigeriaanse protesten plaats. In die protesten wordt vooral de niet zo onschuldige rol van de Wereldbank, IMF en de westerse oliemultinationals op de korrel genomen.

De dynamiek van de Occupy-beweging leeft heel sterk onder de Nigerianen in de diaspora. Er wordt ook nog een actie gepland op woensdag in Atlanta. Op donderdag zal er ook aan de Nigeriaanse ambassade in Brussel een protestactie plaatsvinden. Op vrijdag staat er een protestactie op het programma in Pretoria, in Zuid-Afrika.

De ontwaking van de onderklasse

De protesten worden ongetwijfeld voor een stuk gedragen door de Nigeriaanse middenklasse. Minister van Financiën Ngozi Okonjo-Iweala beweerde nog dat enkel maar de Nigerianen met een auto de afschaffing van de brandstofsubsidie het hardste zouden voelen. Maar zoals we hier ook kunnen ondervinden, zijn neoliberale technocraten wereldvreemde figuren. Ze hebben totaal geen begrip van de sociale realiteit van armoede, ongelijkheid en uitsluiting.

In Nigeria vergeten ze vooral dat de onderklasse ook nood heeft aan olie en diverse olieproducten. Het zijn zij die het zwaarste lijden onder de afschaffing van de brandstofsubsidie en de algemene verhoging van de prijzen van producten. De immense omvang van de protesten kan dan ook enkel verklaard worden doordat ze massaal wordt gedragen door de onderklasse waarin de grote meerderheid van de Nigeriaanse bevolking gevangen zit. Het zijn de verworpenen van Nigeria die overal in opstand komen.

Versteviging van de democratische strijd

De Nigerianen protesteren niet meer alleen tegen de afschaffing van de brandstofsubsidie. De slagzinnen die de Nigerianen in hun protesten meedragen – meestal geschreven op een groot stuk karton – tonen aan dat de sociale onvrede heel diep zit. Eén van de meest krachtige slogans luidt dat de armen weldra niets anders dan de rijken kunnen opeten.

Een andere beklijvende slagzin die ook al opdook in vorige protesten in Nigeria luidt onvertaald ‘hardship is to much’. Vele demonstranten roepen ook op dat ze hun stem opnieuw willen laten tellen. De roep om echte democratie luidt krachtiger dan ooit.

Ze zijn de leugens en de politieke corruptie van de regering en de beleidsmensen in de Nigeriaanse staatsoliemaatschappij hartsgrondig beu. Andere slogans maken duidelijk dat Goodluck Jonathan moet aftreden of dat er slechts een keuze is tussen het verlagen van de olieprijzen of revolutie. Hier en daar zie je mensen met een Occupy Nigeria-T-shirt.

In het hoge noorden van Nigeria, in de deelstaat Kano, hebben de demonstranten ook al de stijl van protest van het Tahrirplein overgenomen. Biddende moslims werden beschermd door christenen en zij werden tijdens hun gebeden in kerken op hun beurt beschermd door moslims. De grootste protesten vinden overigens plaats in het noorden van Nigeria, in de Middle Belt-zone en ook in de zuidoostelijke regio, in het epicentrum van het oliekapitalisme.

De hoop op verandering wordt natuurlijk enigszins vertroebeld door de terreur. Maar het heeft geen zin om te speculeren over verdere evoluties van de protesten in de context van de terreur. In de protesten worden hoe dan ook de religieuze en etnische achtergronden van de demonstranten overstegen.

Het is duidelijk dat onder de Nigerianen het bewustzijn van het belang van democratische strijd stevig verankerd zit. Het minste wat je kan zeggen, is dat de protesten in Nigeria indrukwekkende vormen aannemen en dat de bevolking volhardt in de strijd.

Een gezonde dosis kantiaans enthousiasme vanuit het Westen is hier toch wel gepast. De democratische strijd van de Nigerianen verdient vooral ondersteund te worden met wereldwijde solidariteit. Het is dan ook gepast om af te sluiten met een raadgeving van Bob Jessop: “We moeten niet alleen op een globale wijze denken en op een lokale wijze handelen. We moeten ook op een glaciale wijze denken en elke dag handelen”. 

De Nigerianen nemen in Nigeria, Verenigde Staten, Zuid-Afrika, Verenigd Koninkrijk en in België het voortouw in een nieuw jaar van strijd tegen de crisis van het wereldkapitalisme – in de naam van een sociale rechtvaardige wereld. 

(wordt vervolgd)

Bronnen:

Herbert Marcuse, An essay on liberation, pelican books, 1973, p 59.

Farooq A. Kperogi, Boko Haram as empty signifier,  http://www.farooqkperogi.com/2012/01/boko-haram-as-empty-signifier.html

Gistexpress, Seun Kuti, Femi Falana and other activist lead protest against oilsubsidy removal, (3 januari 2012),  http://www.gistexpress.com/2012/01/03/seun-kuti-femi-falana-other-activists-lead-protest-against-oil-subsidy-removal/

Vanguard, Nigeria heading for civil war – Soyinka, (10 januari 2012) http://www.vanguardngr.com/2012/01/nigeria-heading-for-civil-war-soyinka/

Sahara reporters, Protests dusk dawn curfew imposed in Kaduna State (10 januari 2011), http://saharareporters.com/news-page/protests-dusk-dawn-curfew-imposed-kaduna-state

Vanguard..5 dead, 10,000 displaced after clashes in Benin (10 januari 2012), Nations Cup: Burkinabe cleared to play Subsidy protest: 2 feared dead in Lagos

Ogala, Kano finds religious unity in subsidy protest (4 januari 2012), http://ogala.wordpress.com/2012/01/04/kano-finds-religious-unity-in-subsidy-protest/

Sahara reporters, Occupy Nigeria: in Atlanta to Occupy Consulate In Atlanta (10 januari 2012), http://saharareporters.com/news-page/occupy-nigeria-nigerians-atlanta-occupy-consulate-atlanta

Sahara reporters, Occupy Nigeria: solidarity protest hit Worldbank headquarters Washington DC (10 januari 2012)  http://saharareporters.com/gallery/photonews-occupy-nigeria-solidarity-protests-hit-world-bank-headquarters-washington-dc

The Guardian, Chinua Achebe leads Nigerian authors’ fuel subsidy protest (9 januari 2012) http://www.guardian.co.uk/books/2012/jan/09/chinua-achebe-nigeria-fuel-subsidy-protests

Bob Jessop, Globalization: It’s about time too! (juni 2003), http://www.ihs.ac.at/publications/pol/pw_85.pdf