Inleiding
Waren de Middeleeuwen onwetend en barbaars? Neen, dus, anders zou ik die retorische vraag niet stellen. Wetenschap en techniek bloeiden ook in die “duistere eeuwen”. Ook bij ons en hoe!
Wetenschap is een woord dat verschillend wordt geïnterpreteerd. Tussen “kennis is het schouwen van de waarheid en de waarheid is in God” en het zuiver wetenschappelijk vrij onderzoek liggen eeuwen.
De eeuwen tussen 900 en 1425 tonen een bont beeld van Vlaanderen. Kapittels en abdijen leveren bijna de enige administratieve documenten. Toch heerst er al een drukke handel en een ambachtelijke traditie. De snelle uitbreiding van weg- en watertransport bewijst dat er nogal wat technische verbeteringen in dat vlak kwamen. Moerassen werden drooggelegd, er verschenen steenbakkerijen aan de kust, in 1134 begon men het Zwin uit te baggeren en in die tijd werden de havens van Damme, Nieuwpoort en Duinkerken gebouwd. Het ontwerp van het brede, door twee man bediende, weefgetouw gaf een impuls aan de export van het Vlaamse laken.
Vind je het niet vreemd dat de term “duistere Middeleeuwen” wordt gebruikt voor een land van kerken, kathedralen, abdijen, belforten, gildenhuizen en patriciërshuizen? Zijn zij niet het bewijs dat de bouwmeesters van toen een grote technische kennis bezaten? Zij haalden hun kennis uit de ervaring, uit de opleiding door oudere bouwmeesters, die hun kennis haalden van de Grieken en de Romeinen.
De bouw van watermolens en windmolens, zelfs getijdenmolens, was hun niet vreemd. Dat wijst op een goede kennis van de wetten van de mechanica.
Een opvallend kenmerk is de kloof tussen practici en geleerden. Die kloof wordt nog groter als de intellectuelen het Latijn verkiezen als de taal van de wetenschap (zoals het Engels nu).
Neen, de middeleeuwer was geen naïeveling, die alles geloofde wat men vertelde. Kritische zin is geen uitvinding van de renaissance en het humanisme. De (hof)schrijvers vertonen diezelfde zin voor kritiek en objectiviteit. De interesse voor verleden en heden was groot. De geschiedschrijving geeft het verglijden weer die deze eeuwen zo boeiend maken: van agrarische en feodale maatschappij naar de verstedelijking, de handel, de wetenschap.
1. In die periode probeert men enerzijds een encyclopedisch overzicht van de kennis op te stellen en anderzijds dragen anderen bij tot het scholastieke denken. De eersten steunden op een bestaande traditie, met een moraliserend trekje. Hoe gering de wetenschappelijke waarde van die encyclopedieën ook waren, ze wijzen toch op een belangstelling voor de exacte wetenschappen.
Dat er wetenschappelijk onderzoek was, is duidelijk.
Ik citeer een Vlaamse wiskundige, Gerard van Brussel, die een essay schreef overderelatietussenbewegingenmassa.In een Ieperse keure uit de 13de eeuw worden regelsvoordeapotekarissenofverkopersvankruiderijenopgenomen. Ook Vlaamse astrologen en alchemisten spelen een rol. Bartholomeus van Brugge in de RemediumEpydimie een artikel over de hygiëne die de arts bij pestepidemieën moet toepassen.
In diezelfde periode wordt
