ACV-voorzitter Luc Cortebeeck pleit om geen enkele crisis te negeren, ook niet de klimaatverandering. Want vooral de sociaal zwakkeren zullen het slachtoffer zijn.

We leven vandaag in uiterst moeilijke tijden. We zijn getuige van een systeemcrisis op Europees en wereldniveau van ons monetair en financieel systeem, die nu ook de welvaartsstaten zwaar onder druk zet. Maar bovenop worden we geconfronteerd met een ecologische crisis. Vorige week hebben de klimaatwetenschappers van het IPCC weer een rapport uitgebracht waarin ze steeds duidelijker aan de alarmbel trekken. Een aantal feiten…

• Het is zo goed als zeker dat het aantal dagen met zeer hoge temperaturen met een factor 10 zal toenemen,indien de uitstoot van broeikasgassen blijft toenemen. Tegelijkertijd zullen er ook veel meer zware regenbuien zijn en zal de windsnelheid van tropische stormen toenemen.
• De wetenschappers hebben vastgesteld dat de kostprijs van extreme weerfenomenen opgelopen is van een paar miljard dollar per jaar in de jaren 80 tot meer dan 200 miljard dollar tijdens de laatste jaren. In absolute termen is de kostprijs het hoogst in de ontwikkelde landen. In verhouding tot het BBP hebben de rijke landen zoals wij echter de laagste kost (0,1% van het BBP). In de ontwikkelingslanden weegt de kost veel zwaarder door. Voor sommige eilandstaten loopt de schade van extreme weerfenomenen op tot 8% van het BBP (periode 1970-2010).
• Het aantal slachtoffers van natuurrampen ligt ook veruit het hoogst in ontwikkelingslanden. Niet minder dan 95% van de dodelijke slachtoffers van natuurrampen sinds 1970 gebeurde in ontwikkelingslanden.

Red de planeet

Het is duidelijk dat de klimaatproblematiek niet zomaar even in de koelkast kan worden gestopt tot de financiële crisis zal zijn opgelost. Vooral de mensen in het Zuiden worden nu reeds in hun overleven bedreigd door de klimaatopwarming. Ook de financiële rekening loopt steeds meer op. Iedereen weet bovendien dat de kostprijs in de toekomst alleen maar zal toenemen indien er vandaag niet gestart wordt met ernstige maatregelen.

Op internationaal niveau moeten de klimaatonderhandelingen dringend resultaat opleveren. Alle vakbonden over de hele wereld, verenigd in het Internationaal Vakverbond, eisen een “bindend, rechtvaardig en ambitieus klimaatakkoord”. Tijdens de onderhandelingen in Durban (begin december 2011) moeten er stappen vooruit gezet worden. Zo moet het Kyoto-protocol, dat op het einde van volgend jaar afloopt, gered worden. Het is het beste juridische instrument dat op tafel ligt om de landen te binden tot effectieve maatregelen. Voor landen zoals de Verenigde Staten en de nieuwe industrielanden (China, India, Brazilië, enz.) die niet meedoen met het Kyoto-protocol moeten er andere juridische instrumenten afgesproken worden om hun te verplichten hun emissies omlaag te brengen.

Onvoldoende engagement

De engagementen van de geïndustrialiseerde landen om hun CO2-emissies te verminderen zijn nog steeds onvoldoende om de opwarming van de aarde onder de 2°C te houden. Ook Europa moet een tandje bij steken. Door energiebesparingen, verbeterde energie-efficiënte en investeringen in hernieuwbare energie moet de EU zijn reductiedoelstelling optrekken naar de bovenkant van de emissiereductievork die de wetenschappers van het IPCC aanbevelen (25 tot 40% reductie van CO2 tegen 2020 in vergelijking met de uitstoot in 1990). Dit is absoluut noodzakelijk in het licht van de reducties met 80 tot 95% die nodig zijn tegen 2050 om het klimaat onder controle te krijgen.

Ook moeten voldoende financiële middelen op tafel komen voor het klimaatbeleid, zowel in het noorden als in het zuiden. Het noorden heeft de morele verantwoordelijkheid om het zuiden bij te staan in de aanpak van de klimaatopwarming. Hoe vinden? Vanuit de opbrengsten van een Financiële Transactietaks en de invoering, onder strikte sociale voorwaarden, van een CO2-energietaks.

Rechtvaardige overgang

De klimaatconferentie, vorig jaar in Cancun, was belangrijk om hoop te geven aan de internationale onderhandelingen. Voor de vakbonden was het akkoord van Cancun historisch. Voor het eerst werd in een internationaal milieuakkoord verwezen naar de belangrijke rol die werknemers kunnen vervullen. Het akkoord bevestigt dat een sociaal rechtvaardig klimaatbeleid moet gebeuren via een rechtvaardige transitie (‘just transition’), die zorgt voor waardig werk voor iedereen. Dat is samen te vatten in een aantal aandachtspunten.

1. Een ambitieus investeringsplan in de koolstofarme economie. De transitie naar een koolstofarme en duurzame economie kan enkel via een ambitieus investeringplan op basis van strategische keuzes en met de overheid aan het roer. Het transitiebeleid moet inzetten op speerpunten en technologieën die een antwoord geven op de maatschappelijke en ecologische uitdagingen.
2. Onderzoek en ontwikkeling. Ontwikkelingen inzake hernieuwbare energie illustreren het belang van innovatie voor de transitie naar een koolstofarme economie. Innovatie is nodig in alle onderdelen van ons productie- en consumptieproces om de milieu-impact te verminderen. Het transitieproces moet echter meer zijn dan op technologische innovatie gebaseerde ecologische modernisering. Structurele veranderingen zijn nodig waarbij ook leefgewoonten aangepast moeten worden.
3. Sociale dialoog en consultatie van sociale partners en stakeholders. De volledige betrokkenheid via sociaal overleg van werknemers, overheden en belanghebbenden is nodig om er voor te zorgen dat iedereen begrijpt wat er op ons afkomt, welke de veranderingen zijn en dat werknemers ook een stem hebben in die verandering.
4. Aangepaste opleiding en vorming. Werknemers en werkzoekenden hebben het recht om voldoende vorming en opleiding te kunnen volgen om mee te kunnen met de technologische en organisatorische innovaties van vandaag. Het innovatieproces en het begrip innovatie moet echter open getrokken worden. Technische innovatieprojecten moeten sociale innovatietrajecten worden: niet alleen “slimmer werken” maar ook “beter werken”, dus met aandacht voor autonomie, takenmix, lonen, arbeidstijden, veiligheid, gezondheid, inspraak, vorming,…
5. Solide sociale bescherming. Zorgen voor effectieve sociale bescherming is eenvan de meest cruciale factoren om de steun van werknemers te bekomen voor de ecologische transitie. Werknemers van wie de job in gevaar is ten gevolge van een herstructurering moeten kunnen rekenen op een robuust systeem van sociale bescherming.

Waarmee ik terugkeer naar de aanvang van dit opiniestuk. De financiële, economische en ecologische crisissen moeten samen – op een sociaal verantwoorde manier – aangepakt worden. Het heeft geen zin om de ecologische uitdaging te negeren. De opwarming van de aarde is een feit. Het komt er op aan om nu de oorzaken zoveel mogelijk aan te pakken. Anders dreigen de kosten op termijn onbetaalbaar te worden. Hiervan zullen vooral de sociaal zwakkeren het slachtoffer zijn, bij ons en in het zuiden.

Luc Cortebeeck