“Voor drie miljoen dollar!”, juichte ik triomfantelijk. De vakbondsleden die me omringden, joelden goedkeurend. Het was ongezien dat iemand uit de arbeidersklasse van Flint (of gelijk waar) een dergelijke geldsom kon binnenhalen, zonder een bank te overvallen of de lotto te winnen.
Op die zonnige novemberdag in 1989, voelde ik me alsof ik echt de lotto gewonnen had en de mensen met wie ik had samengeleefd en -gestreden in Michigan, deelden in mijn vreugde. Iemand van ons had het dan toch gemaakt, iemand van ons had eindelijk een meevaller.
En, zoals de traditie binnen de werkende klasse het wil, was iedereen trots. Niet alleen vanwege het succes van die ene persoon, maar vanwege de overwinning van het team. Het team was erin geslaagd het systeem de loef af te steken, een systeem dat hard is en brutaal en tegen ons is gericht.
We kenden de regels en die zeiden dat het niet aan ons, fabrieksarbeiders, is om films te maken, op tv te verschijnen of onze stem op nationale fora te laten weerklinken. Wij moeten onze mond houden, bescheiden zijn en terug aan het werk gaan. Als één van ons hieraan op miraculeuze wijze zou ontsnappen en een publiek vinden, dan is er stront aan de knikker!
“Wij moeten onze mond houden, bescheiden zijn en terug aan het werk gaan. Als één van ons hieraan op miraculeuze wijze zou ontsnappen en een publiek vinden, dan is er stront aan de knikker!”
Tot dat moment trachtte ik te overleven op een werkloosheidsuitkering van 98 dollar per week. Mijn auto had in april de geest gegeven, dus zat ik al zeven maanden zonder. Vrienden namen me mee uit eten en hadden altijd wel een ander excuus om de rekening te betalen zodanig dat ik me niet hoefde te schamen omdat ik het me niet kon veroorloven.
En nu had ik plots drie miljoen dollar! Wat zou ik daarmee allemaal doen? Mannen in pak deden me alvast verschillende suggesties aan de hand. En het werd me snel duidelijk dat een gebrek aan moraal of enige sociale verantwoordelijkheid iemand snel van het ‘ONS-pad’ naar het ‘MIJN-pad’ zou kunnen doen afwijken.
Dus maakte ik in 1989 enkele beslissingen:
1. Om te beginnen zou ik al mijn belastingen betalen. Enkel de hypotheek zou ik als aftrekpost inbrengen, voor de rest zou ik de volle pot betalen, federaal, voor de staat en de stad. Ik betaalde bijna 1 miljoen dollar voor het voorrecht een burger te zijn in dit geweldige land.
2. De resterende 2 miljoen besloot ik te verdelen zoals ik de folkzanger en activist Harry Chapin ooit had horen zeggen: “One for me, one for the other guy”. Ik nam de helft van het geld (dus 1 miljoen) en richtte een stichting op om het allemaal weg te geven.
3. Het overblijvende miljoen werd als volgt besteed: ik betaalde al mijn schulden af, de schulden van enkele vrienden en familieleden, kocht een nieuwe koelkast voor mijn ouders, zette een fonds op voor enkele neven en nichten om te kunnen voortstuderen, stelde geld ter beschikking om een afgebrande kerk van de zwarte gemeenschap terug op te bouwen, deelde 1000 kalkoenen uit voor Thanksgiving, kocht filmmateriaal voor Vietnam (mijn persoonlijke herstelbijdrage aan een land dat we hadden verwoest), kocht jaarlijks met Kerstmis 10.000 stuks speelgoed voor Toys for Tots (nvdr: organisatie die speelgoed koopt voor kinderen wier ouders onvoldoende geld hebben om kerstcadeaus te kopen), kocht mezelf een nieuwe Honda die in Amerika was gemaakt en nam een hypotheek op een appartement in New York City.
4. Wat daarvan nog overbleef, plaatste ik op een eenvoudige bankrekening met lage intrest. Ik besliste om nooit een aandeel te kopen (het casino bekend als de New York Stock Exchange begreep ik niet en ik wilde niet investeren in een systeem waarin ik niet geloofde).
5. Ik geloof dat het concept om inkomsten uit geld te genereren een hebzuchtige en luie klasse heeft gecreëerd, een klasse die zelfs niets produceert, behalve ellende en angst. Deze klasse vond manieren uit om bedrijven op te kopen en ze dan te sluiten. Ze verzonnen systemen om met pensioenfondsen te goochelen alsof het hun eigen geld was.
“Deze klasse vond manieren uit om bedrijven op te kopen en ze dan te sluiten. Ze verzonnen systemen om met pensioenfondsen te goochelen alsof het hun eigen geld was”
Ze eisten van bedrijven dat ze vooral winst zouden maken (hetgeen gerealiseerd werd door duizenden te ontslaan en voor de overblijvende werknemers de gezondheidsbijdragen te schrappen). Ik besliste dat ik mijn inkomen enkel wou verdienen op basis van mijn eigen inspanningen, creativiteit en ideeën.
Ik zou iets tastbaar produceren, iets dat anderen konden bezitten of uit konden leren. Mijn werk zou werkgelegenheid voor anderen creëren, kwaliteitsvolle jobs met middenklasselonen en een gezondheidsverzekering.
Ik ging door met het maken van films en televisiereeksen en het schrijven van boeken. Ik heb nooit een project opgestart met als uitgangsvraag: “Hoeveel zou ik hiermee nu kunnen verdienen?” Omdat het financiële nooit mijn motiverende kracht was, deed ik enkel wat ik ook echt wou doen. Op die manier was ik eerlijk en vastberaden in mijn werk. Ik ben er zeker van dit de miljoenen kijkers van mijn films en lezers van mijn boeken heeft overtuigd.
Dit is volgens mij wat rechts echt ziedend heeft gemaakt. Hoe kon iemand van de linkerzijde zo’n groot publiek bereiken? Dit is niet de bedoeling. (Noam Chomsky zal helaas niet aan bod komen in The View en de historicus Howard Zinn moest dood zijn vooraleer hij op de bestsellerlijst van de New York Times verscheen).
De media worden natuurlijk gemanipuleerd. Het is niet de bedoeling dat je de mening hoort van diegenen die het systeem compleet willen omgooien tot iets anders en beter. Enkel sullige ‘progressieven’ die voorzichtigheid en compromisbereidheid tonen en slechts minimale hervormingen voorstellen, komen aan bod in de krant of op tv.
Op één of andere manier heb ik een opening gevonden. En daarvoor prijs ik mezelf gelukkig. Niets van dit alles is vanzelfsprekend voor mij. Ik geloof in de lessen die ze me op de katholieke school hebben geleerd, namelijk dat je, als het zelf goed hebt, een nog grotere verantwoordelijkheid hebt om goed te doen voor anderen die het minder getroffen hebben.
“The last shall be first and the first shall be last”. Het klinkt misschien een beetje communistisch, maar het idee was dat de menselijke familie de verantwoordelijkheid had om de rijkdommen van de aarde op een rechtvaardige manier te verdelen, zodanig dat alle kinderen van God van een leven zonder al te veel lijden zouden kunnen genieten.
Ik heb het goed en voor een maker van documentaires zelfs heel goed. Dit is ook een gegeven dat de conservatieven knettergek maakt. “Jij bent rijk dankzij het kapitalisme”, schreeuwen ze me toe. Euhm, nee. Kapitalisme is een systeem, een soort piramidesysteem, dat de grote massa uitbuit opdat de enkelingen aan de top zichzelf voort zouden kunnen verrijken.
Ik verdien mijn geld op de oude manier, op een eerlijke manier, door dingen te maken. Sommige jaren verdien ik veel, andere jaren, zoals vorig jaar, heb ik geen werk (geen film, geen boek) en verdien ik bijgevolg veel minder.
“Ik verdien mijn geld op de oude manier, op een eerlijke manier, door dingen te maken”
“Hoe kun je beweren voor de armen op te komen, terwijl je zelf het tegenovergestelde bent?” Dit is als vragen: “Je hebt nooit seks gehad met een man. Hoe kun je dan voor het homohuwelijk zijn?”
Ik veronderstel op dezelfde manier als de volledig uit mannen samengestelde Kamer van Volksvertegenwoordigers die het vrouwenrecht heeft goedgekeurd of als de blanken die zij aan zij met Martin Luther King manifesteerden. Republikeinen achten dit onmogelijk, waardoor zij natuurlijk evenmin kunnen geloven waarom iemand zich zou willen inzetten voor de minder fortuinlijken. Hun brein kan dat gewoon niet vatten.
“Kanye West verdient miljoenen! Wat doet hij bij Occupy Wall Street?” Hij is daar omdat hij meer belastingen wil betalen. Voor iemand van de rechterzijde is dit de definitie van complete waanzin. De rest van ons is dankbaar dat mensen zoals hij dit standpunt durven innemen, te meer daar het tegen zijn eigen financiële belangen in gaat. Het is precies dat wat de Bijbel, het boek waarmee de conservatieven zo graag zwaaien, van de meer begoeden vraagt.
Op die novemberdag in 1989, toen ik mijn eerste film verkocht, zei een goeie vriend tegen me: “Ze hebben een grote vergissing begaan door iemand als jou zoveel geld te geven. Zo ben je iemand gevaarlijk geworden. Het bewijst ook de juistheid van het oude gezegde ‘The capitalist will sell you the rope to hang himself with if he thinks he can make a buck of it’“.
PS: Vrijdagmiddag ga ik naar Oakland om samen met Occupy Oakland te protesteren tegen het buitensporige politie-optreden.
Michael Moore
Michael Moore is een Amerikaanse documentairemaker.
(Deze tekst is uit het Engels vertaald door An Dejaeghere)