Op 21 oktober, in volle actieperiode rond de internationale dag ter eliminatie van extreme armoede stelt samenlevingsopbouw de resultaten van hun project, energie en armoede voor.  Plaats van de afspraak: Noordstation, 10 u.  Op het menu: een aantal sprekers uit de kringen van betrokkenen en organisaties.  Na afloop voorzag men in broodjes en soep.  Geen overbodige luxe gezien de eerste felle winterkou.

Sinds 1996 met onder andere de start van de lokale adviescommissie neemt de Vlaamse Overheid initiatieven in de strijd tegen energiearmoede.  Sinds de liberalisering van de energiemarkt komen daar een pak maatregelen bij, met name de sociale openbare dienstverplichtingen (SODV).  In 2011 onderzocht de VREG (Vlaams Regulator van de Electriciteits- en Gasmarkt, opgericht ter regulering, controle en bevordering van de transparantie van de energiemarkt) en het VEA (Vlaams Energieagentschap) in opdracht van Minister Freya Van Den Bossche of de effectiviteit en de efficiëntie van de bestaande maatregelen kan verbeteren.
Het project energie en armoede van Samenlevingsopbouw Antwerpen, provincie Antwerpen, is betrokken actor en ging op zoek naar knelpunten en ervaringen die de hiaten in de regelgeving en de praktijk duiden.  Voorbeelden van wat er zoal misgaat, worden toegelicht aan de hand van getuigenissen, talrijk en uitvoerig beschreven in een 152 bladzijden tellend rapport.

Knelpunten die een vlotte oplossing van energieporblemen in de weg staan, zijn er voldoende.
Zo bestaat er veel informatie maar die is niet altijd beschikbaar op maat van de doelgroep.  Of ze wordt niet via de gepaste kanalen verspreid.  1 op 7 Vlamingen kan men functioneel ongeletterd noemen.  Campagnes en algemene briefwisseling gaan grotendeels aan hen voorbij.  Doordat maatschappelijk kwetsbare groepen minder goed hun weg vinden op de vrijgemaakte energiemarkt zijn ook mogelijke voordelen niet aan hen besteed.  Ook een vlot of onbegeleid gebruik van internettoepassingen is een hindernis.  De digitale kloof is voor een bepaalde groep mensen pure realiteit.

Mensen in armoede beschikken over weinig essentiële kennis aangaande hun rechten en plichten en er zijn weinig laagdrempelige organisaties die deze dienstverlening aanbieden.  Sommige mensen hebben totaal geen besef van hun energiesituatie. 
Samenlevingsopbouw pleit voor de implementatie van een lokale woon-, water-, en energiewinkel per gemeente en werkte daar ook een concept voor uit.  Deze energiewinkel kan een belangrijke communicatieschakel worden tussen overheid, energieleveranciers en de minder geïnformeerde burger.  De energievragen en begeleiding dienen zowel energieproblemen als energiebesparende maatregelen aan te gaan.

Ook waar het de dienstverlening betreft van energieleveranciers, kan je je beter geen problemen op de hals halen.  Tussenkomsten van maatschappelijk werkers van bijvoorbeeld OCMW’s strijken nogal eens de plooien glad maar ook die weg is lang niet evident voor iedereen en gevrijwaard van struikelstenen.

De gratis kWh, een recht sinds 2003 voor ieder gezin, ten belope van 100 kWh per gezin op jaarbasis, verhoogd met 100 kWh per gezinslid ligt eens te meer onder vuur.  Voorlopig komt er nog geen alternatief uit de bus.  Samenlevingsopbouw pleit voor een basispakket voor iedereen in combinatie met een gegarandeerde levering van 12 ampère.  Het waarborgen van die garantie is cruciaal en behoort voor de meest behoeftigen gratis te zijn.  De huidige 10 ampère is onvoldoende om menswaadig te leven en tegelijk hefboom te vormen om de eigen levenssituatie te veranderen.  De visie van de sector samenlevingsopbouw vertrekt vanuit de ervaringen en ideeën van mensen in armoede zelf.  Het is mijn inziens de enige toetssteen die redelijk is.

Vanaf juni 2009 wordt het begrip beschermde klant wel sterk ingeperkt.  Een heleboel mensen die voordien recht hadden op extra voordelen, zoals geen kosten betalen voor herinneringsbrieven, worden vanaf die datum uitgesloten.  Samenlevingsopbouw vraagt om uitbreiding van het aantal rechthebbenden op het statuut beschermde klant, minstens naar de situatie van voor juni 2009.  Ook het sociaal tarief behoort aan een nog grotere groep van mensen toegekend te worden.  De toekenning dient automatisch te gebeuren en de Vlaamse Minister van Wonen moet de rechten van sociale huurders garanderen.

Verhuizen levert nogal eens problemen op.  De aanbevelingen van Samenlevingsopbouw inzake een verhuis betreffen de verplichte hantering van de verhuisformulieren van de VREG door alle energieleveranciers, de vermelding op deze formulieren van de aanwezigheid van een geactiveerde budgetmeter, een vlotte verwerking van de formulieren door de energieleveranciers, een informatiecampagne via immokantoren, bevolkingsdiensten, notarissen en dergelijke, een duidelijke handleiding bij een geactiveerde budgetmeter voor deactivatie.

Betaalplannen worden nog al te gemakkelijk aan de willekeur van energieleveranciers overgelaten.  Ze moeten in richtlijnen geformaliseerd worden zodat extreem hoge eisen van leveranciers aan banden worden gelegd.  Het tijdstip van betaling moet in overleg met de klant gebeuren.  Hulpverleners moeten de factuur nakijken vooraleer een betaalplan af te sluiten, een zesmaandelijks overzicht is geen luxe om de stand van zaken toe te lichten.

Kosten die leveranciers mogen vragen voor het sturen van brieven zijn niet vastgelegd in de wet.  Ook het Akkoord ter Bescherming van de Consument zegt hierover niets.  Deze kosten tikken aardig aan, zeker voor wie het financieel niet breed heeft.  Het federaal akkoord Van Den Bossche ‘de consument in de vrijgemaakte electriciteits-en gasmarkt, stelt dat leveranciers geen dropkosten mogen aanrekenen.  In de praktijk wordt dit akkoord al te gemakkelijk omzeild.

Na een drop komen klanten gemakkelijk bij de netbeheerder terecht om daar nog moeilijk weg te geraken.  De vrije markt sluit zich voor klanten met betalingsmoeilijkheden.  In het kader van een ontradingspolitiek betalen klanten bij een netbeheerder hun energie duurder dan het gemiddelde tarief op de vrije markt.  Vaak wordt bij terugkeer van hen nog eens een waarborg gevraagd, ten belope van 3 voorafbetalingen.  Dat iets dergelijks onoverkomelijke hindernissen opwerpt bij een totaal gebrek aan geldreserves, vergt weinig verbeelding.

De verhalen die in het verslag volgen aangaande budgetmeters gas en electriciteit, ieder met zijn eigen specifieke voordelen en beperkingen, stroombegrenzers, naakte electriciteitsbudgetmeteres en de minimumlevering van 10 ampère zijn ronduit boeiend en plaatsen je zonder blikken of blozen  in de realiteit van een financieel zwakkere.  Een mooie oefening voor wie vertrouwd is met de terminologie maar minder met de leefwereld zelf.  Aanbevolen in dit verband, blijft ook het boek van Erik Vlaminck, Brieven van dikke Freddy, dat ook in dit verslag ter illustratie wordt aangehaald.  Arm zijn betekent niet altijd dom of onmondig.  Het zou in principe ieder van ons kunnen overkomen.