Woorden van vroeger betekenen vandaag de dag iets helemaal anders. Als mensen zeggen dat er geen geld is blijken er miljarden te zijn, winst is verlies geworden en enkel de werkende mens kan alle problemen oplossen. En wij brave burgers, wij blijven al die onzin slikken?! Zijn wij zelf zo fatalitisch dat wij denken de kracht te ontbreken om iets te veranderen?

Een kleine dertig jaar geleden koos ik voor het tweede middelbaar de richting ISEL : initiatie in het sociaal en economisch leven. Heel veel weet ik daar niet meer van. Er is echter iets dat mij altijd is bijgebleven en, durf ik vermoeden, jullie ook. Ik maakte kennis met de balans. Je nam een stuk papier, verdeelde het in twee en schreef in de linkerkolom inkomsten. De rechterkolom kreeg de benaming uitgaven. De inhoud van de balans werd steeds ingewikkelder maar de eindberekening bleef simpel. Je maakte het totaal voor de inkomstenkolom en deed vervolgens hetzelfde voor de uitgavenkolom. Nadien trok je de uitgavenkolom af van de inkomstenkolom en het eindresultaat bepaalde of je winst of verlies had gemaakt. Een positief getal was winst, een negatief getal betekende verlies.

Drie decennia later is deze simpele rekensom niet langer haalbaar voor mijn verstand. Een bedrijf maakt enkele miljoenen euro’s winst. Het jaar nadien ligt de winst wat lager dan het jaar voordien. In mijn balans betekent dit nog steeds winst. In de vernieuwde balans is dat ondertussen verlies.

Het kan zelfs nog gekker. Een bedrijf maakt enkele miljoenen euro’s meer winst dan het jaar ervoor maar men haalt niet het beoogde resultaat. In mijn balans wederom winst, in de vernieuwde balans verlies.

Dat beoogde resultaat komt er dan meestal in samenspraak met de mensen die echt de dagelijkse feeling hebben met het bedrijf, de aandeelhouders. Ze hebben nog geen minuut door gebracht op de werkvloer maar bepalen toch mee het reilen en het zeilen binnen een bedrijf.

Aandeelhouders hebben die nieuwe balans mee vorm gegeven en begrijpen hem dus als geen ander. Zij kopen een aandeel voor één euro en het jaar nadien is dat aandeel gestegen naar twee euro. Onwaarschijnlijk maar mijn balans en hun vernieuwde balans blijkt dan toch weer dezelfde te zijn. Het jaar nadien zakt het aandeel iets onder de twee euro en slaagt de onbalans weer toe. Na de rekensom in mijn linker –en rechterkolom heb ik nog steeds een positief getal wat betekent dat er winst is gemaakt. In de vernieuwde balans spreekt men weer van verlies.

Ik schreef het al, mijn verstand is daar te klein voor.

Nu ik dat hier zo aan het neerschrijven ben begint het weer een beetje op te komen. Bedrijven en ondernemingen, die zijn er vandaag de dag ook nog. Of misschien ook weer niet?

Een bedrijf is een organisatie van arbeid en kapitaal. Een bedrijf dat gericht is op het maken van winst wordt veelal een onderneming genoemd met de ondernemer aan het roer. Ondernemerschap stond in mijn tijd gelijk aan initiatief nemen als marktkansen zich voordoen. Joseph Schumpeter omschreef de ondernemer als “een persoon die bereid en in staat is een nieuw idee of uitvinding om te zetten in een succesvolle vernieuwing”. Ondernemerschap is in de economische theorie en de bedrijfskunde een centraal concept om economische groei en de dynamiek in het bedrijfsleven te bestuderen.

Eerlijkheidshalve, in wikipedia kon ik dat opzoeken. Mijn cursussen van ISEL zijn al lang vertikaal geklasseerd. Maar zelfs nu betekenen die definities, toch voor wikipedia, blijkbaar hetzelfde als vroeger. Straf toch als je de dagdagelijkse realiteit aanschouwt?

Men leerde ons op school toch dat je later zou gaan werken voor een ondernemer en dat je daarvoor betaald zou worden. Je zou een verbintenis moeten tekenen waarbij jij beloofde om arbeid te verrichten. De ondernemer zou voor werk en zekerheid zorgen.
Als je geluk had, hard genoeg zou werken, dan kwam je terecht in een succesvol bedrijf met een ware ondernemer aan het roer. Je bedrijf zou uitbreiden, vernieuwen en je zou carrière kunnen maken en de vruchten plukken van de vooruitgang. De onderneming zou stijgen in waarde en de ondernemer zijn aandeel steeg mee.

Op een gegeven moment zou je bedrijf aan zijn maximum zitten. Uitbreiden zou niet meer mogelijk zijn of de man aan het roer zou via innovatie en onderzoek andere, nieuwe, ideeën willen proberen omzetten in de volgende succesvolle onderneming. Was dat laatste niet het geval dan had je toch je werk en je zekerheid. De ondernemer zijn startkapitaal was verveelvoudigd en de kous was af. Hetzelfde niveau behouden was nu de kunst.

Heel die theorie, en dus zelfs de huidige definities op wikipedia, lijken mij voorbij gestreefd. Althans, ik zie ze niet meer terug maar waarschijnlijk begrijp ik ook dat weer verkeerd. Een kleine praktijk schets.

In de voorbije decennia werkte je mee aan een onderneming. Dag in, dag uit, gaf en geef je het beste van jezelf. Het bedrijf groeit en je werkt er alle dagen aan mee. Vruchten plukken onderweg is al wat moeilijker. Regelmatig worden de vacatures, die een volgende stap in je carrière kunnen betekenen, opgevuld door iemand van buitenaf. Na vele dagen van hard labeur is de eindmeet bereikt. Je onderneming zit aan zijn maximum. Er valt niet meer te produceren. Het bedrijf kan niet meer productie aan of de markt heeft genoeg.

Dan komen de uitvinders van de vernieuwde balans op de proppen. Het aandeel dreigt niet verder te stijgen of nog erger, de winst zal niet verder stijgen en dus staat er groot verlies te wachten! Ondertussen is het aandeel maal zoveel gegaan, is de stuurman zijn loon in verhouding ten opzichte van dat van jou ook maal zoveel gegaan en toch kijken ze dan allemaal naar jou. Om de concurrentiepositie van de onderneming te vrijwaren zal jij moeten inleveren. Langer werken als de markt het vraagt en thuisblijven als de markt het zegt. Al de vorige jaren zijn van geen tel meer. Je hebt het bedrijf niet langer mee groot gemaakt, nee jij bent nu de reden dat het bedrijf aan de rand van de afgrond staat.

En het is niet enkel jouw schuld maar ook die van alle andere in de maatschappij. De ondernemer kan niet langer meer winst maken en aandeelhouders blijven op hun honger zitten. Het is de schuld van alles en iedereen en dus moeten ze betalen! Lastenverlagingen allerhande verenig u. Want de man aan het roer wil meer, altijd maar meer.
Daar waar men mij vroeger leerde dat hij dan via innovatie en onderzoek naar vernieuwing zou gaan streven lijk ik nu enkel de uitweg te kunnen bieden. Want het is wel iedereen in de maatschappij die dient te betalen maar het komt wel uit de werkende mens zijn portemonnee!

En het gaat maar verder. Al jaren roepen werkgevers, politici en andere zichzelf verrijkende individuen dat er geen geld meer is om ons sociaal stelsel te behouden. Laat staan dat er geld zou zijn om het te verbeteren! Een zware negatieve balans dus. Als ik geen geld heb dan betekend dit dat mijn zicht -en spaarrekening op nul staan, als ze beide al niet negatief staan natuurlijk want ook dat kan.

Nochtans geeft men al jaren lastenverlagingen aan de zichzelf verrijkende individuen. 8 miljard notionele intrestaftrek, zonder dat er één job tegenover staat. Bedrijven die nul procent belastingen betalen, het is de realiteit. De sociale en fiscale fraude die ons jaarlijks miljarden euro’s kostten. In mijn balans zijn dat allemaal zaken die verdwijnen in de kolom van de inkomsten. Geld dat je dus afpakt om de uitgaven te betalen langs de ene kant. Maar wel geld dat dient om andere verder te verrijken langs de andere kant. Men heeft gelogen vroeger op school! Wij worden niet betaald om te werken, wij moeten betalen om te mogen gaan werken!

Maar minder inkomsten dus. Niet moeilijk dat mijn balans dan op negatief zou staan. Grote verbazing alom natuurlijk als er twee jaar geleden een politieke schuif wordt open getrokken en men 25 miljard euro tevoorschijn tovert om de bonussen en dividenden van aandeelhouders en bankcriminelen te redden. Maar eigenlijk was dat niet waar. Onze spaarcenten werden gered! Oef, dank u wel dan.
Twee jaar verder, nog steeds geen geld, opnieuw wanbeleid dat voor problemen zorgt. Mensen die het vertikken van, zoals elke normale mens, in een woonst te gaan wonen hebben het opnieuw verkloot. Dat ze voor dat verkloten dan nog eens enkele miljoenen euro’s opstrijken moeten wij er met de glimlach bijnemen. Hilarische uitspraken in het genre van:”ik wou deze functie niet hoor.” volgen elkaar op. Ik ken gewone werkende mensen die voor heel wat minder ontslagen zijn en ik ben waarschijnlijk niet alleen.

De meest hilarische uitspraak is wel dat DEXIA nu genationaliseerd zou zijn. Anders gezegd, de burger bezit de bank! Wanneer krijgen wij dan inspraak vraag ik mij af? Kunnen wij eisen dat de balans de klok dertig jaar kan terug draaien. Dat bonussen en toplonen worden afgeroomd? Dat er maar geen dividenden moeten worden uitgekeerd om banen te redden? Kunnen wij de zichzelf verrijkende individuen, via strikte regelgeving, aan banden leggen? Hebben wij de zekerheid dat men ons bezit binnen een paar jaar niet gaat verkopen? Of als men dat wel doet, dat wij allemaal ons deel krijgen?

En waarom is deze bank wel van ons en zijn al die vorige banken, waar we maar liefst 25 miljard hebben ingestoken, niet van ons? Hoe komt het dat dit opnieuw kon gebeuren en erger nog, dat er ook nu weer geen regelgeving zit aan te komen? Hoe komt het dat zichzelf verrijkende individuen al jaren wegkomen met al die leugens? Winst is verlies, er is geen geld, het was voor jullie spaarcenten mensen! Allemaal vragen die de meeste onder ons toch stellen, hoop ik?

Dat komt natuurlijk omdat er onder andere zoiets bestaat als fatalisme. Zoveel van ons zijn er van overtuigd dat wij er niets aan kunnen veranderen. Wat kunnen wij immers doen? Ze luisteren toch niet!

We vergeten allemaal wel dat wij met veel meer zijn natuurlijk dan die zichzelf verrijkende individuen. Dat als wij stoppen met werken, het systeem stopt met werken. Als wij morgen naar de bank stappen en er al ons geld afhalen, het systeem stopt met werken. Dat als we morgen op straat komen, het dagelijkse leven stopt met werken.

In het neoliberale Amerika werd al duidelijk dat het kapitalisme enkel bestaat om rijken rijker te maken en armen armer. De middenklasse is weg, de sociale en maatschappelijke scheeftrekkening is compleet. Europa gaat dezelfde weg op. De zichzelf verrijkende individuen komen daarin heel goed overeen. Werkende mensen kreunen onder dat neoliberaal beleid, ook hier in België!

Als werkmens is het dus heel simpel. Onder het neoliberale motto:”wat we zelf doen, dat doen we beter” moeten we de straat op. Ambras maken, ons ongenoegen uiten en zien waar we uit komen. Beter nu dan morgen! We kunnen ook allemaal op ons lamme kloten blijven zitten natuurlijk maar dan werp je maar eens blik naar the good old US of A zodat je weet wat ons te wachten staat!

Er zijn tal van mogelijkheden. Doe nu zaterdag 15 oktober mee en bezet een plein, straat, gebouw,… Weet ik veel. Schrijf naar media, zet filmpjes op youtube waarin je jouw ongenoegen uit.  Maar doe iets! En wil je nadenken over een andere toekomst dan wil ik je ook graag uitnodigen op zaterdag 29 oktober in de Voorruit te Gent.