Niet alleen in Brazilië zijn de ideeën van Barros verspreid. Na internationale mislukkingen zoals de VN-Klimaattop in Kopenhagen vragen heel wat mensen zich af hoe, met de huidige financieel-economische crisis, de noodzakelijke zorg voor klimaat en milieu nog ernstig wordt genomen.

Agro-ecologie

MST (Movimento dos Trabalhadores Rurais Sem Terra) is een Braziliaanse sociale basisbeweging met 370.000 leden, verspreid over meer dan duizend vestigingen in 23 van de 26 Braziliaanse deelstaten. Daarenboven leven nog eens 90.000 gezinnen in kampen van MST. Het is een beweging die sterk basisdemocratisch is georganiseerd. Via grondbezetting slagen de landbouwactivisten erin gronden te verwerven.

Deze bezettingen zijn conform de Braziliaanse wetgeving. Na jaren van actie slaagden de landloze landarbeiders er immers in om een clausule in de grondwet te laten opnemen waarin staat dat ‘niet-productieve’ gronden, of gronden die geen enkel sociaal nut hebben, ter beschikking moeten worden gesteld van de bevolking.

Nochtans werd door de regering gereageerd met gewelddadige uitzettingen. In 1996 werden 19 landbouwarbeiders gedood door de militaire politie bij een grondbezetting in de noordelijke deelstaat Parà. In januari van 2010 werden 19 MST-leiders gearresteerd nadat ze gronden van ‘s werelds grootste sinaasappelproducent ‘Cutrale’ in São Paulo hadden bezet. En op 11 maart van hetzelfde jaar werd Luiza Ferreira, een vrouwelijke MST-leider, vermoord.

“Heel wat grootgrondbezitters zijn bevriend met de rechters en zo weigeren rechtbanken te oordelen of land al dan niet productief is”, vertelt Alex Kawakami, landbouwdeskundige die werkt voor MST. “We gebruiken de wet en oefenen druk uit op de regering om haar eigen wetgeving te respecteren, maar dat doen beleidsvoerders dikwijls niet. Ze blijven verder de politie gebruiken om op een gewelddadige manier gezinnen uit te zetten en van de grond te verdrijven”.

Politiek geïnspireerde tegenstand

Volgens Kawakami zijn dergelijke gebeurtenissen sterk politiek geïnspireerd. “De rechtse deelstaatregering in São Paulo wil de federale regering van de Arbeiderspartij PT (Partido dos Trabalhadores) en president Dilma Rousseff in een lastig parket brengen”, zegt hij.

“Mensen van de linkerzijde uit de regering van oud-president Lula da Silva, en huidig president Rousseff, hebben nooit hun sympathie voor de zaak van MST onder stoelen en banken gestoken. Na een betoging tegen de federale regering in augustus 2009 beloofde Lula dat hij de classificatie van productieve en niet-productieve boerderijen wilde herbekijken. Op die manier zette hij de deur op een kier voor een herverdeling van de landbouwgrond van de rijke grootgrondbezitters naar de arme, veelal landloze bevolking”.

“Politici uit de rechtse hoek proberen MST voor te stellen als een gewelddadige en roofzuchtige organisatie”, zegt Kawakami. “Allemaal leugens. Ze willen gewoon de regering onder druk zetten opdat die haar steun aan de beweging zou opzeggen. Plaatselijke rechters blijven MST graag in een criminele hoek duwen. Boeren worden beschuldigd van diefstal, zelfs wanneer ze eigendomstitels van de grond die ze bewerken, kunnen voorleggen.”

“Toen Lula da Silva in 2002 de eerste linkse president van Brazilië werd sinds het einde van de militaire dictatuur in 1985, waren de MST-activisten optimistisch gestemd. Tot op vandaag is er echter niet zo heel veel verandering te merken. 77 procent  van de gronden is nog altijd eigendom van maar 16 procent van de boeren. De Gini-index, die de concentratie van landeigendom meet, toont aan dat Brazilië met een cijfer van 0,854 (0 is lage concentratie, 1 = hoge concentratie) één van de meest ongelijke landen ter wereld blijft”.

“Vanwege het aspect van de sociale rechtvaardigheid spreekt MST niet over biologische, maar wel over agro-ecologische landbouw”, zegt Kawakami nog. “Biologische landbouw wordt door velen gezien als te duur en te ver afstaand van de gewone mensen. Agro-ecologische landbouw daarentegen gaat over het samengaan van respect voor het milieu en sociale rechtvaardigheid voor de boeren. Het concept bouwt voort op de traditionele kennis over duurzaamheid, én heeft een belangrijk sociaal aspect”.

Concrete stappen

Ook de Benedictijnse bevrijdingstheoloog Marcelo Barros riep, in oktober 2010, op om niet op José Serra, de kandidaat van de centrumrechtse Sociaaldemocratische Partij van Brazilië (PSDB) te stemmen. Nochtans de voorkeur van een aantal reactionaire katholieke kerkleiders.

Hij zei onder meer in een oproep op 18 oktober 2010: “Wij geloven dat in het plan voor een rechtvaardig en gelijkwaardig Brazilië, de verkiezing van Dilma Rousseff tot president van de republiek een grotere stap zal betekenen dan de eventuele overwinning van Serra die, volgens onze analyse, zal leiden tot een achteruitgang op een aantal door het volk behaalde verworvenheden, en een effectieve vooruitgang op sociaalcultureel en economisch gebied, die tot uitdrukking komen in de verbetering van de levenskwaliteit van de Braziliaanse bevolking”.

Ecologie en ecologische spiritualiteit leeft hoe langer hoe meer in de kerken. In zijn boeken gaat hij dieper in op de actualiteit van een verantwoord en spiritueel ecologisch bewustzijn. “Niet alleen in Brazilië leeft deze problematiek. De dynamiek ‘na Kopenhagen’ nodigt wereldwijd uit om concrete stappen te zetten: met onze eigen levensstijl, in de kerken, in politieke en structurele maatregelen”.

Marcelo Barros verblijft deze week in België. Zaterdag 15 oktober is hij in Brussel op een solidariteitsdag van de Europese Vrienden van MST, tussen 14 tot 20 oktober is er een programma op diverse plaatsen in ons land: Averbode, Louvain-la-Neuve, Hasselt, Kortrijk, Elsene en Leuven. Meer info: amigos.semterra@gmail.com of 0473 66 97 54