Blommaert: “De meerderheid van de wereldbevolking is gewoon meertalig!”
Interview, Nieuws, België, Kif Kif + jan blommaert + dossier onderwijs + onderwijs + meertalig onderwijs + motie -

Blommaert: “De meerderheid van de wereldbevolking is gewoon meertalig!”

In het kader van een nieuw onderwijsdossier dat Kif Kif afgelopen vrijdag lanceerde en waarin de visie van meertalig onderwijs door deskundigen en partijspecialisten zal worden bekeken, had Kif Kif een interview met professor Jan Blommaert.

maandag 10 oktober 2011 14:30
Spread the love

Internationale toppers op het gebied van meertaligheid uitten hun ongenoegen over de beslissing van de Vlaamse regering om het Brusselse project van tweetalig onderwijs in de Foyer stop te zetten. Ze maken zich ernstige zorgen over het gebrek aan deskundigheid waarmee het taalbeleid wordt uitgetekend in Vlaanderen.

Kunt u me vertellen welke (pedagogische) voordelen het meertalig onderwijs biedt?

Jan Blommaert: “Het staat wetenschappelijk al decennia vast dat meertaligheid zowel op het gebied van taal als cognitie voordelen oplevert. Het taalvoordeel houdt in dat men het vermogen verwerft om andere talen sneller te leren. Op cognitief vlak bestaat het voordeel erin dat een heleboel begrippen op verschillende manieren ingebeeld kunnen worden. Concreet wil dit zeggen dat bijvoorbeeld het begrip ‘leeg’ op 2 of 3 verschillende manieren geïnterpreteerd kan worden. In bepaalde talen in de wereld bestaat de term ‘leeg’ niet: iets is altijd gevuld met lucht of licht.”

Dit is inderdaad een heel andere manier om naar begrippen te kijken.

“Op zich biedt meertaligheid enorme strategische voordelen. Er bestaat veel wetenschappelijke literatuur over. Al van in de jaren ’60 hielden wetenschappers er zich internationaal mee bezig.”

Wilt u zeggen dat meertaligheid een internationaal fenomeen is?

“De meerderheid van de wereldbevolking is gewoon meertalig! Laat ik je ook meegeven dat mensen die meertalig zijn, dat ook zijn in verschillende schriftstelsels. Een goed opgeleide Chinees bijvoorbeeld heeft 2 manieren van Chinees schrijven. De eerste is de vereenvoudigde of traditionele manier van de volksrepubliek. Dan is er een geromaniseerd systeem van Chinees schrijven. Daarbovenop beheerst een Chinees ook het Latijns alfabet waarmee hij in het Engels schrijft. In Japan is dat hetzelfde. Daar hebben ze drie verschillende schrijfwijzen. Heel vaak leren ze ook het Latijns alfabet bij. Wat bij ons gezien wordt als een onoverkomelijke barrière, wordt elders als een verrijking gezien.”

Er is een felle reactie gekomen op de beslissing van minister Pascal Smet om het project in de Foyer af te schaffen. Hoe verklaart u dat?

“De Foyer is een succesverhaal en in de academische wereld een zeer bekend model. Het project loopt al dertig jaar en is in de wetenschappelijke wereld zeer bekend. Zelfs mijn collega’s uit Nederland hebben daarop gedoctoreerd. De Foyer is één en al succes: statistisch, inhoudelijk en zelfs als leergemeenschap.”

Maar zo’n successen wilt men blijkbaar hier niet.

“Achter de afschaffing van het meertalig onderwijs zit er een visie die op een veel dieper niveau ligt, namelijk de visie: ‘we hebben minderheden niet graag’. Europa en België denken over migratie in termen van ‘brain gain‘. Buitenlanders mogen hier een tijdje komen werken, maar na het einde van hun contract moeten ze braafjes naar huis terugkeren. Eigenlijk willen ze niet dat ze integreren. Dat is de agenda erachter, maar uiteraard zal niemand dit hardop zeggen, vooral de ‘progressieven’ niet.”

Het is toch merkwaardig dat academici uit de hele wereld zoals de VS, Hong Kong en Australië gereageerd hebben. Zegt dit iets over het belang van dat project?

“Ja, maar het heeft ook te maken met realisme. Kijk maar zelf naar de realiteit.”

Dus de motie is een oproep om terug te keren naar de realiteit?

“Inderdaad. Al heel lang geleden zijn we tot de simpele vaststelling gekomen dat niemand in de wereld maar één taal heeft. Elke taal heeft contacten met andere talen. Het taalbeleid moet vertrekken vanuit die reële situatie. Neem bijvoorbeeld de jongeren uit het ASO (Algemeen Secundair Onderwijs, red.). Op school krijgen ze meer Frans dan Engels. Als ze echter afstuderen, spreken ze vloeiend Engels en gebrekkig Frans. Hoe verklaar je dat nu? Het ligt in ieder geval niet aan de school, maar aan de samenleving: er is in Vlaanderen een enorm aanbod aan Engels. Vlaamse bands spelen Engelstalige muziek en de overgrote meerderheid van de films zijn in het Engels.”

In de motie is er sprake van een tegenstrijdige dynamiek tussen de wetenschappelijke consensus en het officiële taalbeleid in verschillende landen. Wil dit zeggen dat de bevindingen van sommige politici ongegrond zijn?

“Laat me het zo stellen: als hun bevindingen op wetenschap gebaseerd waren, dan was het debat al dertig jaar geleden gesloten. Als de politici naar de deskundigen zouden luisteren, dan zouden ze tot de vaststelling komen dat iedereen die met een andere moedertaal instroomt (Arabisch, Russisch, Chinees, Turks,…), een voordeel heeft. Het onderwijs zou vervolgens deze vaardigheid kunnen exploiteren in de schoolomgeving. Men zou van daaruit moeten vertrekken en daarop verder bouwen. Wat je nu ziet, is dat nieuwkomers ongeletterd worden verklaard, terwijl ze heel goed kunnen lezen en schrijven in hun taal van oorsprong. Ze moeten dan een jaar spenderen aan de meest belachelijke oefeningen als ‘maan, roos, vis’. Dit is een ongelooflijk verlies aan middelen en potentieel.”

“Er zit geen greintje wetenschap achter hun vaststellingen. Het gekke is dat, hoe diverser onze samenleving wordt, hoe meer men in termen van uniformiteit denkt. In Antwerpen heb je ongeveer 360 moedertalen, maar er is maar 1 taal die in het onderwijs wordt gebruikt, namelijk het gestandaardiseerde Nederlands.”

Maar in Europa is Vlaanderen toch niet alleen in het volgen van deze tendens?

“Dat is waar, maar Vlaanderen is daarin een beetje extremer. Vergeet niet dat wij een lange traditie van nationalisme hebben. Het idee dat niemand mag ‘verfransen’ of ‘verchinezen’ is nog springlevend. Iedereen moet een Vlaming zijn, en daarmee basta. In Nederland zie je op dit ogenblik dezelfde stroming. Alle meertalige onderwijsprogramma’s zijn stopgezet. Men denkt nog maar in één richting, en dat is één taal. Voor zover dat er andere talen worden aangereikt, zijn dat de zogenaamde ‘goeie talen’ zoals het Engels, de EU-taal. De nota van Pascal Smet gaat heel duidelijk in die richting.”

Wie bepaalt welke de ‘goeie’ talen zijn? Zijn dat mensen zoals Pascal Smet?

“Dat is een zuiver beleidsmatige beslissing. Het heeft te maken met een beeld van de ideale samenleving, en in de huidige tijdsgeest is die homogeen. Daarnaast is die samenleving heel competitief, zeer gericht op globalisering en economische groei. De taal die je nodig hebt om hierbinnen te functioneren, is het Engels. Er is op dit moment geen andere visie binnen de Europese Unie. We gaan nu naar een systeem waar iedereen op nul gedraaid zal worden. De nieuwkomer zal behandeld worden als iemand die niet kan lezen of schrijven en geen moedertaal heeft.”

Daarbij komt dat de nieuwkomer in de huidige sfeer als een sociaal risico wordt gezien.

“Er wordt inderdaad de schijn gewekt dat mensen die het Nederlands niet als moedertaal hebben, meer kans hebben op leerproblemen of sneller deviant gedrag vertonen. Alsof die twee zaken met elkaar te maken hebben. Geloof me, voor dat verband bestaat geen enkel deugdelijk bewijs.”

Vlaanderen is de voorbije decennia in snel tempo veranderd. Ergens is het toch begrijpelijk dat de mensen voor hun taal vrezen?

“Maar het Nederlands wordt niét bedreigd door die gasten. Integendeel, ze nemen het als voertaal. In Berchem bijvoorbeeld heb je tientallen nationaliteiten. Om elkaar te begrijpen, hebben ze geen andere keuze dan Nederlands te spreken. In mijn buurt wonen een Indische kruidenier en een Marokkaanse kapper. Die twee hebben leuke gesprekken met elkaar. Ze lenen elkaar zelfs de gazet uit. Ze hebben weliswaar geen brede woordenschat, maar ze behelpen zich perfect met de zaken die ze kennen. Dit druist in tegen de verwachtingen van degenen die claimen dat er minder Nederlands wordt gesproken.”

Als ik dit allemaal hoor, begin ik te denken dat ééntalig onderwijs stigmatiserend werkt.

“Tegenwoordig is er een retoriek van frustratie van ‘Pas op, wij doen ons best om de allochtonen het beste Nederlands te leren, maar als ze naar huis gaan, spreken ze een andere taal.’ De taalwetgeving in België slaat enkel terug op de taal in het publieke domein. De media in Vlaanderen bijvoorbeeld moeten Nederlandstalig zijn. Wat men in de huiskamer spreekt, is privé, behalve als het over allochtonen gaat. Marino Keulen (Open VLD, nvdr) opperde eens dat de taal in de gezinnen gecontroleerd moest worden. Hij had iets van ‘We doen ons best van ze goed Nederlands op school leren, maar als ze thuis zijn spreken ze terug Marokkaans, Turks, enz.,’ en dat moest beteugeld worden ‘voor hun eigen goed’. Dit is een ongelooflijke en flagrante inmenging in de privésfeer.”

Hoe komt het dat deze kwestie geen persaandacht heeft gekregen?

“Omdat het volgens de media geen nieuwswaarde heeft, het is niks sensationeels.”

Het volledige dossier Onderwijs van Kif Kif vindt u hier

take down
the paywall
steun ons nu!