Intraregionale handel is goed voor de groei, is stabieler en helpt bij de ontwikkeling van Afrikaans ondernemerschap. Toch wordt handel tussen landen in Afrika ten zuiden van de Sahara overschaduwd door de mondiale export.
Zo halen zelfs alle Afrikaanse landen samen slechts de vijfde plek op de lijst van Zuid-Afrikaanse exportpartners. De Zuid-Afrikaanse export naar het eigen continent is sinds 1999 met 14 procent gegroeid, blijkt uit VN-cijfers. Maar de handel met Europa en China groeide in die tijd met 26 en 61 procent.

Infrastructuur

Waarom is de intraregionale handel in Afrika zo slecht ontwikkeld? Simon Freemantle, Afrika-analist bij de Standard Bank, zegt dat het grootste obstakel de infrastructuur is, en de corruptie aan de grens. “Afrika heeft de hoogste transportkosten ter wereld. Het is vaak goedkoper om producten uit Dar es Salaam in Europa te krijgen dan in Congo.”
Daar komt bij dat producten vaak niet zijn afgestemd op Afrikaanse markten. “Heel vaak zijn producten niet gericht op de lokale smaak en de lokale budgetten. Dat is grotendeels nog een erfenis uit het koloniale verleden. Daardoor is er geen enkele alternatieve markt voor wanneer de vraag uit rijke landen afneemt. Afrikaanse landen hebben hun groei altijd buiten gezocht, maar zouden zich structureel moeten gaan richten op nationale en regionale factoren bij het kiezen van hun producten.”

Informeel circuit

Vrijhandelsgebieden, zoals de SADC, zorgen voor lagere tarieven en meer vrijstellingen. Eén sector valt daar echter helemaal buiten: de informele sector. Toch speelt veel Afrikaanse handel zich juist af in het informele circuit. Hier werken veel mensen die zakeninstinct hebben en vastberaden zijn om hard te werken onder moeilijke omstandigheden.
“De kleine intraregionale handelaren zijn over het algemeen van de vrijhandelsregels uitgesloten, omdat ze zelf niet vragen of ze er deel van mogen uitmaken”, zegt Sally Peberdy van de faculteit geografie aan de Universiteit van de Westkaap. “Uit een studie van het Zuidelijk Afrikaanse Migratieproject blijkt dat ze voor een aanzienlijk deel bijdragen aan de douaneheffingen in de regio.”
Voor de formele economie zijn deze ondernemers van belang, zegt Peberdy. Ze versterken de intraregionale handel en ze bevorderen het ondernemerschap. “Het percentage van de mensen dat afhankelijk is van de informele sector loopt in verschillende Afrikaanse landen uiteen van 20 procent tot maar liefst 75 procent.” Alleen in Zuid-Afrika is dat maar 12 procent.
In een onderzoek in 2002 schrijft Peberdy dat tussen bepaalde landen de informele handel zelfs groter is dan de formele handel. Gedreven door werkloosheid en een schaarste aan basisproducten, vult de informele economie het gat op dat wordt geslagen door een inadequate formele sector.