Of zo luidt het vierde gebod van TEDx Flanders. TED wie? TED staat sinds 1984 voor Technology, Entertainment, Design, maar is na al die jaren uitgegroeid tot zoveel meer dan dat. Kort uitgelegd: u wordt ondergedompeld in ingenieuze ideeën door mensen van alle rassen, achtergronden, religies, scholingsgraden. De kleine letter ‘x’ staat voor ‘onafhankelijk georganiseerd evenement, gebaseerd op de format van TED conferenties in de Verenigde Staten. Intussen zijn de TED talks wereldwijd verspreid geraakt en bereikten ze zelfs de Vlaamse beeldbuis. Vandaag ben ik aan de beurt om dit evenement live mee te maken.

Spannend als de eerste schooldag

Vier rijen wachtenden op de trappen van de Vlaamse opera in de stad van Brabo. En dat op een zaterdagmorgen zo rond 9 uur. Het getuigt van een ontzettend engagement, een uiterste nieuwsgierigheid en van een dosis creativiteit. Af en toe zwaaiende mensen. Vooral jonge mannen. Stiekem vraag ik me af of ik misschien ook eens zou doen als mijn beste vriend. Als hij op de luchthaven in Zaventem de aankomsthal betreedt, zwaait hij enthousiast terug naar alle ongeduldige familieleden en vrienden, zelfs als er eigenlijk niemand op hem staat te wachten. Ik houd mijn armen toch maar naast mijn lichaam.

Het enthousiaste “Dag, Tineke. Welkom!” brengt me terug op de trappen van het operahuis in Antwerpen. Met een programma en een toegangskaart in de hand en met een dosis nieuwsgierigheid stap ik de zaal binnen. Zoekend kijk ik de parterre van de Vlaamse Opera rond. Ik loop lukraak naar een plaatsje. Ik heb geluk. Niet bezet. Ik installeer me. Papier op mijn schoot, balpen in mijn rechterhand. Links van mij ruik ik fa douchegel, rechts van mij zie ik iPads, iPhones, maar evenzeer simpelere mobiele middelen. Voor mij stellen twee mensen zich aan elkaar voor. En daarmee eerbiedigen ze het eerste gebod van TEDx Flanders: ‘Thou shall speak to strangers’. De zaal is tot de nok gevuld en de twee balkonverdiepingen zitten stampvol. Duizend man telt deze tiende editie.

“Een paar jaar geleden telde het publiek 60 mensen, nu hebben we 60 vrijwilligers om deze dag mogelijk te maken”, aldus curator Christophe Cop in de inleiding.

Terwijl ik wacht op de start van de eigenlijke conferentie blader ik het fancy programma door. De tijdslijn ziet er indrukwekkend uit: long talks, Tech Flash, Music, Performance, Short talk and video TED Talks. Het klinkt allemaal een beetje vreemd, maar tegelijkertijd ook spannend.

De lichten doven en het muziekensemble Spiral Consort opent – iets later dan voorzien –  plechtig de septembereditie van TEDx Flanders.

De koperblazers veranderen gestaag in grote schelpen, gekend onder de naam conch shells. Dit zijn natuurlijke trompetten. Het is de perfecte inleiding op een schitterend spectrum aan talks en performances. Een oude klasgenoot die ik tijdens de lunch in het Koninklijk Atheneum geheel onverwacht tegen het lijf loop, vindt het al even geweldig als ik. Voor hem straalt het evenement een ongelooflijke productiviteit uit. Het is dan ook vrij bijzonder dat het dropout gehalte voor een volledig gratis evenement op een zonnige herfstdag gigantisch klein is.

Aan hoog tempo allerlei informatie

De Nederlander Dos Winkel bijt de spits af met zijn aanklacht tegen overbevissing, ondersteund met de prachtige oceaanfoto’s die hij tijdens zijn carrière als natuurfotograaf op de gevoelige plaat vastlegde. Aagje Beirens stelt MyMachine voor, een ingenieuze samenwerking tussen alle schoolniveaus.

Kinderen uit de lagere school tekenen hun droommachine, hogeschoolstudenten tekenen deze ideeën op technische wijze uit en secundaire schoolstudenten staan in voor de uitvoering. Aagje Beirens heeft een spookvanger mee. Het lijkt op een waterkoker met twee armen en je zet het ’s nachts zoals een nachtlampje onder het bed. Een spookvrije slaap gegarandeerd. Tijdens de middagpauze kan iedereen zijn ideeën de vrije loop laten en zijn eigen droommachine tekenen.

Voorts houdt Tatjana Gürbaca een pleidooi voor operastukken met de setting anno 2011. Tussendoor draait een video over William Kamkwamba, de Malawiaanse jongeman die TED onrechtstreeks aan mij introduceerde via zijn boek ‘De windvanger’. Vervolgens stelt onder andere Lara Alegria Mira een nieuwe bouwmethode voor, namelijk scissor structures, probeert Reinhaert Paelinck ons te overtuigen van kite power en mogen we een operarepetitie meemaken van de chorus. Bent u nu al overweldigd? Het klinkt allemaal bijzonder vermoeiend, maar voor ik het weet zit ik op de trein richting Gent.

U heeft een algemeen idee waar TED om draait en u vindt het welletjes? U kan en mag afhaken. No hard feelings. Lees misschien enkel nog even de laatste zin.

Maar voor wie geprikkeld is om een aantal van die creatieve ideeën mee te pikken, ga ik, onder het mom van het vierde gebod, namelijk ‘Thou shall spread ideas worth spreading’, even door op een aantal spreekbeurten die me bijbleven.

Decolonize the mind

Olivia Umurerwa Rutazibwa betreedt het podium met een brede lach, een wit kleedje een aanstekelijk verhaal. Deze academicus belooft een ‘happy story’ te vertellen en ze maakt die belofte ook grotendeels waar.

Ze is geboren en getogen in Antwerpen. Het gesprek dat ze heeft met een toevallige voorbijganger terwijl ze de stille mars in het Antwerpen van 2006 (na de gebeurtenissen met Hans Van Themse, n.v.d.r.) aanschouwt, verandert haar kijk op een aantal zaken. Voor de eerste keer voelt ze zich aangesproken op haar huidskleur. Maar het is pas als ze gaat studeren in Italië dat ze de gevolgen ziet en voelt hiervan. Niet alleen omdat ze de verhalen hoort van andere Afrikanen die ondanks een waslijst aan talenkennis, skills en diploma’s aan het werk zijn in de horeca of de schoonmaak, maar evenzeer omdat ze zich zelf voor het eerst een buitenlander voelt. ‘Hoe bedoel je?’ denkt menigeen nu waarschijnlijk. Ze is toch zwart en dat is toch ook niet echt Belgisch? Wel nu, dat is meteen de sleutel tot haar verhaal.

Volgens Olivia is het hoogtijd om nu ook de geesten van de mensen te dekoloniseren. Die oudere man aan de kade die zondag in 2006 kon haar niet écht horen of zien. Niet omdat hij dat niet wilde, maar omdat de informatie die hem verschaft was gedurende zijn leven niet accuraat en onvolledig was. Hij zag geen Antwerpse, maar een andersgekleurde die toch wel best goed Nederlands sprak. Maar Afrika is al langer dan vandaag meer dan enkel en alleen honger en armoede. En de samenleving anno 2011 is evenmin volledig ‘wit’.

Volgens deze doctoraatstudente Europese Studies schuilt het gevaar van de huidige mindset over Afrika erin dat in sommige reacties aanvaardbare en vrij onzichtbare vormen van racisme en discriminatie schuilen. En hiertegen verzet ze zich.

Haar betoog is ontroerend, grappig en toegankelijk. Rutazibwa besluit met een wens, namelijk dat met de-colonisation ook het proces van de-silencing in gang mag schieten.

Ze stelt dat de informatie over Afrika breder mag gaan dan een paar lijntjes in de geschiedenisboeken over de onafhankelijkheidsgolven uit de jaren 50 en 60. De beste manier om zoiets te bereiken is de ‘dekolonisatie van de geest’ via opvoeding (universiteiten, scholen etc), media en fictie. Ter illustratie vraagt ze zich luidop af hoe de film ‘Zot van A’ van Jan Verheyen de homoseksuelen zo mooi kan afschilderen, maar tegelijkertijd een volledig ‘witte’ Meir kan tonen? Spontaan applaus barst los.

Kinderen lossen wereldproblemen op

De Afro-Amerikaanse leerkracht John Hunter schuifelt als een schildpad, met gebogen rug en hoofd, naar het midden van het podium. Hij draagt traditionele moslimkledij in blauwe tinten. Hij heft zijn hoofd op en spreekt. Waw! Zoals hij vertelt over zijn uitvinding, zo lijkt het bijna alsof hij zijn eigen droommachine gebouwd heeft.

Zijn spel World Peace Game daagt kinderen van de lagere school uit om op 8 weken 15 serieuze wereldproblemen uit te klaren. Het is een politicologische simulatie van de huidige wereldproblemen. Iedereen krijgt een functie toebedeeld, van premier tot minister van Defensie van een MOL (Minst Ontwikkeld Land, n.v.d.r.). Kinderen mogen falen en passen zich constant aan hoe verder ze in het proces verwikkeld geraken. Kritisch denken stimuleren is dan ook een van de nobele doelen van dit spel.

Intussen wordt de werkwijze en het spel gepromoot via filmpjes en dat is ook de Amerikaanse president Obama niet ontgaan. Hunter en zijn filmmaker zijn dan ook uitgenodigd op audiëntie waarop hij zich luidop afvraagt dat hij nog niet volledig weet waarover dat zou kunnen gaan. Algeheel gejoel.

Hoewel het resultaat van elke spelronde anders uitdraait, onderscheidt Hunter na al deze jaren twee grote tendensen bij de kinderen: ze willen het leed reduceren en de solidariteit opkrikken. Hunter mag na zijn speech twee keer opdraven om het aanhoudend applaus in ontvangst te nemen.

Pillen, pillen… een voor elke kwaal

Een jonge dame stapt beslist het podium op. Haar lang, bruin golvend haar zit opzij gespeld en het zwarte jurkje met roze bloemetjes zit frivool om haar lichaam. Zo omver te blazen, denk je, maar met wat ze de volgende minuten uiteenzet, blaast zij eerder het publiek omver. Ze gaat door het leven als Molly Crocket. Ze studeerde psychologie en verdiepte zich via haar doctoraat in neurowetenschappen aan Cambridge University. Samen met haar onderzoeksteam onderzoekt zij of eetgewoonten onze morele waarden beïnvloeden.

Zo bleek uit onderzoek dat een Amerikaanse rechter meer geneigd was een aanvraag tot beroep goed te keuren nadat hij/ zij een snack at. Vervolgens vroeg ze zich af of medicatie, zoals Prozac, kan bepalen of we iets als goed of als fout beschouwen. Hoewel een pil duidelijk iemands gevoel van moraliteit kan veranderen, beweert Crocket dat je nog steeds jouw bepaalde werkelijkheid niet kan opdringen aan iemand anders. Een pilletje aan de onderhandelingstafel tussen Palestijnen en Israeli’s is dus geen oplossing.

De wetenschappelijk onderzoekster pleit ervoor om in plaats van de ander in diskrediet te brengen als ze niet dezelfde morele waarden delen, gewoon te luisteren. Olivia en Molly schuiven best eens samen aan tafel, bedenk ik me als ik zit te luisteren. Het is officieel: ik ben in het moment. Gebod nummer vijf: check.

Solidariteitsmunt en eenheidsmunt in één en dezelfde samenleving

Als laatste neem ik u graag mee naar de speech van een hele zachte, oudere man. Bernard Lietaer is een monetaire architect, auteur en internationaal expert in de ontwikkeling en implementatie van muntsystemen, zoals de Euro.

Lietaer klaagt de eenheidsmunt aan en pleit ervoor om de geldelijke monocultuur te herbekijken. Ons financieel systeem is immers bijzonder instabiel en daarmee doelt hij niet alleen op de Krach van 1929 en de Grote Recessie van 2008. Intussen is het voor hem overduidelijk dat conventionele oplossingen ontoereikend zijn geworden. Lietaer vindt het meer dan tijd om het systeem waarin we vastgeroest zitten te herevalueren.

Om zijn verhaal kracht bij te zetten, haalt hij het Gents project van de ‘Torekes’ aan. Dat zijn een soort kleine biljetten waarmee je eten kan kopen, spaarlampen kan betalen of in de lokale kringwinkel kan betalen. In ruil maken de buurtbewoners van Rabot-Blaisantvest hun volkstuintjes mooi, houden ze de buurt proper en staan ze in voor het beheer van de buurtbarbecue.

Het project loopt nog tot 30 september, maar nu al is gebleken dat de output gigantisch is en de kost voor de stad Gent miniem. Cultuur en sportbeleving wordt op een totaal andere manier aangepakt. Fairtrade, ‘buurt’shopping en openbaar vervoer wordt op die manier gestimuleerd.

Moet de Euro binnenkort plaats maken voor lokale munten? Neen. Lietaer ziet dit als een parallel systeem naast de Euro – hier in onze contreien dan.

TEDx Flanders was haarfijn georganiseerd, beklijvend en vooral uitnodigend om meer te weten en te delen. Missie volbracht dus.

Algemene websites: http://www.tedxflanders.be/ en http://www.ted.com/