De problematiek overstijgt echter het individuele familieniveau, maatregelen nemen voor één familie heeft effect op vele anderen. Willen we de integratie van Roma werkelijk bevorderen, is het aangewezen van begin af aan realistisch te blijven en paniekvoetbal te vermijden.
Vele experts zijn het erover eens, we bevinden ons momenteel in België, en bij extensie in heel West-Europa, op een scharniermoment wat betreft een volwaardige inclusie van Roma in de maatschappij. De mobiliteit in de EU is een feit, en Roma zoeken hun plaats in de samenleving, ook al moeten ze daarvoor migreren. Ook in België zullen we daarom in de toekomst hier veel meer mee te maken gaan krijgen. Het is aan ons om nù de juiste keuzes te maken voor een adequate aanpak.
Roma zijn enorm divers, en evenzo de vormen van migratie en ambities van de verschillende groepen. De Slovaakse families in het Brusselse Noordstation en in een kraakpand in Elsene vormen slechts een zeer kleine minderheid binnen de gemeenschap van ongeveer 7.000 Brusselse Roma.
Naar België komen en direct de hele familie meebrengen zonder enig plan voor huisvesting is een specifieke vorm van migratie die niet gedeeld wordt door de grote meerderheid van de andere Roma. De Brusselse ervaring leert ons dat de meesten wél inspanningen doen om een woning en een bron van inkomen te zoeken, hoe moeilijk ook.
Nochtans is huisvesting (een adres) de eerste voorwaarde om hier verder te geraken: voor inschrijving in de gemeente, in de VDAB, voor een arbeidscontract, enz. Die eerste voorwaarde is een privé-aangelegenheid die de maatschappij niet zonder meer gratis aanbiedt. Er staan duizenden rechthebbenden op de wachtlijst voor sociale woningen. Als een uitzondering wordt gemaakt en huisvesting gegeven wordt aan één pas toegekomen familie, komen er binnen afzienbare tijd 50 nieuwe families aan in Brussel-Noord.
Bovendien druist dit in tegen de 10 ‘basic principles’ die de EU naar voren schuift omtrent goede Roma-strategieën: We moeten de specificiteit van de problemen van Roma inzien en (expliciet) aanpakken, maar dit mag niet discriminerend (uitsluitend) werken naar andere groepen.
Mensen van het werkveld én heel wat Roma die professioneel bezig zijn met de thematiek verwijzen voortdurend naar principes van responsabilisering en zelfredzaamheid. Hierbij is het eerst en vooral ontzettend belangrijk om veel meer in te zetten op professionele begeleiding van de families om hen op weg te helpen naar realistische perspectieven, onderwijs, werk, vormingen, inburgering, enz.
Met als doel: leren zelfstandig zijn. Doordat Roma hierin zeer hoge drempels ondervinden en om hen meer kansen te geven, is het noodzakelijk brugfiguren of bemiddelaars in te schakelen van Roma-origine waar mogelijk. In België is hier grote nood aan.
Bovendien is het noodzakelijk om positieve maatregelen steeds strikt te verbinden aan plichten die dan ook consequent opgevolgd moeten worden. Vooral de link met werk is belangrijk, hetgeen voor EU-burgers trouwens de voorwaarde is voor een verblijfsvergunning in België.
Ook overheden dienen veel meer toenadering te zoeken naar de Roma zelf en sleutelfiguren actief te betrekken bij het beleid. Ze hebben er alle voordeel bij om de Roma-gemeenschappen veel beter te leren kennen: hoe functioneren ze, wat zijn de échte verhalen achter de sociaal wenselijke antwoorden, wat zijn de mogelijkheden en de grenzen?
Er staan reeds lang zelforganisaties te popelen om samen te zitten met overheden. Ook zij willen en kunnen heel wat bruggen bouwen met de samenleving. En ook dat is één van de 10 basisprincipes uit de EU.
Koen Geurts
Koen Geurts is stafmedewerker ‘Roma en Woonwagenbewoners’ bij het regionaal Integratiecentrum Foyer Brussel.
