De wereldwijde strijd om vruchtbaar land tussen investeerders en multinationals dwingt de lokale gemeenschappen in ontwikkelingslanden nog verder in de armoede.

De stijgende voedselprijzen en de groeiende vraag naar biobrandstoffen zwengelen in de hele wereld de speculatie met vruchtbare grond aan. Multinationals en investeerders kopen in ontwikkelingslanden grote stukken grond via akkoorden met de overheid, vaak zonder rekening te houden met de lokale bewoners.

Sinds 2001 is bij dergelijke deals voor naar schatting 227 miljoen hectare landbouwgebied verkocht, geleased of in bruikleen gegeven, veelal aan internationale investeerders, zegt het rapport Land and Power. Oxfam onderzocht 1.100 deals, goed voor 67 miljoen hectare. De helft daarvan is van toepassing op Afrika, in totaal een gebied bijna zo groot als Duitsland.

De trend zal enkel nog erger worden, vrees Oxfam, omdat de vraag naar voedsel blijft stijgen, de klimaatverandering versnelt, water schaars wordt en de vraag naar land voor niet-voedselgewassen gestimuleerd wordt door de opkomst van biobrandstoffen. Nu al leven drie miljard mensen in gebieden waar de vraag naar water groter is dan het aanbod.

Armoede

“De fanatieke zoektocht naar land door investeerders houdt geen rekening met de mensen die op dat land leven en het nodig hebben om te overleven”, zegt  Barbara Stocking van Oxfam. “Veel van de armste mensen ter wereld betalen de rekening voor de fanatieke strijd om land.” De deals beloven vaak werkgelegenheid, maar meestel gaat het uiteindelijk om minder banen dan beloofd, die bovendien slecht betaald worden.

In het rapport beschrijft Oxfam de gevolgen van de land rush in onder meer Oeganda, Zuid-Soedan, Indonesië, Honduras en Guatemala. Vooral vrouwen zijn kwetsbaar, omdat ze veelal niet over dezelfde landrechten als mannen beschikken.

Oeganda

In Oeganda hebben minstens 22.000 mensen hun huis en land verloren om plaats te maken voor de New Forests Company, een Brits houtbedrijf, zegt Oxfam. Enkele mensen vertellen hoe ze met geweld verdreven zijn uit hun huizen, en niet genoeg middelen meer hebben voor voedsel of onderwijs voor hun kinderen. “Onze plantages zijn vernield”, zegt Christine, een veertigjarige boerin die in het district Kiboga woonde. “We verloren onze bananen en cassava, we verloren alles wat we hadden. Arbeiders van het bedrijf vielen ons aan en bedreigden ons. We kunnen nog altijd niet terug om spullen te zoeken die we moesten achterlaten.”

“De zaak in Oeganda toont duidelijk aan dat de bestaande mechanismen kwetsbare mensen niet kunnen beschermen tegen de landroof”, zegt Stocking. “De New Forests Company beschrijft zichzelf als ‘ethisch’ en zegt de internationale standaarden te volgen, maar meer dan twintigduizend mensen zijn uit hun huizen verjaagd zonder overleg of compensatie om plaats te maken voor hun plantages.”

Betere regels

Oxfam roept investeerders, overheden en internationale organisaties op om het beleid te verbeteren en regels op te stellen die verzekeren dat de lokale bewoners geconsulteerd worden en eerlijk behandeld worden. De overheden moeten zich harder opstellen tegen de grote investeerders en er in het bijzonder op toezien dat vrouwen dezelfde landrechten krijgen als mannen. Tot slot moet de schade die de bestaande akkoorden aanrichten, zoals in Oeganda, worden aangepakt, zegt de organisatie.

Maar ook de oorzaken moeten worden aangepakt. Zo is de Europese doelstelling van 10 procent biobrandstoffen voor transport tegen 2020 een drijvende factor achter de land rush.