De ‘indignados’ (‘verontwaardigden’) van de 15-M-beweging voerden dit jaar al verscheidene acties om te vermijden dat vooral ouderen, weduwen of mensen met een handicap uit hun woning zouden worden gezet. In 65 gevallen slaagden ze daar ook in. Het zijn “kleine overwinningen die aantonen dat het zin heeft om te vechten en dat alles mogelijk is als men zich organiseert”, zegt Esther Vivas van het Studiecentrum voor Sociale Bewegingen van de Universiteit Pompeu Fabra in Barcelona.

Zware crisis

15-M is een niet-partijgebonden beweging die zich tegen de economische en politieke koers in Spanje verzet. De zware crisis is de rechtstreekse aanleiding. De beweging wordt 15-M genoemd omdat op 15 mei, aan de vooravond van de lokale verkiezingen, het protest begon aan de Puerta del Sol in Madrid. Sindsdien heeft het protest zich over heel Spanje verspreid. In veel steden blijven 15-M-comités actief.

Door de economische crisis kunnen duizenden Spanjaarden hun hypotheken niet meer aflossen. Ze moeten hun woning verlaten omdat de wet ” de bankinstellingen op een schaamteloze manier beschermt en de burger erg weerloos achterlaat”, zegt advocaat José Cosín, lid van de beweging.

Op 15 september slaagden ‘indignados’ erin de ontruiming van de woning van een jonge zwangere vrouw en haar dochter te voorkomen in Malaga. Volgens 15-M-woordvoerders trad de politie brutaal op tegen de manifestanten. Twee actievoerders werden opgepakt.

Inbetalinggeving

Onder druk van 15-M heeft het Spaanse parlement al enkele maatregelen goedgekeurd die schuldenaars beter beschermen. Zo kunnen banken nu op een minder groot deel van het loon beslag leggen als de klant zijn hypotheek niet kan afbetalen. Maar het voorstel om de schuld af te lossen door de woning aan de bank te geven (“inbetalinggeving”), botste op het njet van de twee grootste partijen, de socialistische PSOE en de conservatieve PP.

Onder impuls van de protesten aanvaarden sommige banken, zoals Bankinter, zo’n inbetalinggeving nu wel. En de Banco de Santander biedt nu een moratorium van drie jaar aan voor kapitaalaflossingen als de hypotheeknemer werkloos wordt of zijn inkomen met meer dan een kwart ziet dalen.

“Natuurlijk heeft de beweging zaken bereikt”, zegt Jaime Ferri, hoogleraar politieke wetenschappen aan Complutense-universiteit in Madrid. Het meest relevante, zegt hij, “is het collectieve bewustzijn dat het belangrijk is wanneer de meerderheid van de bevolking ontevreden is en dat via acties laat blijken.”

Besparingen

Zondag trokken ‘verontwaardigden’ in de belangrijkste Spaanse steden de straat op om te protesteren tegen de besparingen in de gezondheidszorg en in het onderwijs. In Catalonië zijn honderden gezondheidscentra en hele verdiepingen van ziekenhuizen gesloten, in de centrale regio Castilla-La Mancha staken honderden apothekers omdat de regioregering de haar aandeel van de medicijnkosten niet betaalt, en in Madrid klagen leerkrachten over een verslechterde werksituatie als gevolg van de besparingen, zegt 15-M in een communiqué.

Door de torenhoge overheidsschuld en de druk van de Europese Unie moest de socialistische regering van José Luis Rodríguez Zapatero haar beleid vorig jaar grondig omgooien. Zapatero heeft de verkiezingen die volgend jaar hadden moeten plaatsvinden, ondertussen vervroegd naar 20 november.