Het communistische bewind in Noord-Korea heeft het niet op vrouwen met een broek – bij vrouwen is dat kledingsstuk een teken van “een verrotte bourgeois levensstijl”. Maar op de markten zie je wel vaker vrouwen in broeken, en die vrouwen blijken in de eerste plaats heel succesvol. Terwijl hun mannen zich tegen een hongerloon afbeulen in vervallen fabrieken of gevaarlijke mijnen, slagen heel wat vrouwen erin het miserabele gezinsinkomen aardig aan te vullen met hun talent als gehaaide verkoopsters

Succes van de markt

“In de jaren tachtig zaten we te wachten op vader die de rantsoenen naar huis bracht”, vertelt Kim Chung-Chull, een 26-jarige vrouw die enkele jaren geleden van Noord- naar Zuid-Korea vluchtte. “Maar sinds het einde van de jaren negentig keken we meer uit naar moeder die van de markt terugkeerde met iets te eten.”

“De lonen van de mannen zijn dramatisch gedaald, terwijl de bedragen die vrouwen op de markt verdienen, significant gestegen zijn”, bevestigt Hyun Geong, een Noord-Koreakenner van radio Vrij Noord-Korea. De omroep werd opgezet door vluchtelingen uit Noord-Korea en zendt uit naar hun geboorteland. “Goede verkoopsters halen tien tot twintig keer meer geld binnen dan hun echtgenoot.”

Volgens Zuid-Koreanen die de kans kregen de markten te bezoeken die overal in het verarmde noorden te vinden zijn, zetten zelfbewuste vrouwen van middelbare leeftijd er de toon. “Ze zijn gevat en agressief”, zegt een Zuid-Koreaanse evangelist die vaak in Noord-Korea komt om er voedselhulp af te leveren.

Consumptiegoederen

Door het succes van de markten hebben de officiële voedselrantsoenen aan belang verloren. “In de jaren negentig bedroegen die rantsoenen 300 tot 600 gram per persoon, afhankelijk van de maatschappelijke positie van de ontvanger”, legt Hyun uit. “Dat was onvoldoende, maar wel genoeg om de vrouwen thuis te houden.” Maar tegen het einde van de jaren negentig was er steeds minder voedsel ter beschikking. Veel vrouwen waren gedwongen huisraad en persoonlijke bezittingen te verkopen om aan wat rijst te komen.

In 2007 werden de kleine vermogens die de meest ondernemende marktvrouwen hadden opgebouwd in één klap gedecimeerd toen het regime de Noord-Koreaanse munt devalueerde. Maar tegen 2010 draaiden de markten weer op volle toeren, en dat was vooral te danken aan de aanzwellende aanvoer van consumptiegoederen uit Zuid-Korea.

“De Noord-Koreanen zijn gek op veel dingen die uit het zuiden komen, van chocolade en rijstkoekjes tot films”, zegt Lee Ban, die in 2003 naar Zuid-Korea vluchtte. “De meeste van die goederen komen het land binnen via China of worden rechtstreeks opgestuurd door verwanten die in Zuid-Korea werken.”

Ideologische vervuiling

Het Noord-Koreaanse regime is niet blij met de ideologische “vervuiling” door de invoer van muziek, films en consumptiegewoonten uit Zuid-Korea. De machthebbers hebben er zelfs al mee gedreigd de doodstraf in te voeren voor handelaars die Zuid-Koreaanse cd’s of dvd’s verspreiden. Maar de Zuid-Koreaanse soaps blijven razend populair. “Toen ik mijn eerste Zuid-Koreaanse film zag, stond ik verstomd in wat voor huizen de Zuid-Koreanen leven, wat ze eten en welke auto’s ze hebben” zegt de 28-jarige Kim Hyun-Ji, die zijn land ook ontvluchtte.

“De vraag (naar Zuid-Koreaanse cultuurproducten) is zo overweldigend dat de Noord-Koreaanse regering zo goed als machteloos is”, zegt Kim Seong-Min, de directeur van radio Vrij Noord-Korea. “Een kopie van een Zuid-Koreaanse film kost het gemiddelde maandloon van een Noord-Koreaanse arbeider, en toch is de vraag enorm.”

Noord-Koreaanse vrouwen die als hulp in de huishouding gaan werken in Zuid-Korea, zijn de belangrijkste leveranciers van originele cd’s en dvd’s aan hun familieleden die thuis achterbleven. Ze sturen ook snoep naar huis, zoals de in Zuid-Korea spotgoedkope Choco Pie, die op de markten rond Pyongyang van de hand gaat tegen bedragen waarvoor je in Noord-Korea meer dan een hele maaltijd kunt krijgen.

“Eigenlijk kunnen we beter chocolade naar Noord-Korea sturen dan voedselhulp”, zegt Shin Sun-Dae. “De rijst wordt snel opgegeten, maar chocolade wordt verkocht of geruild en doet de markten groeien.”