Officieel zweert de hele Europese Unie bij de tweestatenoplossing om een einde te maken aan het conflict tussen Israël en de Palestijnen. Maar er is grote onenigheid over de vraag of dat standpunt inhoudt dat de Palestijnen nu steun verdienen bij hun vraag om erkend te worden als volwaardig lid van de Verenigde Naties. Die verdeeldheid dreigt nu tot een open breuk te leiden.

Bijzondere verantwoordelijkheid

Op een bijeenkomst van Europese buitenlandministers in het Poolse Sopot op 3 en 4 september riep de Franse excellentie Alain Juppé zijn collega’s op één lijn te volgen om te vermijden dat “Israël noch de Palestijnse Autoriteit een nederlaag lijden, en dat de VS niet gedwongen worden zich alleen achter Israël te scharen.” De VS hebben aangekondigd dat ze hun vetorecht in de Veiligheidsraad zullen gebruiken om te verhinderen dat het in de VN tot een stemming over een volwaardig lidmaatschap voor Palestina zou komen.

Maar samen met drie andere Europese landen houdt Duitsland de boot af. De Duitse buitenlandminister Guido Westerwelle verklaarde in Sopot dat Duitsland “een bijzondere verantwoordelijkheid heeft tegenover Israël”, een gevolg van de Jodenvervolging door Duitsland tijdens de Tweede Wereldoorlog.

Sommige Europese Midden-Oostenexperts hebben veel kritiek op dat afwijkende standpunt. “De Europese regeringen die zich nu verzetten tegen de erkenning van een Palestijnse staat moeten hun houding herbekijken”, vindt Muriel Asseburg, hoofd van de onderzoeksafdeling Midden-Oosten en Afrika aan het Duitse Instituut voor Internationale en Veiligheidsaangelegenheden (SWP). “Ze doen er beter aan de Europese lijn te volgen, die consequent een tweestatenoplossing blijft steunen.”

Duitse steun

Asseburg benadrukt dat Duitsland net als de andere EU-lidstaten sinds de in Oslo ondertekende vredesakkoorden van 1993 “de vorming van een Palestijnse staat met aanzienlijke financiële en technische bijstand hebben gesteund.” In 1999, tegen het einde van de overgangsperiode die in Oslo was vastgelegd, “kondigde de EU aan dat ze de erkenning van een Palestijnse staat ‘te gepasten tijde’ zou overwegen. In mei ging de EU, de grootste Europese donor van de Palestijnen, er ook mee akkoord dat de Palestijnse staat op cruciale terreinen al op het niveau van een staat functioneerde.”

Nu gaan dwarsliggen bij de Palestijnse vraag om erkend te worden als lidstaat van de VN zou volgens Asseburg niet alleen inconsistent zijn, maar zou “een harde klap betekenen voor de geloofwaardigheid van de EU in de Arabische wereld en ver daarbuiten.”

Waarnemer

Volgens de Franse buitenlandminister Juppé zou het “catastrofaal” zijn als de Palestijnen, met een grote meerderheid van de VN-lidstaten achter zich, tegen een veto van de VS in de Veiligheidsraad aanlopen. Om dat te vermijden, hebben Frankrijk, België en een hele reeks andere Europese landen geprobeerd de Palestijnse Autoriteit ervan te overtuigen enkel een hogere status als waarnemer binnen de Algemene Vergadering aan te vragen, zoals het Vaticaan die heeft. De Palestijnse Bevrijdingsorganisatie (PLO) verwierf al in 1974 de status van waarnemer bij de VN, en in 1998 kregen de Palestijnse vertegenwoordigers nog bijkomende mogelijkheden om deel te nemen aan conferenties over het Midden-Oosten, onder meer ook aan debatten in de Veiligheidsraad.

Een resolutie met als doel de waarnemersstatus nog uit te breiden, zou met een eenvoudige meerderheid binnen de Algemene Vergadering kunnen worden goedgekeurd. Succes is zo goed als verzekerd, al zouden Israël, de Verenigde Staten en een aantal van hun bondgenoten waarschijnlijk tegenstemmen of zich onthouden.

Maar de Palestijnen hebben die oplossing tot hiertoe verworpen omdat de nieuwe status als waarnemer weinig verschil zou maken met de huidige situatie. Vrijdag kondigde de Palestijnse president Mahmoud Abbas aan dat de Palestijnen een erkenning zullen aanvragen als volwaardige lidstaat. Een resolutie in die zin moet eerst worden goedgekeurd door de VN-Veiligheidsraad – waar de VS met hun veto dreigen – en daarna door twee derde van de lidstaten van de Algemene Vergadering.

Niet unilateraal

De Duitse buitenlandsminister Westerwelle stelt dat de uitroeping van een “levensvatbare Palestijnse staat alleen het resultaat kan zijn van onderhandelingen” met Israël. Voor Asseburg houdt dat argument geen steek. “De aanvraag kan bezwaarlijk unilateraal worden genoemd.” De Palestijnse Autoriteit wil volgens Asseburg de steun van de internationale gemeenschap kristalliseren en de oplossing van het conflict internationaliseren. “Het vredesproces heeft geen vooruitgang van betekenis meer geboekt sinds 1995 en de VS en het Midden-Oostenkwartet (de VS, de VN, Rusland en de EU) zijn gediscrediteerd als bemiddelaars; het is hoog tijd om nieuwe wegen te vinden die kunnen leiden naar een tweestatenoplossing.”

De discussie over de erkenning van Palestina als volwaardige lidstaat van de VN is een grotendeels symbolisch gevecht. Een overweldigende meerderheid van alle VN-lidstaten erkennen de Palestijnse Autoriteit of de PLO formeel als vertegenwoordiger van de Palestijnen en onderhouden bilaterale relaties met de Palestijnse Gebieden. De Palestijnse Autoriteit heeft ook kantoren in meer dan 70 landen. Palestina is volwaardig lid van de Niet-gebonden Groep, de Islamitische Conferentie, de Arabische Liga en de Groep van 77, de groep van ontwikkelingslanden binnen de VN.