Robert J. Barro schrijft op 10 september over “Hoe de economie écht redden”, een striemend stuk tegen Obama. Hij eindigt met de hoop dat er volgend jaar een Republikeinse president komt, “nog méér toegewijd aan de principes van de vrije markt en ‘limited government’ dan Bush ooit was”. Welke argumenten heeft hij, als wetenschapper, voor deze drastische oproep?

“De prioriteit vandaag is soberheid, niet stimulus”. Als concrete maatregelen stelt hij voor: afschaffing van de vennootschapsbelasting, en invoering van BTW (die in de VS niet bestaat), dus belasting op het verbruik. Hij citeert zowaar de Europese landen die een groot deel van hun inkomsten uit BTW halen.

Anderzijds brengt de Amerikaanse vennootschapsbelasting slechts 8,6 % op van de federale inkomsten, of 1,4 % van het BNP; maar beter afschaffen dus… Door deze twee maatregelen, zegt hij, zouden we meer inkomsten krijgen, en de economische efficiëntie verbeteren. “Ik had een droom (sic!) dat Mr Obama en het Congres deze fiscale hervorming doorvoerden –  waardoor een sprong in de beurskoersen en een boom in investeringen en BNP werd uitgelokt”. 
Waarom is deze professor meer doctrinair dan wetenschapper?

Met oogkleppen

Robert Barro redeneert over economie met oogkleppen: hij kijkt maar naar de helft. Hij houdt nl. geen rekening met de vraag van consumenten, die Krugman juist aangeeft als oorzaak van de recessiedreiging. Waarom zouden ondernemers investeren in meer productie en aanwervingen doen, als er geen vraag is? Er is nu al overproductie ten opzichte van de verkoop.

Een stijging van de vraag vereist stijgende koopkracht, en minder werkloosheid. Barro’s visie is sterk ethisch getint: we willen prioritair een gunstig ondernemersklimaat en minder belastingen; werkgelegenheid is van secundair belang. Hij is blind voor de ellende van werklozen (10 % reeds in de VS) en lonen onder de armoedegrens. Invoering van de BTW gaat onmiddellijk de armoede vergroten en de consumptie van miljoenen ondermijnen. Stijgende beurskoersen daarentegen zijn voor hem een groot goed, alsook ‘limited government’. De gevolgen – zeker armoede, waarschijnlijk economische depressie – neemt hij niet in ogenschouw.

Wat is investment?

Zijn discours verbergt nog een addertje, door gebruik van het woord ‘investment’: dat heeft nl. veel betekenissen. Veel investment in de voorbije jaren leverde géén arbeidsplaatsen op, maar integendeel besparingen op de loonkosten, door restructureringen en ontslagen.

Beleggen op de beurs is ook investeren; maar de miljarden die per seconde over en weer vliegen, computer gestuurd, brengen geen enkele arbeidsplaats op. Integendeel, na overnames worden bedrijven afgeslankt, dus minder personeel. Heel de financiële wereld (banken) is aan het ‘saneren’, tienduizenden jobs worden geschrapt. Dat gaat dan gepaard met een ondersteuning van de beurskoers: en daarvan houdt professor Barro dus.

Over werkgelegenheid zegt hij: “werk is verwant (“akin”) met investeringen, in die zin dat beslissingen om aan te werven rekening houden met het economisch klimaat op lange termijn” (lees: investeringsklimaat). Subtiel uitgedrukt, en een dogma, zoals hierboven al uiteengezet. 

Krugman citeert nog een doctrinair, John Cochrane: “elke dollar van verhoogde regeringsuitgaven kan niet anders dan overeenstemmen met één dollar minder in private uitgaven. Jobs gecreeërd door stimulerende uitgaven (van de overheid) worden teniet gedaan door een daling in private uitgaven. We kunnen wegen bouwen in plaats van fabrieken, maar een fiscale stimulering kan ons niet helpen om meer te doen van beide“.

Hier opnieuw wordt abstractie gemaakt van de vraag naar producten/diensten vooraleer de private sector eraan zal denken de productie te verhogen. Wie bouwt nu nieuwe fabrieken tenzij hij zeker is dat klanten klaarstaan om zijn product te kopen? Terwijl in het geval van publieke voorzieningen het natuurlijk de overheid is die ze bestelt.

En weet Cochrane niet dat overheidsuitgaven voor bijvoorbeeld wegen, meteen in de pocket gaan van de bouwfiirma’s? Toch zet dat soort domheden de toon in de media; al overleven die (bij ons toch) dankzij overheidssteun…

Gevolgen werkloosheid

Maar Obama heeft ook medestanders zoals Nancy Folbre, professor economie aan de University of Massachusetts A. Zij geeft een opsomming van massa’s arbeidsplaatsen met groot maatschappelijk nut die kunnen gecreëerd worden in de publieke sector (indien er geld voor wordt vrijgemaakt), vooral voor vrouwen.

Er zijn nijpende behoeften voor betere resultaten in scholen, gezondheidszorg, thuiszorg voor ouderen en voor opleidingen voor zuiniger energieverbruik in scholen en openbare gebouwen. In tegenstelling tot de mediaberichten is de werkgelegenheid bij de overheden afgenomen sedert 2008.

De gevolgen van werkloosheid voor zoveel gezinnen is vorige maand nogmaals gedocumenteerd door het Economic Policy Institute: http://www.epi.org/publication/sustained_high_joblessness_causes_lasting_damage_to_wages_benefits_income_a/

Enkele Europese cijfers (geciteerd door Nuriel Roubini): Spain’s unemployment 21.2%, Greece (15%), Ireland (14.5%) and Portugal (12.3%).

Doctrinairen in ons land zeggen: “…bij de hele overheid. Ook daar zullen we vele honderden miljoenen zoniet miljarden kunnen besparen door de overheid fitter te maken. Diegene die zegt dat we niet gaan verarmen, maakt ons blaasjes wijs. We gaan er allemaal een stapje op achteruit moeten gaan” (minister Van Quickenborne).

“De investeringen mogen niet geremd worden“. Het overheidsbeslag moet voor de begrotingsminister naar beneden (minister Vanhengel).

“De Europese sociale welvaartstaat is dringend aan een afslanking en update toe. Net om de zwaksten in onze maatschappij beter te beschermen (sic!). Dat kunnen we enkel doen als we de economische groei en investeringen in de private sector mogelijk maken door lasten te verlagen, private investeringen aan te moedigen (…) Daarbij vragen de markten een sterke budgettaire discipline van elke lidstaat” (Euro parlementslid voor O-VLD Philippe De Backer). Alsof bedrijven hun productie gaan verhogen waarvoor geen afzet is (“afslanken”); en alsof bedrijven geen geld hebben om te investeren, indien ze dat willen. Miljarden hebben ze. Ik denk dat het onderliggende doel is: minder kosten voor de bedrijven, dus meer winst. Maar wat met hun klanten?

Frank Roels

Frank Roels is emeritus hoogleraar aan de UGent.

(wordt vervolgd)